Τι είναι η βιταμίνη Β12; Ποιες οι μορφές της και από ποιες πηγές τη λαμβάνουμε; Ποια η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη και τι προκαλεί η έλλειψή της;
Η βιταμίνη Β12 είναι μια υδατοδιαλυτήβιταμίνη, που ανήκει στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β. Περιέχει κοβάλτιο και για το λόγο αυτό οι ενώσεις της αναφέρονται και ως κοβαλαμίνες.
Πηγές της βιταμίνης Β12
Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κόκκινο κρέας, τα γαλακτοκομικά, τα πουλερικά, τα αυγά, τα οστρακοειδή, Επίσης καλή πηγή είναι τα εμπλουτισμένα δημητριακά. Τα φρούτα και τα λαχανικά δεν περιέχουν βιταμίνη Β12, όπως και οι φυτικές τροφές και για το λόγο αυτό οι χορτοφάγοι παρουσιάζουν συχνά έλλειψη.
Λόγω της υδατοδιαλυτής της φύσης, η βιταμίνη Β12 είναι ευαίσθητη στο μαγείρεμα, στο φως, στο ισχυρά όξινο ή αλκαλικό περιβάλλον. Η απορρόφησή της από τον ανθρώπινο οργανισμό εξαρτάται από τη παρουσία μιας ουσίας με τη μορφή γλυκοπρωτείνηςστα γαστρικά υγρά που ονομάζεται εσωτερικός παράγοντας.Αποθηκεύεται στο ήπαρ και αποβάλλεται από τα νεφρά. Υπολογίζεται ότι απορροφάται περίπου το 55% της βιταμίνης που λαμβάνεται μέσω της διατροφής.
Μορφές της βιταμίνης Β12
Εκτός από τις τροφές οι βιταμίνη Β12 είναι διαθέσιμη σε πολλά σκευάσματα, και συμπληρώματα διατροφής, σε υγρή μορφή, σε υπογλώσσιο σπρέι, σε γλειφόμενες παστίλιες, σε κάψουλες, και ταμπλέτες.
Η μεθυλκοβαλαμίνη είναι η πιο δραστική φυσική μορφή της βιταμίνης. Μετατρέπει την ομοκυστείνη σε μεθειονίνη προσφέροντας προστασία στο καρδιαγγειακό και στο νευρικό σύστημα. Επίσης η μεθυλκοβαλαμίνη συνεισφέρει αποδίδοντας τις απαραίτητες μεθυλικές ομάδες για την αποτοξίνωση του σώματος και την έναρξη πολλών βιοχημικών διεργασιών.
Η κοβαλαμίνη είναι η συνθετική μορφή της βιταμίνης Β12, και η πιο σταθερή.
Η υδροξυκοβαλαμίνη παράγεται από τα βακτήρια και η βασική μορφή που υπάρχει στις τροφές. Επίσης είναι ο τύπος της βιταμίνης Β12 που χρησιμοποιείται στα ενέσιμα διαλύματα και για την αντιμετώπιση της δηλητηρίασης από κυανίδιο. Η αδενοσυλκοβαλαμίνη είναι μια πολύ ασταθής μορφή που προκύπτει φυσικά από τον μεταβολισμό του κιτρικού οξέος στο σώμα.
Ιδιότητες και οφέλη της βιταμίνης Β12
Η βιταμίνη Β12 έχει πολλά οφέλη για τον οργανισμό, αφού συμβάλει στη διατήρηση της υγείας των ερυθρών αιμοσφαιρίων, του νευρικού και του καρδιαγγειακού συστήματος.
Αποτελεί συμπαράγοντα στο μεταβολισμό της μεθειονίνης, ένα αμινοξύ απαραίτητο για το σχηματισμό της S-adenosylmethionine (SAMe) ένα δότη μεθυλίωσης απαραίτητο για την επισκευή του DNA, τη δράση του RNA, το σχηματισμό των ορμονών, και το μεταβολισμό των πρωτεινών και των λιπών. Επίσης η βιταμίνη Β12 είναι συμπαράγοντας της ουσίας L-methylmalonyl-CoAμουτάσης, η οποία μετατρέπεται στην succinyl-CoAκαι είναι απαραίτητη για το σωστό μεταβολισμό των πρωτείνών και των λιπών, αλλά και για τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης.
Η βιταμίνη Β12, σε συνδιασμό με τη βιταμίνη Β6 και το φολικό οξύ συμβάλλουν στη προστασία της καρδιάς και στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, μέσω της μείωσης της ομοκυστείνης, και της μετατροπής της σε μεθειονίνη. Η υψηλή ομοκυστείνη είναι παράγοντας κινδύνου για θρόμβωση, αρτηριοσκλήρωση, υπεροξείδωση λιπιδίων (LDL χοληστερίνη), έμφραγμα και εγκεφαλικό.
Λόγω της σημαντικού ρόλου της βιταμίνης Β12 στο αιμοποιητικό σύστημα και ειδικότερα στο σχηματισμό της αιμοσφαιρίνης, η επάρκειά της είναι σημαντική για τη πρόληψη της εμφάνισης μεγαλοβλαστικής αναιμίας. Η μεγαλοβλαστική αναιμία δεν θα πρέπει να συγχέεται με την σιδηροπενική αναιμία, και επίσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι η λήψη σιδήρου σε αυτή τη περίπτωση δεν βοηθά. Επιπλέον είναι σημαντικό να γίνει διάγνωση καθώς η μεγαλοβλαστική αναιμία μπορεί να οφείλεται και σε έλλειψη φολικού οξέος. Η βιταμίνη Β12 είναι απαραίτητη για τη μετατροπή της ανενεργής μορφής του φολικού οξέος στην ενεργή.
Τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης Β12 στον οργανισμό, προκαλούν χαμηλή συγκέντρωση, έλλειψη ενέργειας και κακή μνήμη. Αυτό συμβαίνει γιατί μειώνονται παράλληλα σημαντικοί παράγοντες για το νευρικό σύστημα και για τους νευροδιαβιβαστές. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει θετική σχέση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης Β12 με την πιθανότητα εμφάνισης νόσου αλτσχάιμερ και γεροντικής άνοιας.
Η βιταμίνη Β12 λόγω της συμμετοχής της στις διαδικασίες της μεθυλίωσης του σώματος αποτελεί βασικό παράγοντα αντιγήρανσης και αποτοξίνωσης και είναι ωφέλιμη για το δέρμα, αλλά και για τα μαλλιά. Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι σημαντικές για την υγεία της τρίχας. Ιδιαίτερα εάν η τριχόπτωση οφείλεται σε έλλειψη της βιταμίνης Β12, λόγω ανεπαρκούς διατροφής ή λόγω ηλικίας, η συμπληρωματική λήψη μπορεί να μειώσει σημαντικά την απώλεια μαλλιών.
Όπως προαναφέρθηκε η βιταμίνη Β12 είναι απαραίτητη για το μεταβολισμό των πρωτεινών και των λιπών, ενώ η επαρκής λήψη της είναι σημαντική κατά το αδυνάτισμα, αφού προλαμβάνει τη κόπωση και την αδυναμία που μπορούν να προκύψουν κατά τη διάρκεια της χαμηλής θερμιδικής πρόσληψης.
Μια λιγότερο γνωστή δράση της βιταμίνης Β12 είναι αυτή της ενίσχυσης της γονιμότητας. Η βιταμίνη Β12 είναι απαραίτητη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού.
Ειδικά κατά τη κύηση, η επαρκής πρόσληψη της βιταμίνης προλαμβάνει την εμφάνιση νευρολογικών ανωμαλιών στο έμβρυο.
Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη και φυσιολογικές τιμές
Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη της βιταμίνης είναι 2.6 mcg και 2.8 mcg αντίστοιχα. Για τα παιδιά η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη κυμαίνεται από 0.4-2.4 mcgανάλογα με την ηλικιακή ομάδα.Δεν συστήνεται η συμπληρωματική λήψη της βιταμίνης Β12 σε ποσότητα μεγαλύτερη από τη συνιστώμενη ημερήσια, στα παιδιά, τις έγκυες και τις θηλάζουσες, χωρίς ιατρική συνταγή και παρακολούθηση.
Τα επίπεδα της βιταμίνης Β12 ελέγχονται στο πλάσμα του αίματος. Οι φυσιολογικές τιμές στο αίμα κυμαίνονται από 250-700 pg/ml. Τιμές μικρότερες από 170-250 pg/mlυποδεικνύουν έλλειψη για τους ενήλικες. Η αυξημένη τιμή (>0.4 mmol/lt) μιας ουσίας που ονομάζεται μεθυλμαλονικό οξύ είναι επίσης ενδεικτική για την ανίχνευση της έλλειψης της βιταμίνης Β12.
Ανεπάρκεια και έλλειψη σε βιταμίνη Β12
Η ανεπαρκής πρόσληψη και η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως, αναιμία, κόπωση, αδυναμία, σύγχυση, μουδιάσματα στα άκρα, ανορεξία, και κακή μνήμη. Κατά τη βρεφική ηλικία, η έλλειψη μπορεί να προκαλέσει μεγαλοβλαστική αναιμία, ελλιπή ανάπτυξη, διαταραχές στην κίνηση, και πνευματική καθυστέρηση. Έλλειψη βιταμίνης μπορούν να παρουσιάσουν εκτός από τους χορτοφάγους, άτομα με χρόνια γαστρίτιδα, με προβλήματα του θυροειδή (Hashimoto),με κοιλιοκάκη,και με νόσο του Crown ή Zollinger-Ellison. Επίσης η κληρονομική νόσος Imerslund-Grasbeck χαρακτηρίζεται από χρόνια έλλειψη σε βιταμίνη Β12.
Φάρμακα όπως το αντιβιοτικό χλωραμφενικόλη, οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, τα αντιόξινα, η μετφορμίνη για το διαβήτη, τα αντισυλληπτικά και οι ανταγωνιστές των Η2 υποδοχέων της ισταμίνης μπορούν να προκαλέσουν ανεπαρκή απορρόφηση της βιταμίνης Β12.
Αυξημένες τιμές βιταμίνης Β12 μπορούν να οφείλονται σε προβλήματα του ήπατος (οξεία ηπατίτιδα, κίρρωση), στο σακχαρώδη διαβήτη, και σε κακοήθειες του αίματος (λευκαιμία) και του στομάχου.
Η υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει μούδιασμα στο δέρμα, αλλεργική αντίδραση και ευερεθιστότητα. Σύμφωνα με το National Institute of Health τα συμπτώματα της υπερβιταμίνωσης μπορούν να προκύψουν μετά από λήψη 1 mg βιταμίνης για περισσότερο από 5 έτη.
Δοσολογία
Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για τους ενήλικες είναι τα 2.4 mcg ημερησίως. Για τους ενήλικες και κυρίως τους υπερήλικες, που δεν καλύπτουν τις διατροφικές τους ανάγκες στη βιταμίνη συστήνεται η συμπληρωματική λήψη 25-100 mcg ημερησίως. Για τη διόρθωση της αναιμίας η δοσολογία της βιταμίνης εξατομικεύεται από το γιατρό και μπορεί να κυμαίνεται από 600-1000 mcg. Για τη μείωση των επιπέδων ομοκυστείνης, συστήνεται η λήψη 500 mcg βιταμίνης Β12 σε συνδιασμό με 0.5 mg φολικού οξέος και 16.5 mg βιταμίνης Β6.
Σε αντίθεση με τη μείωση της ομοκυστείνης και του καρδιαγγειακού κινδύνου που ο συνδυασμός βιταμίνης Β12 και βιταμίνης Β6 είναι ωφέλιμος, στη περίπτωση της μεγαλοβλαστικής αναιμίας, η ταυτόχρονη λήψη βιταμίνης Β6 μπορεί να καλύψει και να επιδεινώσει τα συμπτώματα της αναιμίας, όπως η πνευματική κόπωση και η αδυναμία.
Η υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει μούδιασμα στο δέρμα, αλλεργική αντίδραση και ευερεθιστότητα. Σύμφωνα με το National Institute of Health τα συμπτώματα της υπερβιταμίνωσης μπορούν να προκύψουν μετά από λήψη 1 mg βιταμίνης για περισσότερο από 5 έτη.
Αλληλεπιδράσεις και αντενδείξεις
Φάρμακα όπως το αντιβιοτικό χλωραμφενικόλη, οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, τα αντιόξινα, η μετφορμίνη για το διαβήτη, τα αντισυλληπτικά και οι ανταγωνιστές των Η2 υποδοχέων της ισταμίνης μπορούν να προκαλέσουν ανεπαρκή απορρόφηση της βιταμίνης Β12.
Άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για τοποθέτηση στεφανιαίου stent, αλλεργικά στη κοβαλαμίνη ή το κοβάλτιο, πάσχοντες από τη κληρονομική πάθηση των ματιών Leber, με μεγαλοβλαστική αναιμία, και αληθή πολυκυτταραιμία (polycythemiavera) δεν πρέπει να λαμβάνουν βιταμίνη Β12.
Πηγή:onmed.gr
