Εν όψει επιβεβαίωσης της ελληνικής πρότασης που είχε υποβάλει στην Κομισιόν η 4Ε για την μεγάλη απειλή των αρωματικών υδρογονανθράκων ορυκτελαίων – ΜΟΑΗ

Τα τελευταία χρόνια, βαρειά ήταν η σκιά των πολυκυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων ορυκτελαίων (ΜΟΑΗ), που απειλούσαν την παραγωγή ελαιολάδων και πυρηνελαίων με αδύνατο κρίκο -όπως είχαμε εξηγήσει- τον κλάδο των ελαιοτριβείων.  Οι απειλές ήταν τεράστιες και γιαυτό είχαμε αφιερώσει το 106° τεύχος του Ελιά & Ελαιόλαδο,

Το θέμα είχε απασχολήσει επισταμένως και την Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε), η οποία ανταποκρίθηκε στο αίτημα – πρόσκληση της Κομισιόν να αποστείλουν οι διάφοροι φορείς τις θέσεις και προτάσεις τους (Φεβρ. 2024),  (βλέπε παρακάτω).

Από χτες έχουμε μια πρώτη αποκλειστική πληροφορία του olivenews.gr, η οποία αν τελικά επιβεβαιωθεί, πρώτον αίρει, απομακρύνει, καταργεί την απειλή των ΜΟΑΗ, και, δεύτερον επιβεβαιώνει την θέση της 4Ε στα εξής βασικά της σημεία:

– αμφισβητείται/ αποσύρεται η μέθοδος προσδιορισμού και μέτρησης των ΜΟΑΗ

– γίνεται διαχωρισμός των «κακών, τοξικών» από τους «καλούς, μη τοξικούς» ΜΟΑΗ (υπάρχουν και αυτοί!),

– υπάρχει και είναι σχετικά απλή η μέθοδος διαχωρισμού των των «κακών» από τους «καλούς» ΜΟΑΗ

– αναγνωρίζεται πως οι ΜΟΑΗ υπάρχουν και ενδογενώς στον ελαιόκαρπο,

– οι κακές, λαθεμένες καλλιεργητικές πρακτικές (π.χ. συγκομιδή) δημιουργούν ΜΟΑΗ αλλά αυτό ΔΕΝ σημαίνει πως οι ΜΟΑΗ οφείλονται αποκλειστικά σε αυτές τις πρακτικές,

κι έτσι τελικά ελπίζουμε και περιμένουμε η Κομισιόν: πρώτον να δεχθεί ότι το πυρηνέλαιο θα έχει ένα υψηλότερο όριο, ίσως τα 10 mg/kg, που «κατά σύμπτωση» τοποθέτησε η 4Ε, και δεύτερον, θα δώσει μια χρονική παράταση ώστε να βρεθεί και πιστοποιηθεί η μέθοδος προσδιορισμού και μέτρησης.

Εν αναμονή !!!

~~~~~~~~~~~~~ 

Οι θέσεις της 4Ε – Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (Φεβρ.2024)

Κάθε κράτος μέλος απαιτείται να λαμβάνει μέτρα και να ενημερώνει τακτικά τις κοινοτικές αρχές σχετικά με τον έλεγχο, την παρακολούθηση και τον μετριασμό των MOAH που προκύπτουν από εσφαλμένες ανθρώπινες πρακτικές σε όλη την αλυσίδα παραγωγής.

Αρχικά, προτείνουμε να οριστεί ένα χαμηλό μέγιστο όριο, για παράδειγμα, 2 mg για το ελαιόλαδο, και ένα υψηλό μέγιστο όριο, για παράδειγμα, 10 mg για το πυρηνέλαιο, το οποίο δικαιολογείται επειδή εμφανίζεται εμπλουτισμός των μετρούμενων ως MOAH κατά τη διάρκεια τη διαδικασία παραγωγής. Επιπλέον, η τοξικότητα αυτών των φαινομενικών MOAH φαίνεται να είναι άγνωστη, καθώς, σύμφωνα με πρόσφατη βιβλιογραφία (R. B. Gomez-Coca, et al., 2023), οι εν λόγω ουσίες (αρωματικά C3-C7 σύμφωνα με την EFSA (2023)) φαίνεται να απουσιάζουν στο κλάσμα MOAH.

Σύμφωνα με πρόσφατες αναλυτικές διαδικασίες, οι εν λόγω ουσίες στις οποίες βασίζεται η συνολική εκτίμηση κινδύνου (EFSA, 2023) μπορούν τώρα να ποσοτικοποιηθούν (R. B. Gomez-Coca, et al., 2023) και το μελλοντικό μέγιστο όριο θα πρέπει να βασίζεται σε αυτήν την προσέγγιση, εφόσον οι υπόλοιπες ουσίες που εμφανίζονται στο πλαίσιο της χρωματογραφικής κορυφής των MOAH δεν θα μπορούσαν να αξιολογηθούν σαν τοξικές από την EFSA.

Για να εκφράσει κανείς την άποψή του σχετικά με τα όρια των MOAH στο ελαιόλαδο, θα πρέπει πρώτα να ξεκινήσει εξετάζοντας τη μέθοδο προσδιορισμού τους.

Μια απλή περιγραφή της μεθόδου για τον προσδιορισμό των MOAH είναι η εξής:

Στο δείγμα που πρόκειται να αναλυθεί, το κλάσμα που περιέχει το σύνολο των ενώσεων που χαρακτηρίζονται ως MOAH διαχωρίζεται χρησιμοποιώντας μια χρωματογραφική στήλη (σε HPLC) και στη συνέχεια οι υπάρχουσες ενώσεις στο κλάσμα MOAH διαχωρίζονται περαιτέρω μεταξύ τους χρησιμοποιώντας μια δεύτερη χρωματογραφική στήλη (σε GC). Συγκεκριμένα, το σύνολο των μορίων των ενώσεων που χαρακτηρίζονται ως MOAH από την πρώτη στήλη (σε HPLC) χωρίζεται σε δύο μέρη που διέρχονται ταυτόχρονα από δύο ίδιες στήλες GC (# 1 και # 2), εξ ου και ο όρος δισδιάστατη χρωματογραφία (2D). Από τη μία στήλη GC (# 1), πιστοποιείται και καταγράφεται η παρουσία διαφόρων ενώσεων (χημικών μορίων) που περιλαμβάνονται στην ομάδα των MOAH, και από την άλλη στήλη GC (# 2), παρέχονται δεδομένα σχετικά με τη χημική δομή καθενός από τα ενώσεις που έχουν πιστοποιηθεί και καταγραφεί από τη στήλη # 1. Αυτά τα δεδομένα προέρχονται από την διάσπαση του μορίου κάθε ένωσης που διαχωρίζεται από τη στήλη GC #2, χρησιμοποιώντας τεχνική ιονισμού φασματομετρίας μάζας (MS), η οποία πιστοποιεί και μετράει τα θραύσματα (κομμάτια) τού μορίο αυτής της ένωσης.

Δηλαδή, τελικά λαμβάνονται θραύσματα από τα χημικά μόρια των ενώσεων που υπάρχουν στα MOAH και με κατάλληλο λογισμικό προσδιορίζεται εάν αυτά τα θραύσματα θα μπορούσαν να προέρχονται από ορυκτέλαια αρωματικών υδρογονανθράκων με δακτυλίους 1, 2, 3, 4 κ.λπ. .

Όλα αυτά γίνονται πιο κατανοητά αν σκεφτούμε (με κάποια απλοποίηση για τους μη ειδικούς) ότι κάθε χημικό μόριο που λαμβάνεται μετά τη στήλη GC # 2 είναι μια πλήρης εικόνα παζλ και τα θραύσματα που λαμβάνονται από την διάσπαση του μορίου με MS είναι τα κομμάτια της εικόνας αυτού του παζλ. Το λογισμικό κάνει τη δουλειά που θα έκανε ένας παίκτης, δηλαδή προσαρμόζει τα κομμάτια για να σχηματίσουν την εικόνα.

Εάν υπάρχει η εικόνα παζλ # 1 και τα κομμάτια της, το θέμα είναι σχετικά απλό. Δηλαδή, μπορεί κανείς να απαντήσει με σιγουριά αν ένα κομμάτι ανήκει σε αυτή την εικόνα. Ωστόσο, εάν αναμειγνύονται και κομμάτια από ένα δεύτερο παζλ, χωρίς να έχουν την αντίστοιχη εικόνα # 2, τότε δεν αποκλείεται ένα κομμάτι να ταιριάζει και στις δύο εικόνες και να υπολογίζεται ως κομμάτι της εικόνας #1.

Επιστρέφοντας στη χημική ταυτοποίηση, η περίπτωση ενός παζλ με μόνο τα κομμάτια του είναι μια περίπτωση που συναντάμε στο εργαστήριο.

Στη φύση τα πράγματα είναι πιο σύνθετα, υπάρχουν δηλαδή κομμάτια από περισσότερα παζλ, χωρίς να έχουμε πάντα τις αντίστοιχες εικόνες του κάθε παζλ. Αυτό συμβαίνει γιατί, αν και γνωρίζουμε πολλά για τις ενώσεις που υπάρχουν στη φύση, υπάρχουν ακόμα πολλές ενώσεις των οποίων δεν γνωρίζουμε την ύπαρξη.

Συγκεκριμένα, σε ένα φυσικό δείγμα που αναλύεται με αυτή τη μέθοδο, υπάρχουν πολλά θραύσματα από κάθε χημικό μόριο που λαμβάνεται από MS, αλλά θεωρείται ότι όλα τα θραύσματα προέρχονται από ορυκτέλαια αρωματικών υδρογονανθράκων (τα οποία θεωρούνται ως πρότυπες ενώσεις για ταυτοποίηση) και όχι από άλλα πιθανές υπάρχουσες ενώσεις στη φύση των οποίων η ύπαρξη είναι άγνωστη.

Αυτές οι ελλείψεις αναφέρονται σε επιστημονικές δημοσιεύσεις για τη μέθοδο προσδιορισμού των MOAH, δηλαδή χρησιμοποιούνται ως τυπικές ενώσεις για ταυτοποίηση από διάφορους ερευνητές, διάφορες αναλογίες κλασμάτων ορυκτελαίου, κάτι που δεν είναι ακριβές αλλά κοντά στην αλήθεια. Επιπλέον, υπάρχουν χημικά μόρια που προκύπτουν από διάφορες τυχαίες διασπάσεις κλασμάτων ορυκτελαίων, π.χ. από τη θερμότητα για τα καυσαέρια κ.λπ.

Επειδή μπορούμε να γνωρίζουμε μόνο την ποσότητα των θραυσμάτων που μπορεί να προέρχονται από δακτυλίους αρωματικών ορυκτών υδρογονανθράκων, που είναι τοξικές ενώσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να θέσει όρια ανά ποσότητα ελαιολάδου ή σπορέλαιου, συγκεκριμένα 2 mg/kg.

Δηλαδή, η προέλευση των χημικών μορίων που δίνουν τα προσδιορισμένα θραύσματα δεν είναι γνωστή και δεν αποκλείεται να υπάρχουν στη φύση ενώσεις που δίνουν αυτά τα θραύσματα αλλά να μην είναι τοξικά.

Οι ενώσεις με αρωματικούς δακτυλίους είναι ευρέως διαδεδομένες στη φύση και όπως υποδηλώνει το όνομά τους (aroma στα ελληνικά σημαίνει άρωμα) δίνουν άρωμα και χρώμα. Στο ελαιόλαδο υπάρχουν φαινολικές ενώσεις με 3 δακτυλίους, καθώς και στο σησαμέλαιο, αλλά και 4 δακτύλιοι στο κόκκινο κρασί, οι οποίες είναι αντιφλεγμονώδεις και αντιαθηρογόνες, όπως έχει δημοσιεύσει εδώ και χρόνια η ερευνητική μας ομάδα.

Παρόμοιες ανησυχίες σχετικά με ενδείξεις από τα πειραματικά τους αποτελέσματα έχουν εκφραστεί σε δημοσιεύσεις μιας ισπανικής ομάδας (R.B.Gomez-Coca, M. Del CarmenPerez-Camino, W. Moreda).

 Συμπερασματικά, πρέπει να διερευνηθούν και να διευκρινιστούν οι υπάρχουσες ενδείξεις, εάν τα ελαιόδεντρα παράγουν ενώσεις που μπορούν να μετρηθούν ως «φαινομενικά MOAH». Ειδικά αν ο πυρήνας (the kernel) του καρπού της ελιάς έχει εγγενώς τέτοιες ενώσεις, χωρίς καμία ανθρώπινη επεξεργασία από καμία κακή πρακτική. Επομένως, ο νομοθέτης δεν μπορεί να επιβάλλει καταστροφικούς περιορισμούς στην οικονομία ενός κλάδου ζωτικής σημασίας για τις μεσογειακές χώρες της Ευρώπης και να στερεί από τον καταναλωτή ένα τρόφιμο πολύτιμο για την υγεία, χωρίς να είναι βέβαιο ότι υπάρχουν πράγματι τοξικές ουσίες (C3-C7) στα δείγματα που αναλύθηκαν, κάτι που τελικά αντίκειται στην αρχή της αναλογικότητας.

~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Η επεξεργασία και διατύπωση των παραπάνω θέσεων της 4Ε βασίστηκε στις επιστημονικές απόψεις του ομότιμου καθηγητή Βιοχημείας και Χημείας Τροφίμων του ΕΚΠΑ, κ. Κωνσταντίνου Δημόπουλου, με τη συνεισφορά του γεωργο-οικονομολόγου κ. Βασίλη Ζαμπούνη σε ό,τι αφορά το πλαίσιο και τις πιθανές εξελίξεις της διαπραγμάτευσης με την Κομισιόν. Ελήφθησαν επίσης υπόψη οι θέσεις του ομότιμου καθηγητή ΓΠΑ, κ. Σταύρου Βέμμου, όπως και της κ. Έφης Χριστοπούλου σχετικά με τις επιμολύνσεις λόγω εσφαλμένων καλλιεργητικών και βιομηχανικών πρακτικών.

Να σημειωθεί ότι είχαν προηγηθεί αρκετοί μήνες συνεργασίας μεταξύ της 4Ε με τον ΣΕΒΙΤΕΛ, ο οποίος είχε προσδιορίσει τα ΜΟΑΗ ως πεδίο συνεργασίας των δύο φορέων, ανταποκρινόμενος σε σχετική πρωτοβουλία του κ. Βασίλη Ζαμπούνη.