Ο Γεράσιμος Παπατρέχας ο μεγάλος μας λαογράφος, γεννήθηκε το 1922 στο Μαχαιρά Ξηρομέρου, όπου έμαθε τα πρώτα γράμματα.

Συνέχισε τις σπουδές του στο Γυμνάσιο της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων και το 1940 αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Μεσολογγίου.

Το 1942 πήρε το πτυχίο του δασκάλου από τη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία Ιωαννίνων. Εντάχτηκε στο ΕΑΜ Νέων της περιοχής Ξηρομέρου και ανέλαβε την οργάνωση της Ε.Π.Ο.Ν. της γενέτειράς του και είκοσι πέντε άλλων χωριών της επαρχίας Ξηρομέρου. ‘Έγινε πρώτος Γραμματέας της Ε.Π.Ο.Ν. Βάλτου και πήρε μέρος στη μάχη της Αμφιλοχίας. Αργότερα πέρασε στις τάξεις του Ε.Α.Μ. Ξηρομέρου και αναδείχθηκε στη θέση του δεύτερου Γραμματέα. Από το 1952 μέχρι το 1967 ο Γεράσιμος Παπατρέχας υπηρέτησε ως δάσκαλος στα Δημοτικά Σχολεία Μαχαιρά και Χρυσοβίτσας Ξηρομέρου. Για δώδεκα χρόνια υπηρέτησε ως άμισθος έκτακτος επιμελητής αρχαιοτήτων στην περιοχή Ξηρομέρου, διορισμένος με το από 5-2-1955 έγγραφο του υπουργείου παιδείας. Ερευνητής συστηματικός ο Γεράσιμος Παπατρέχας επέκτεινε το επιστημονικό του ενδιαφέρον και στις αρχαιότητες της περιοχής του. φέρνοντας στο φως πολύτιμα ευρήματα και στοιχεία.

Στην εφτάχρονη απριλιανή δικτατορία και σε εφαρμογή του Α.Ν.4/1967 ο Γερ. Παπατρέχας “απελύθη της υπηρεσίας, διότι δεν εκέκτητο το απαιτούμενο ηθικόν κύρος δια την εκτέλεσιν των καθηκόντων του”. Μια πολύ δύσκολη περίοδος άρχισε τότε για τον “φορτωμένο” με ηθικές αμοιβές, επαίνους και βραβεία δάσκαλο Γ. Παπατρέχα. Επανέρχεται στην υπηρεσία μετά την πτώση της δικτατορίας και τοποθετείται προσωρινά ως Δ/ντής στο Δημ. Σχολείο Ρουσαίικων και στη συνέχεια στο 10 Δημοτικό Σχολείo Αγρινίου. από το οποίο συνταξιοδοτήθηκε στις 20-21978. Απερίσπαστος από τα εκπαιδευτικά του καθήκοντα δόθηκε με όλες του τις δυνάμεις στις επιστήμες της Λαογραφίας και της Ιστορίας και χάρισε στη γενέτειρά του Αιτωλ/νία. αλλά και σε όλη την Ελλάδα πλούσιο λαογραφικό και ιστορικό έργο.

Το 1960 η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε τη λαογραφική συλλoγή του της περιοχής Χρυσοβίτσας Ξηρομέρου. Βραβείο πήρε τον Απρίλη του 1970 από τη Γλωσσική Εταιρεία της Αθήνας και για τη μελέτη του: ” Γλωσσάριον ιδιωματικόν Επαρχίας Ξηρομέρου”. Τα δύο αυτά πονήματα αποτέλεσαν τα “σπέρματα” των πολύ σημαντικών λαογραφικών και ιστορικών του έργων. Τo 1983, ο ΕΟΜΜΕΧ εκδίδει. σε πολυτελή έκδοση, “Τα Ποιμενικά Ξυλόγλυmα Ξηρομέρου”. Στον πρόλογο του βιβλίου, ανάμεσα στα άλλα, σημειώνει ο συγγραφέας: “Το ξέρω, αυτή η ταπεινή, μα τόσο όμορφη τέχνη που την ονομάζω “ποιμενική ξυλογλυπτική”, δεν έχει αύριο. δεν έχει μέλλον, γιατί άλλαξαν οι καιροί, άλλαξαν τα ήθη, αν και φoβάμαι όχι προς το καλό. ‘Ίσως να είμαι αμετανόητος νοσταλγός, που προσπαθώ να κρατήσω ζωντανό κάτι που άνθισε και κάρπισε σε περασμένους καιρούς όπως μπορεί να κάνουν και άλλoι σε άλλoυς τόπους. Τελοσπάντων, όσo κρατούν τα χέρια μoυ και τα μάτια μoυ θα συνεχίσω να παιδεύω το ξύλο και να με παιδεύει κι αυτό“.

Το 1984, ο Σύλλογος Μαχαιριωτών Αθήνας εκδίδει το βιβλίο του: “Το χρονικό του Μαχαιρά”, που αποτελεί ένα σημαντικό χρονικό της αγαπημένης του γενέτειρας. Τo 1985, από τις εκδόσεις Πατάκη εκδίδονται “Τα Ακαρνανικά παραμύθια”. με επιλεγόμενα του καθηγητή Μ. Γ. Μερακλή. “Στη μικρή αυτή συλλογή”. γράφει στον πρόλογο ο συγγραφέας, “έχουν περιληφθεί τριάντα ένας μύθοι. ξεχασμένοι σχεδόν σήμερα, στην καλότυχη, ίσως και κακότυχη, εποχή μας” .

Τo 1992, σε πολυτελή μεγαλόσχημη έκδοση, εκδίδονται από τις εκδόσεις Μοσχονά τα “Υφαντά Δυτικής Ελλάδας”. Προλογίζοντας το σημαντικό αυτό έργο ο καθηγητής Μ.Γ. Μερακλής, γράφει, μεταξύ άλλων: “Ο κ. Παπατρέχας είναι ένας από τους ελάχιστους, που θυμίζουν την παλιά εκείνη, σεβαστή και ιδιότυπη λογιοσύνη, που όχι μόνο δεν περιφρονούσε τη λαϊκή ζωή και παράδοση, αλλά αντίθετα πάνω σ’ αυτήν βασιζόταν και αυτήν ήθελε, κατά κυριότερο λόγο, να αναδείξει. ‘Ο,τι έχει δώσει ως τώρα ο κ. Παπατρέχας εντυπωσιάζει με την μεστότητά του. Οι σελίδες του είναι λιτές αλλά περιεκτικές: συμπυκνώνουν τη μακρόχρονη βιωμένη σχέση του με τον τόπο, τους ανθρώπους, τα επιτηδεύματά τους, την παράδοση και τη φύση (…). Μπρος από την ενότητα των «χεραμιών» ο κ. Παπατρέχας βάζει το μαγικό στίχο: «στρώσε χεράμια κόκκινα κι αερινά σεντόνια» (…). Αυτή η χρωματική φωτεινότητα μιας αέρινης πολλές φορές τεχνικής σαρκώνεται σε ποίηση μέσα στο βιβλίο αυτό, εργόχειρο Ψυχής και ζωής ενός εκλεκτού ανθρώπου, που με συγκίνηση προλογίζω“.

Το λαογραφικό έργο του Γ. Παπατρέχα που εκδόθηκε, ολοκληρώνεται με τα “Δημοτικά Τραγούδια του Ξηρομέρου”. που κυκλοφόρησαν το 1992. από τις εκδόσεις Π. Μοσχονά. σε μεγάλο σχήμα. ”Τούτη η καλότυχη επαρχία με την άγρια φύση, με τους βαρύκριτους κι αράθυμους άντρες και τις λυγερόκορμες και μελιχρές γυναίκες της κρατάει θέση ξεχωριστή (…) και σαν τους ανθρώπους και τη φύση της είναι και τα τραγούδια της, τα κάθε λογής τραγούδια. Παραλογές, κλέφτικα, μοιρολόγια. της αγάπης”, σημειώνει, μεταξύ άλλων, ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου. Από τα “βλογημένα αυτά τραγούδια” διάλεξε λιγοστά ο συγγραφέας και από μεράκι τα έγραψε με παλαιικά γράμματα και έβαλε λογής λογής πλουμίδια.

Αξιόλογο είναι, επίσης, το ανέκδοτο λαογραφικό έργο του Γ. Παπατρέχα. όπως για παράδειγμα: “Τα λαογραφικά Σύμμεικτα Ξηρομέρου”, που είναι διάσπαρτο σε εφημερίδες και περιοδικά, περιμένοντας τον εκδότη του. Πολύτιμο είναι, εξάλλου, και το ιστορικό έργο του Γ. Παπατρέχα, καθώς κι η φιλοσοφικού περιεχομένου μελέτη του με θέμα: “Χριστόδουλος Παμπλέκης Ακαρνάν, ο από Μπαμπίνης Ξηρομέρου 1733 – 1793” που εξέδωκε το 1997 η κοινότητα Μπαμπίνης Αιτωλ/νίας.

Το 1983. ο Σύλλογος Μαχαιριωτών Αθήνας εκδίδει το βιβλίο με τίτλο: «Ιστορήματα», που περιέχει ιστορικά δοκίμια του συγγραφέα. Το 1991, από το Δήμο Αγρινίου. εκδίδεται το περισπούδαστο πόνημα: “Ιστορία του Αγρινίου”, που αποτελεί πολύτιμη προσφορά στην πόλη του Αγρινίου αλλά και στην ιστορία γενικότερα. ο συγγραφέας με τη διεισδυτικότητα που τον διακρίνει αναφέρεται στην ιστορία της σημαντικής πόλης της Δυτικής Ελλάδας από τα αρχαία χρόνια μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το 1997, η Ιστορική και Αρχαιολογική Εταιρεία Δυτικής Ελλάδας εκδίδει το τελευταίο ιστορικό βιβλίο του Γ. Παπατρέχα με τίτλο: ‘Άρματολισμός και κλεφτουριά στην Ακαρνανία και Αιτωλία”, ένα ώριμο επιστημονικό έργο, που συμπληρώνει την εικόνα μιας περιόδου, “τον απόηχο της οποίας γνωρίσαμε μέσα από τα δημοτικά τραγούδια, τα παραμύθια και τις προφορικές παραδόσεις του λαού μας”. Ο Γ. Παπατρέχας άφησε την τελευταία του πνοή στο Αγρίνιο, στις 17 – 1 – 1998, αφού τιμήθηκε, “εν ζωή” από το Δήμο Αγρινίου, την Κοινότητα Μπαμπίνης Ξηρομέρου και την Ιστορική και Αρχαιολογική Εταιρεία Δυτικής Στερεάς Ελλάδας.

πηγή: epoxi.gr

Σημείωση: Τα στοιχεία του παραπάνω άρθρου έχουν ληφθεί από τη μελέτη του Κώστα Κονταξή, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα (τεύχος Φεβρουαρίου 2001)

Δείτε από το σπουδαίο αρχείο του Γιάννη Γιαννακόπουλου μια συνέντευξη του αείμνηστου συγγραφέα και λαογράφου Γεράσιμου Παπατρέχα το 1993 στον δημοσιογράφο Βαγγέλη Παπαδόπουλο. Ως γνωστόν ο Γεράσιμος Παπατρέχας είναι ο συγγραφέας του βιβλίου “ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ”.

sinidisi.gr