Το να νιώθεις φόβο να βγεις από το σπίτι μπορεί να σηματοδοτεί μια υποκείμενη πάθηση ψυχικής υγείας.
Ο περιστασιακός δισταγμός είναι φυσιολογικός, αλλά ένας επίμονος φόβος, που διαταράσσει την καθημερινή ζωή, μπορεί να είναι βαθιά οδυνηρός.
1. Αγοραφοβία: Όταν ο φόβος είναι συνδεδεμένος με το περιβάλλον
Μία από τις πιο αναγνωρισμένες καταστάσεις που συνδέονται με τον φόβο της εγκατάλειψης του σπιτιού είναι η αγοραφοβία.
Περιλαμβάνει έντονο άγχος σχετικά με το να βρίσκεστε σε μέρη όπου η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη, όπως ανοιχτοί χώροι, συνωστισμός ή άγνωστες τοποθεσίες.
Πολλοί με αγοραφοβία περιορίζουν τις μετακινήσεις τους σε «ασφαλείς» περιοχές, που συχνά καταλήγουν να είναι απλώς το ίδιο τους το σπίτι.
Μπορεί να προκληθεί από προηγούμενες κρίσεις πανικού, τραυματικά γεγονότα ή χρόνιο άγχος.
Χωρίς θεραπεία, η αγοραφοβία μπορεί να γίνει εξουθενωτική, περιορίζοντας σοβαρά την ανεξαρτησία και την ποιότητα ζωής.
2. Διαταραχή πανικού και συμπεριφορά αποφυγής
Τα άτομα με διαταραχή πανικού βιώνουν επαναλαμβανόμενες, απροσδόκητες κρίσεις πανικού. Με την πάροδο του χρόνου, ο φόβος της κρίσης πανικού σε δημόσιο περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορά αποφυγής, δηλαδή να προτιμάει ο ασθενής να μένει πάντα στο σπίτι, για να μειώσετε αυτόν τον αντιληπτό κίνδυνο.
Τα βασικά συμπτώματα μιας κρίσης πανικού είναι:
- Δύσπνοια
- Πόνος στο στήθος ή/και γρήγορος καρδιακός παλμός
- Ζάλη ή/και απόσχιση από την πραγματικότητα
Αυτός ο προληπτικός φόβος (ότι δηλαδή ίσως πάθει κρίση πανικού) είναι ένας σημαντικός λόγος που πολλά άτομα αρχίζουν να αποφεύγουν να βγουν έξω από το σπίτι τους.
3. Κοινωνικό άγχος: Φόβος να σε κρίνουν δημόσια
Η κοινωνική αγχώδης διαταραχή μπορεί επίσης να κάνει τα άτομα να φοβούνται να φύγουν από το σπίτι, ιδιαίτερα όταν:
- Αναμένεται να αλληλεπιδρούν με άλλους
- Φοβούνται ότι θα τους κρίνουν αρνητικά, θα ντρέπονται ή θα τους παρακολουθούν
- Ακόμη και απλές εργασίες, όπως το να πάτε σε ένα κατάστημα, μπορεί να αισθάνονται υπερβολικές
Με την πάροδο του χρόνου, η κοινωνική αποφυγή μπορεί να εξελιχθεί σε απομόνωση, ενισχύοντας τον φόβο και καθιστώντας την επάνοδο στην κοινωνική ζωή πιο δύσκολη.
4. PTSD και φόβος για μη ασφαλή περιβάλλοντα
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) μπορεί επίσης να οδηγήσει σε φόβο να βγείτε από το σπίτι, ειδικά όταν:
- Οι δημόσιοι χώροι θυμίζουν στο άτομο ένα τραυματικό γεγονός
- Το άτομο αισθάνεται υπερδιέγερση ή ανασφάλεια έξω από το σπίτι
- Ξαφνικοί θόρυβοι ή άγνωστα περιβάλλοντα προκαλούν άγχος ή αναδρομές στο παρελθόν
Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι παράλογη: έχει τις ρίζες της στην προσπάθεια του εγκεφάλου να αποφύγει τον επανατραυματισμό.
5. Κατάθλιψη και συναισθηματική απόσυρση
Αν και δεν συνδέεται πάντα με το άγχος, η κατάθλιψη μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να μη βγαίνουν από το σπίτι λόγω:
- Χαμηλής ενέργειας ή απώλειας κίνητρου
- Αισθημάτων απελπισίας ή απάθειας
- Επιθυμίας αποφυγής των άλλων και κοινωνικής αλληλεπίδρασης
Για μερικούς, η σκέψη να φύγουν από το σπίτι είναι συντριπτική απλώς και μόνο επειδή δεν βρίσκουν πλέον νόημα ή χαρά στον έξω κόσμο.
6. Συγκεκριμένες φοβίες και αυτοφοβία
Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, ο φόβος να βγει κανείς από το σπίτι μπορεί να προέρχεται από:
- Συγκεκριμένες φοβίες, όπως ο φόβος μόλυνσης ή οι ανοιχτοί χώροι
- Αυτοφοβία (ο φόβος του να μείνεις μόνος), ειδικά όταν είσαι έξω από το σπίτι χωρίς παρέα/υποστήριξη
Αυτές οι φοβίες μπορεί να είναι βαθιά ριζωμένες και μπορεί να συνυπάρχουν με άλλες αγχώδεις διαταραχές.
Πώς να βοηθήσετε κάποιον που φοβάται να βγει από το σπίτι
Η υποστήριξη ενός αγαπημένου προσώπου που φοβάται να φύγει από το σπίτι του απαιτεί ενσυναίσθηση, υπομονή και κατανόηση. Ενώ το ένστικτο μπορεί να είναι να τους «σπρώξετε» να βγουν έξω, αυτό μπορεί να… γυρίσει μπούμερανγκ.
Αντ’ αυτού, εξετάστε αυτές τις προσεγγίσεις:
1. Να είστε υποστηρικτικοί, όχι επιβλητικοί
Αποφύγετε να μειώσετε το συναίσθημά τους (τον φόβο τους) ή να προσπαθήσετε να τους βγάλετε από το σπίτι. Αντίθετα:
Επικυρώστε τα συναισθήματά τους: «Καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολο για σένα».
- Προσφέρετε σιγουριά χωρίς πίεση
- Αφήστε τους να ορίσουν τον ρυθμό της ανάρρωσής τους
2. Ενθαρρύνετε την επαγγελματική βοήθεια
Προτείνετε απαλά την ιδέα της θεραπείας ή της ψυχιατρικής υποστήριξης. Προσφερθείτε να:
- Βοηθήσετε να βρουν θεραπευτές
- Τους συνοδέψτε στα ραντεβού τους, ειδικά στην αρχή
- Εξερευνήσετε μαζί τους την πιθανότητα τηλε-διάσκεψης με ψυχολόγο υγείας ως πρώτο βήμα
3. Βοήθεια με την σταδιακή έκθεση σε μικρά βήματα
Η θεραπεία έκθεσης συχνά ξεκινά με σταδιακά, διαχειρίσιμα βήματα, όπως:
- Σταθείτε μαζί τους έξω από την μπροστινή πόρτα του σπιτιού
- Κάντε παρέα μαζί τους σε σύντομους περιπάτους σε κοντινή απόσταση
- Επισκεφθείτε μαζί ένα ήσυχο μέρος τις ώρες που δεν είναι αιχμής
- Υποστηρίξτε τους σε αυτά τα πρώτα βήματα χωρίς κρίση.
4. Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον
Για άτομα με άγχος ή PTSD, ακόμη και το σπίτι μπορεί να αισθάνεται ανασφαλές. Προσπαθήστε να τους παρέχετε:
- Ένα περιβάλλον ρουτίνας και προβλεψιμότητας
- Ήρεμη και μη-επικριτική συζήτηση
- Αίσθηση ελέγχου στην λήψη αποφάσεων
5. Μείνετε συνεπείς και υπομονετικοί
Η πρόοδος μπορεί να είναι αργή και μη-γραμμική. Γιορτάστε τις μικρές νίκες και αποφύγετε την απογοήτευση. Υπενθυμίστε τους ότι τα πισωγυρίσματα είναι μέρος του θεραπευτικού ταξιδιού και όχι σημάδια αποτυχίας.
Σύνοψη
Το να φοβάσαι να βγεις από το σπίτι είναι κάτι περισσότερο από μια κακή διάθεση ή μια νευρική μέρα: συχνά υποδεικνύει θεραπεύσιμες καταστάσεις ψυχικής υγείας όπως αγοραφοβία, διαταραχή πανικού, PTSD ή κατάθλιψη.
Ο φόβος είναι πραγματικός και έγκυρος, αλλά το ίδιο ισχύει και για την πιθανότητα ανάκαμψης. Η επαγγελματική ψυχική υποστήριξη, η ψυχοθεραπεία και τα σταδιακά βήματα μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα να ανακτήσουν την ελευθερία και την αυτοπεποίθησή τους.
