Γράφει ο Μανώλης Πέπονας, φοιτητής Ιστορίας-Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Η αντίσταση του ελληνικού λαού κατά των αξονικών δυνάμεων Κατοχής αποτελεί ένα θέμα με μεγάλες προεκτάσεις. Μαζικά, ο εγχώριος πληθυσμός αποφάσισε να μην υποκύψει στις πιέσεις και, παρά την ήττα στο στρατιωτικό μέτωπο του 1941 από τους Γερμανούς, να συνεχίσει τον αγώνα του. Έναν αγώνα δύσκολο, με χιλιάδες νεκρούς από την πείνα και τις εκτελέσεις. Έναν αγώνα έναντι υπέρμετρων αντιπάλων, οι οποίοι μέχρι πρότινος σάρωναν τους συμμαχικούς στρατούς. Έναν αγώνα που -με όλες του τις παθογένειες- διέσωσε την τιμή μιας χώρας.

Ο κλήρος αποτελεί μια κοινωνική ομάδα με αρκετά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αφενός η προσήλωσή του στην παράδοση του χριστιανισμού τον οδηγεί σε μια φιλειρηνική στάση, αφετέρου όμως η μακροχρόνια σύνδεσή του με το έθνος-κράτος τον ταυτίζει με τις τύχες του τελευταίου[1]. Ως εκ τούτου, αρκετοί κληρικοί αποφάσισαν να μην ενταχθούν σε κάποια αντιστασιακή οργάνωση, αλλά να μείνουν κοντά στο ποίμνιό τους καταγγέλλοντας τις γερμανικές αυθαιρεσίες και προσπαθώντας να βελτιώσουν την κατάσταση. Σε αυτή την κατηγορία θα μπορούσε να ενταχθεί ο σπουδαίος Παπαποστόλης (Απόστολος Φαφούτης), μια από τις ηρωικότερες μορφές της Κατοχικής Περιόδου (1941-1944).

Από μια άλλη οπτική ορμώμενοι, ορισμένοι κληρικοί της περιοχής συμμετείχαν στην Αντίσταση. Ο Παπαβάλης για παράδειγμα, αποτέλεσε σύνδεσμο με τη Μαρία Δημάδη, συλλέγοντας πληροφορίες για τις κινήσεις των κατακτητών. Επίσης, ο Παπαγιάννης Αναστασόπουλος, από το χωριό Περιστέρι, συμμετείχε ενεργά στο ΕΑΜ[2]. Σε εθνικό πλαίσιο, δυο μητροπολίτες, ο Ιωακείμ της Κοζάνης και ο Αντώνιος της Ηλείας ήταν ηγετικά μέλη της ίδιας οργάνωσης.

Ωστόσο, δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις συνεργασίας με τον κατακτητή. Για λόγους “πολιτικής νομιμότητας” ή με τον φόβο του “κομμουνιστικού κινδύνου” κυρίως, ιερείς συμμετείχαν σε δράσεις των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στην Έκθεση Τολιόπουλου αναφέρεται σε  δράση ιερέα  σε μάχη έναντι του ΕΛΑΣ. Ο συγκεκριμένος  ηγούμενος ένοπλου τμήματος, τραυματίστηκε θανάσιμα σε μάχη αντάρτικες ομάδες[3].

Συμπερασματικά, στην τοπική αλλά και εγχώρια κοινωνία, η στάση του κλήρου μπορεί να χωριστεί στις εξής ομαδοποιήσεις:

• παθητική αντίσταση, με σκοπό την ανακούφηση του τοπικού πληθυσμού
• ενεργή αντίσταση μέσω της ένταξης σε ένοπλες οργανώσεις
• συνεργασίας με τους κατακτητές, τους οποίους θεωρούσαν συνέχεια του παλαιότερου -μεταξικού- καθεστώτος.

Στις παραπάνω κατηγορίες δεν εντάσσονται βέβαια μόνο οι κληρικοί. Κάθε άτομο και κάθε κοινωνική ή/και επαγγελματική ομάδα έκανε την επιλογή του απέναντι στον εαυτό και τον περίγυρό του. Η Εθνική μας Αντίσταση, αυτό το γοητευτικό ιστορικό φαινόμενο έλαβε κάποτε ζωή από τους καθημερινούς ανθρώπους, η οποίοι δημιούργησαν -τις περισσότερες φορές χωρίς να το ξέρουν- τη σύγχρονη ελληνική ιστορία.

[1]    P. E. Anastasakis, Church of Greece under Axis Occupation, 2009

[2]    Θ. Κακογιάννης, Μνήμες και Σελίδες της Εθνικής Αντίστασης, Αγρίνιο 1997

[3]    Γ. Τολιόπουλος, Έκθεσις των ιστορικών γεγονότων τα οποία έλαβον χώραν κατά την περίοδον από Φεβ/ρίου μέχρι και Σεπτεμβρίου 1944 εις την περιοχήν Αγρινίου, ΓΕΣ/ΔΙΣ, 1955

agrinionews.gr