Στη δίνη του δημογραφικού βρίσκεται η Ελλάδα, αλλά και γενικότερα η Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς οι οικογένειες κάνουν όλο και λιγότερα παιδιά, ενώ τρίτεκνοι και πολύτεκνοι κινδυνεύουν να μετατραπούν σε… είδος υπό εξαφάνιση.
Καθώς το πλαίσιο ζωής στην Ελλάδα σήμερα φαίνεται πως ωθεί τους νέους ανθρώπους είτε στη φυγή (brain drain), ή στην ατεκνία, ζητούμενο είναι οι πολιτικές που θα υποκινήσουν τα νέα ζευγάρια να δημιουργήσουν οικογένεια και θα στηρίξουν του νέους γονείς προκειμένου να μεγαλώσουν τις οικογένειές τους.
Δεν είναι τυχαίο πως οι άγαμοι ανέρχονται σήμερα σε 4.112.472 άτομα και τα παντρεμένα ζευγάρια χωρίς παιδί σε 1.324.342.
Σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία της Eurostat για το 2024, μόλις ένα στα τέσσερα ελληνικά νοικοκυριά είχαν παιδιά (1,046 εκατ. ή το 25,7% των συνολικά 4,073 εκατ.). Από αυτά σχεδόν τα μισά ( 482.000 ή το 46%) είχαν μόνο ένα παιδί. Αντίστοιχα, στην ΕΕ το 23,6% των νοικοκυριών είχαν παιδιά και από αυτά περίπου το 50% ήταν με ένα παιδί.
Τα υψηλότερα ποσοστά νοικοκυριών με παιδιά καταγράφηκαν στη Σλοβακία (35,6 %), την Ιρλανδία (31,0 %) και την Κύπρο (28,6 %). Αντίθετα, τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στη Φινλανδία (18,0 %), τη Λιθουανία (19,6 %) και τη Γερμανία (20,1 %).
Οι οικογένειες με δύο παιδιά στην Ελλάδα ανέρχονταν σε 406.000 ή 39% των νοικοκυριών με παιδιά, ενώ οι οικογένειες με τρία παιδιά αντιστοιχούσαν σε 158.400 ή στο 15%.
Στην ΕΕ, το 37,6% των νοικοκυριών με παιδιά είχε 2 παιδιά και το 12,6% είχε 3 ή και περισσότερα παιδιά. Το σύνηθες σε όλες τις χώρες της ΕΕ ήταν οι οικογένειες με ένα παιδί, εκτός από την Ολλανδία, όπου το ποσοστό των νοικοκυριών με 2 παιδιά ήταν υψηλότερο.
Τα νοικοκυριά με 3 ή περισσότερα παιδιά ήταν τα λιγότερο συνηθισμένα σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Το ποσοστό τους μεταξύ όλων των νοικοκυριών με παιδιά κυμαινόταν από 20,6% στην Ιρλανδία, 18,1% στη Σουηδία και 17,4% στη Φινλανδία, έως 6,2% στην Πορτογαλία, 6,4% στη Βουλγαρία και 7,6% στην Ιταλία.
Φόροι και ακρίβεια «φρενάρουν» την οικογένεια
Η αδυναμία των ζευγαριών να ανταποκριθούν στις σημερινές συνθήκες που επικρατούν στην αγορά (όπως η ακρίβεια και η στεγαστική κρίση) ωθούν στην ατεκνία, ενώ παράλληλα οι οικογένειες με παιδιά υπερφορολογούνται συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ.
Από τα στοιχεία που δήλωσαν το περυσινό έτος στην εφορία προκύπτουν τα εξής δεδομένα:
- 616.119 οικογένειες με ένα παιδί δήλωσαν στην εφορία εισοδήματα ύψους 15,12 δισ. Το μέσο δηλωθέν εισόδημα διαμορφώθηκε σε 24.553 ευρώ και ο μέσος φόρος σε 3.257 ευρώ.
- 536.495 οικογένειες με δύο παιδιά δήλωσαν εισοδήματα ύψους 15,83 δισ. Το μέσο δηλωθέν εισόδημα έφθασε σε 29.514 ευρώ και ο μέσος φόρος σε 4.071 ευρώ.
- 108.067 οικογένειες με τρία παιδιά δήλωσαν εισοδήματα ύψους 3 δισ. ευρώ συνολικά. Το μέσο δηλωθέν εισόδημα ανήλθε σε 28.260 ευρώ και ο μέσος φόρος σε 3.529 ευρώ.
- 17.839 οικογένειες με τέσσερα παιδιά δήλωσαν συνολικά στην εφορία 431,3 εκατ. ευρώ. Το μέσο δηλωθέν εισόδημα διαμορφώθηκε σε 24.178 ευρώ, ενώ ο μέσος φόρος σε 2.689 ευρώ.
Η Ελλάδα, με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΟΟΣΑ, κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις των χωρών-μελών με κριτήριο τη φορολογική μεταχείριση των γονέων. Ο συντελεστής κρατήσεων για φόρους και ασφαλιστικές εισφορές περιορίζεται από το 37% που ισχύει για τον εργένη, μόλις στο 33,7% για τον παντρεμένο με δύο παιδιά, δηλαδή μόλις κατά 3,3 ποσοστιαίες μονάδες. Ο μέσος όρος για τις χώρες του ΟΟΣΑ διαμορφώνεται στις εννέα ποσοστιαίες μονάδες και ο μέσος όρος για τις χώρες της Ε.Ε. στις 11,4 μονάδες.
Μειώνονται τρίτεκνοι και πολύτεκνοι
Όπως αναφέρουν οι έρευνες από διεθνείς οργανισμούς, στη χώρα μας δεν υπάρχει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την οικογένεια και το παιδί, ενώ όσον αφορά το επίπεδο εναρμόνισης της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή, βρίσκεται μακράν κάτω των ευρωπαϊκών μέσων όρων.
Για παράδειγμα, οι δαπάνες για οικογενειακές πολιτικές βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της ΕΕ, τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ όσο και σε κατά κεφαλήν όρους.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ όσον αφορά τα περιοδικά επιδόματα σε χρήμα για την
οικογένεια και το παιδί, καθώς και σε κατά κεφαλήν δαπάνες για τις παροχές σε είδος. Με άλλα λόγια, βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα οι παροχές που διατίθενται σε σταθερή βάση, και είναι αυτές που θα υποστήριζαν, αφενός, την οικογένεια μακροπρόθεσμα, και, αφετέρου, τον όποιον οικογενειακό προγραμματισμό.
Σε ότι αφορά τις τρίτεκνες οικογένειές, παρότι κατά τη διάρκεια της 88ης ΔΕΘ ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ανακοίνωσε την πρωτοβουλία επέκτασης των προνομίων που ισχύουν σήμερα για τις πολύτεκνες οικογένειες (με τέσσερα παιδιά και άνω) και στους τρίτεκνους, δεν εφαρμόστηκε εδώ και έναν χρόνο κάτι που θα άλλαζε δραστικά την ζωή των οικογενειών με τρία παιδιά.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι αλλαγές υπέρ της τριτεκνίας που θα βρεθούν σε πρώτο πλάνο στις πρωθυπουργικές εξαγγελίες στην φετινή ΔΕΘ θα αφορούν αφενός στις προσλήψεις τρίτεκνων και πολυτέκνων μέσω ΑΣΕΠ, αφετέρου σε παροχές των τρίτεκνων, όπως η διά βίου αναγνώριση της τριτεκνικής ιδιότητας (όπως ισχύει για την πολυτεκνική).
