” Ἀγκαῖος τ’ ἔμολεν Πλευρώνιος, ὅς ρα πορείας οὐρανίας ἄστρων ἐδάη, κύκλους τε πλάνητας. Δίζετο γάρ τά τ’ἐόντα τά τ’ἐσσόμεν’ ἀνθρώποισιν “. (Αργοναυτικά, στίχ. 208-210).
(Κι ο Αγκαίος φάνηκε από την Πλευρώνα, που γνώριζε τις ουράνιες πορείες των άστρων και τις πλανητικές τροχιές, και μπορούσε να προβλέψει αυτά που θα συμβούν στους ανθρώπους στο παρόν και στο μέλλον)
Ως πρώτος σοφός και – μεταξύ άλλων ιδιοτήτων του – αστρονόμος θεωρείται κατά τούς μυθικούς χρόνους ο Κένταυρος Χείρων. Άλλος από τούς πρωτεργάτες τής Αστρονομίας υπήρξε ο επίσης μυθολογικός Άτλας. Ακόμη, ο Ορφέας, ο Μουσαίος, ο Παλαμήδης και ο Αιτωλός Αγκαίος.
Με το όνομα Αγκαίος, είναι γνωστοί τέσσερις μυθικοί ήρωες, τρεις εκ των οποίων πήραν μέρος στην αργοναυτική εκστρατεία. Ένας από αυτούς ήταν ο Αγκαίος από την Πλευρώνα της Αιτωλίας.
Όταν ο μυθικός Ιάσονας ζήτησε τον νόμιμο θρόνο του στην Ιωλκό, ο σφετεριστής θείος του Πελίας, του ζήτησε να φέρει πρώτα εις πέρας μια ακατόρθωτη αποστολή: να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας και μετά θα του παρέδιδε το βασίλειο.
Ο Ιάσονας, ζήτησε από τον Άργο να του ναυπηγήσει ένα πλοίο, ικανό να διασχίσει δύσκολες και μακρινές θάλασσες. Γνώριζε πως ένα τόσο ριψοκίνδυνο ταξίδι, απαιτούσε άντρες ικανούς και τολμηρούς.
Έστειλε κήρυκες παντού σε όλη την Ελλάδα να αναγγείλει την επικείμενη εκστρατεία σε όλους τους φημισμένους ήρωες της εποχής .
Ένας από τους κήρυκες έφτασε στις πόλεις Πλευρώνα και Καλυδώνα της Αιτωλίας και ανακοίνωσε το εγχείρημα στους ήρωες Μελέαγρο, Ίφικλο του Θέστιου και στον Αγκαίο. Ο καθένας τους ήταν ήδη γνωστός με ένδοξες περιπέτειες στο ενεργητικό του. Ο Αγκαίος, πιθανόν είχε μια εξέχουσα θέση στο αιτωλικό βασίλειο, αφού οι ικανότητές του ξεπερνούσαν τις ανθρώπινες δυνατότητες. Είχε τη δύναμη να προβλέπει το μέλλον των ανθρώπων με τη βοήθεια των αστεριών και των πλανητών. Μπορούσε να μαντέψει σωστά για τα καιρικά φαινόμενα, πάντοτε ανάλογα με τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Η μυθική Πλευρώνα ήταν παράκτια (η νεότερη Πλευρώνα, αυτή που αντικρίζει σήμερα κάποιος, κτίστηκε το 235 π.Χ.), κατά συνέπεια αποτελούσε μια υπολογίσιμη ναυτική δύναμη της εποχής. Ο Αγκαίος ίσως να αποτελούσε μια σπουδαία ναυτική προσωπικότητα και να ήταν ένας ικανότατος πλοηγός του στόλου της Πλευρώνας. Οι γνώσεις του για τις συνήθεις ή μη καιρικές συνθήκες, τα ρεύματα, τις παλίρροιες, τα βάθη και τα είδη του βυθού, σε συνδυασμό με την ικανότητά του να “διαβάζει” τα αστέρια, τον καθιστούσαν απαραίτητο βοηθό του Ιάσονα στην Αργοναυτική εκστρατεία.
Τελικά, στην Ιωλκό μαζεύτηκαν περίπου 26-45 άνδρες, όλοι γνωστοί ήρωες της μυθολογίας και έμειναν γνωστοί ως Αργοναύτες. Ανάμεσά τους και ο Αγκαίος της Πλευρώνας. Λίγο πριν την αναχώρηση, ο Ιάσονας όρισε αρμοδιότητες στον καθένα από τους Αργοναύτες, ανάλογα με τις γνώσεις που διέθετε. Κυβερνήτης του πλοίου ορίστηκε ο Τίφυς και πλοηγός-βοηθός του ο Αγκαίος. Καθ’όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, ο Αγκαίος ήταν αυτός που ενημέρωνε για τους πιθανούς θαλάσσιους κινδύνους που θα συναντούσαν οι Αργοναύτες. Οι προβλέψεις του ήταν εύστοχες και έσωσαν σε πολλές περιπτώσεις το πλήρωμα.
Όταν πέθανε ο Τίφυς, λίγο μετά την περιπέτεια με τις Συμπληγάδες Πέτρες,αναφέρεται ότι κυβερνήτης ανέλαβε ο Αγκαίος, γιατί έλεγαν όλοι οι αργοναύτες πως ήταν ο πιο έμπειρος και γνώστης της ναυτικής τέχνης. Δεν ξεκαθαρίζεται όμως στις αρχαίες πηγές ποιος Αγκαίος ανέλαβε κυβερνήτης: ο Αγκαίος από την Πλευρώνα ή ο Αγκαίος, ο βασιλιάς των Λελέγων της Σάμου. Τόσο η Πλευρώνα όσο και η Σάμος, αποτελούσαν δύο από τις σπουδαιότερες ναυτικές πόλεις της ελληνικής μυθολογίας.
“…θνήσκει δὲ καὶ Τῖφυς, καὶ τὴν ναῦν Ἀγκαῖος ὑπισχνεῖται κυβερνᾶν (Α 9-23 Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου)
Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος του Πλευρώνιου Αγκαίου ήταν καθοριστικός. Είτε σαν πλοηγός-αστρονόμος, είτε σαν πιθανός κυβερνήτης της Αργούς, βοήθησε να πραγματοποιηθεί με αίσια έκβαση αυτό το θρυλικό ταξίδι. Μέρος της επιτυχίας της Αργοναυτικής εκστρατείας, καταλογίζεται σε αυτόν τον άγνωστο για τους περισσότερους, Αιτωλό ήρωα.
Πολλά χρόνια αργότερα, στους ιστορικούς χρόνους, ένας απόγονος του Αγκαίου, ο Πλευρώνιος ποιητής Αλέξανδρος, καταγράφει στα ποιήματά του τη μουσικότητα των πλανητών και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους αστρονόμους της αρχαιότητας.
Πίσω από τα παραπάνω μυθολογικά στοιχεία, μπορούμε να διαπιστώσουμε, ότι η Πλευρώνα-σημαντικό την εποχή εκείνη ναυτικό κέντρο- κατείχε την απαραίτητη γνώση για τη μελέτη της αστρονομίας για την πλοήγηση των πλοίων, την οποία σήμερα υποκαθιστά απόλυτα η επιστήμη.Πολλούς αιώνες ή και χιλιετίες προ Χριστού ήξεραν να ερμηνεύσουν τα αστρικά φαινόμενα και τον ουράνιο θόλο. Επίσης, γνώριζαν και παραδέχονταν την αστρονομία στην πρακτική και μετρήσιμη πλευρά της, στη βαθιά γνώση των ουρανίων φαινομένων, των τροχιών τους, αλλά και όλων των ιδιοτήτων των πλανητών και των αστέρων. Ο Αγκαίος, ως παρατηρητής του ουρανου, κατέχει σημαντική θέση στο πάνθεον των ηρώων της αρχαίας Ελλάδας. Οι επιστημονικές γνώσεις του χαρακτηρίστηκαν από συγχρόνους του, ως ικανότητα να προβλέπει το μέλλον και αυτό τον έκανε ξεχωριστό. Η αδυναμία του κοινού νου να δεχθεί ότι η μεθοδική μελέτη των ουράνιων σωμάτων είναι ικανή να προβλέψει συγκεκριμένα φυσικά φαινόμενα, φέρνει την προκατάληψη και την πίστη ότι είναι δυνατόν να προβλεφθεί το μέλλον των ανθρώπων.
Όλα αυτά, είναι μια από τις αποδείξεις που θέλουν τους Πλευρώνιους, και κατ’επέκτασιν τους αρχαίους Έλληνες,να έχουν αστρονομικές γνώσεις, πολύ πιο πριν από τους μεσοποτάμιους λαούς. Και αναφερόμαστε σε μια εποχή περίπου από το 2.600 π.Χ. έως το 1.100 π.Χ., πριν υπάρξει η σκοτεινή περίοδος που προκλήθηκε από την κάθοδο των Δωριέων.
