Στο κέντρο του Βάλτου αναδύεται με βάση τα αρχαιολογικά τεκμήρια, ένα καλά οχυρωμένο οικιστικό σύνολο, το οποίο παραπέμπει στο πολιτικό κέντρο του έθνους των Αγραίων, ενός από τα πέντε έθνη που συναποτελούσαν το μέγα έθνος των Αιτωλών, κατά τον αρχαίο ιστορικό Θουκυδίδη.
ΚΕΙΜΕΝΟ -ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γεώργιος Τσιάκαλος
Αποτελούσε ανεξάρτητο βασίλειο αρχικά τον 5ο π. Χ. αιώνα και αργότερο τον 3ο π. Χ. αιώνα, ομόσπονδο τμήμα της ισχυρής Αιτωλικής συμπολιτείας. Στο σημερινό Χαλκιόπουλο, που αποτελεί το κέντρο της γεωγραφικής επικράτειας του Βάλτου, αποκαλύπτεται με ιδιαίτερα πειστικό τρόπο, η βάσιμη υπόθεση, ότι απλωνόταν η πρωτεύουσα κώμη των Αγραίων.
Σημειώνονται τέσσερις θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στην περιοχή των Χαλκιοπούλων. Οι τρείς κυριότερες εξ’ αυτών σχηματίζουν νοητό ορθογώνιο τρίγωνο, πράγμα που εξασφαλίζει άριστη οπτική επικοινωνία μεταξύ τους και τέλεια προστασία της εκτεταμένης πεδιάδας της Ποταμιάς Χαλκιοπούλων (σημερινό νέο χωριό) για τα μέτρα του ορεινού κατά βάση Βάλτου.
Πρόκειται για τη θέση ‘Κάστρο’ επί του χαμηλού λόφου Άγιος Δημήτριος στον συνοικισμό Τριαλώνια. Περιλαμβάνει κυκλική οχύρωση διαμέτρου 460 μέτρων και κατάλοιπα αρχαίων κτιρίων, όπως μαρτυρούν πλήθος κεραμικών και δουλεμένων λίθων.
Ο Άγγλος περιηγητής του 19ου αιώνα Woodhouse μαρτυρά την παρουσία μεγάλων αρχαίων κτιρίων γύρω από την ακρόπολη, στη θέση των οποίων χτίστηκαν τα σημερινά σπίτια (αλώνια). Κάτω από την ακρόπολη του Κάστρου απλωνόταν ο οικισμός που έλεγχε την πεδιάδα και τον ρου του ποταμού Ίναχου.
Απέναντι ακριβώς, στον συνοικισμό του χωριού που ονομάζεται Αρωνιάδα, δεσπόζει η θέση ‘Κουλούρι’ που αποτελεί μοναδική φρουριακή εγκατάσταση, που ο αρχαιολόγος Μαστροκώστας το 1967 χαρακτηρίζει ‘εξαιρετική ως προς την κατασκευή της’. Αποτελεί κυκλικό φρούριο διαμέτρου 300 περίπου μέτρων ασφαλισμένο από τη φύση του εδάφους από τρείς πλευρές (εξ΄ ου και Κουλούρι).
Η τρίτη θέση είναι το οχυρό που διατηρεί ως σήμερα την ονομασία ‘Παλιόκαστρο’, επί του όρους Καλάνα σε υψόμετρο 1.400 μ., κοντά στον συνοικισμό Ξωμερή στο παλιό Χαλκιόπουλο. Αποτελεί την ισχυρότερη και ασφαλέστερη θέση που στεφανώνει την πεδιάδα των Χαλκιοπούλων και περιλαμβάνει ανεπτυγμένο σε μήκος τείχος, ικανού πάχους, με διαμορφωμένη πύλη, επικοινωνώντας οπτικά με όλες τις θέσεις στην πεδιάδα και στα γύρω υψώματα.
Διατηρείται η ιστοριούλα που διηγούνταν οι γηραιότεροι για το ‘σκαφίδι’ που πέταγαν οι κάτοικοι του ‘Παλιόκαστρου’ σε αυτούς του ‘Κάστρου’ για να ζυμώσουν, το οποίο εκλαϊκεύει στη σύγχρονη εποχή την επικοινωνία των φρουριακών θέσεων για την προστασία της πεδιάδας και του οικισμού, που έζωναν τα τρία οχυρά από βορρά, ανατολή και δύση κατά το απώτατο, αρχαίο παρελθόν.
Η μικρότερη οχυρή θέση, μαρτυρείται νότια, στην είσοδο του χωριού, στη θέση ‘Οχυρώματα’ που ασφάλιζε την τέταρτη δίοδο νότια προς το σημερινό γεφύρι της Βέργας και την οδό προς Αγρίνιο.
Το συμπέρασμα είναι, πως η ύπαρξη ισχυρών οχυρωματικών έργων που προστατεύουν την πεδιάδα και όλες τις εμπορικές και στρατιωτικές οδούς που έρχονται από την ανατολική Ελλάδα (Ευρυτανία), βόρεια Ελλάδα (Ήπειρο), δυτική (Αμφιλοχία-Αμβρακικό κόλπο) και νότια (Αγρίνιο) παρουσιάζουν την ύπαρξη μιας ακμαίας κώμης που δέσποζε στη θέση του σημερινού χωριού των Χαλκιοπούλων.
Οι δε τεχνικές οχύρωσης για τα οχυρά με το λεγόμενο ψευδοϊσόδομο σύστημα οχύρωσης, δηλαδή με ορθογώνιες τραπεζοειδής δουλεμένες πέτρες είτε με ακανόνιστο τραπεζιόσχημο, παραπέμπουν σε μεικτό σύστημα αρχιτεκτονικής που τοποθετούν τη δημιουργία τους μεταξύ του 5ουκαι 3ου π. Χ. αιώνα, (απ΄ το υπό έκδοση ερευνητικό άρθρο ‘Η Εφύρα των Αγραίων: μια πειστική υπόθεση ταύτισης της αρχαίας κώμης’).
Ανάρτηση στην ομάδα: Ορεινός Βάλτος ιστορία
