Το έμφραγμα είναι ο θάνατος ενός τμήματος της καρδιάς που οφείλεται σε απότομη ελάττωση ή διακοπή της αιμάτωσης στο τμήμα αυτό. Με τη σειρά της η απότομη ελάττωση ή διακοπή της αιμάτωσης οφείλεται στην απότομη μερική ή ολική απόφραξη μιας αρτηρίας της καρδιάς, δηλαδή του αγγείου εκείνου που τροφοδοτεί το αντίστοιχο τμήμα της καρδιάς με οξυγονωμένο αίμα.
Το υπόστρωμα για το φαινόμενο αυτό είναι στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η στεφανιαία νόσος, δηλαδή η προϋπάρχουσα ύπαρξη αθηρωματικών πλακών στις αρτηρίες της καρδιάς. Για διάφορους λόγους και σε εντελώς απρόβλεπτο χρόνο, οι αθηρωματικές αυτές πλάκες προκαλούν θρόμβωση του αυλού της αρτηρίας που οδηγεί στην απότομη ελάττωση ή πλήρη διακοπή της αιμάτωσης.
Οι επιπτώσεις του εμφράγματος στην υγεία και τη ζωή μπορεί είναι δυστυχώς καταστροφικές. Το έμφραγμα μπορεί να οδηγήσει άμεσα σε θάνατο μέσω ανακοπής από αρρυθμίες προερχόμενες από το τμήμα της καρδιάς που δεν αιματώνεται επαρκώς. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε πτώση της πίεσης και σοκ, καθώς το τμήμα της καρδιάς που επιζεί μπορεί να μην επαρκέσει αρχικώς για τις ανάγκες του οργανισμού. Ένα τέτοιο καρδιογενές όπως λέγεται σοκ έχει και στην εποχή μας υψηλό κίνδυνο θανάτου. Μακροπρόθεσμα, το έμφραγμα επίσης μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια, μια χρόνια κατάσταση όπου το τμήμα της καρδιάς που έχει επιζήσει δεν επαρκεί για τις ανάγκες του οργανισμού χωρίς απαραίτητα να προκαλεί σοκ. Τέλος, το τμήμα της καρδιάς που έχει πεθάνει μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμα αρρυθμίες που οδηγούν σε ανακοπή και θάνατο.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως η στεφανιαία νόσος έχει δύο πρόσωπα: ένα σταθερό, όπου οι αθηρωματικές πλάκες ελαττώνουν την αιμάτωση ενός τμήματος της καρδιάς αλλά δεν προκαλούν απότομη θρόμβωση. Το φαινόμενο αυτό εκδηλώνεται στην πλειοψηφία ως πόνος στο στήθος κατά την κόπωση ή το ψυχολογικό στρες, γιατί τότε οι απαιτήσεις της καρδιάς σε οξυγονωμένο αίμα είναι περισσότερες. Μόλις σταματήσει η κόπωση ή το στρες, ο πόνος υποχωρεί εντός λίγων λεπτών. Ο πόνος με αυτά τα χαρακτηριστικά καλείται σταθερή στηθάγχη και σε γενικές γραμμές δεν είναι επικίνδυνος με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο. Το άλλο πρόσωπο της στεφανιαίας νόσου είναι ουσιαστικά το έμφραγμα του μυοκαρδίου, όπου ο πόνος εμφανίζεται ακόμα και χωρίς κόπωση και δεν υποχωρεί εντός ολίγων λεπτών, γιατί η θρόμβωση που προκάλεσε την απότομη πτώση της αιμάτωσης παραμένει. Ο πόνος αυτός κλινικά αποκαλείται ασταθής στηθάγχη και στην κατηγορία αυτή ανήκει και ο πόνος στο στήθος που εμφανίζεται στην κόπωση αλλά για πρώτη φορά. Η κατάσταση αυτή είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και απαιτεί εισαγωγή στο νοσοκομείο για να αντιμετωπιστεί άμεσα. Αξίζει να σημειωθεί πως η στεφανιαία νόσος εκδηλώνεται περίπου τις μισές φορές με έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Τα παραπάνω μας οδηγούν εύκολα στο συμπέρασμα πως το έμφραγμα του μυοκαρδίου είναι μία πολύ σοβαρή νόσος, ένα κακό του οποίου μύρια έπονται. Η στεφανιαία νόσος, της οποίας το έμφραγμα αποτελεί την χειρότερη εκδήλωση, είναι εξαιρετικά συχνή από ιατρικής άποψης, και ουσιαστικά αποτελεί την συχνότερη αιτία θανάτου παγκοσμίως, στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα. Παρόλη τη σοβαρότητα της νόσου και τη δυνατότητα της να προκαλέσει θάνατο, δύο βασικά σημεία αξίζουν την προσοχή μας: Πρώτον, η ανάπτυξη της στεφανιαία νόσου οφείλεται τουλάχιστον στο 50% σε παράγοντες κινδύνου τους οποίους μπορούμε να ελέγξουμε, δηλαδή υπέρταση, χοληστερίνη, κάπνισμα, καθιστική ζωή κ.α. Κατά συνέπεια η πρόληψη έχει τεράστια σημασία για να αποφύγουμε τη στεφανιαία νόσο και το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Και δεύτερον, το έμφραγμα του μυοκαρδίου εφόσον συμβεί, μπορεί να αντιμετωπιστεί πολύ αποτελεσματικά και οι επιπτώσεις του να ελαττωθούν κατά πολύ, εφόσον ο ασθενής προσέλθει στο νοσοκομείο άμεσα και λάβει την απαραίτητη φαρμακευτική και επεμβατική θεραπεία αλλά και τη γενικότερη ενδονοσοκομειακή παρακολούθηση.
Οι επεμβατικές θεραπείες συνίστανται ουσιαστικά στο στεντ και το χειρουργείο ανοιχτής καρδιάς. Εφόσον μάλιστα το έμφραγμα είναι πλήρης απόφραξη του αγγείου, το στεντ πρέπει να τοποθετηθεί ιδανικά εντός της 1 ης ώρας ώστε να πεθάνει όσο το δυνατόν μικρότερο τμήμα της καρδιάς. Επομένως έχει εξαιρετική σημασία να υποψιαστούμε τα συμπτώματα του εμφράγματος και σε καμία περίπτωση να μην διστάσουμε να προσέλθουμε στο νοσοκομείο άμεσα και με απόλυτη προτεραιότητα.
Από στοιχεία της ελληνικής στατιστικής αρχής τα οποία συμπίπτουν με τα αντίστοιχα διεθνή στοιχεία, οι θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα με κύριο εκπρόσωπο το έμφραγμα του μυοκαρδίου αρχίζουν να γίνονται σημαντικοί σε αριθμό από την ηλικία περίπου των 40-45 στους άνδρες και 50-55 στις γυναίκες. Η εμφάνιση του εμφράγματος σε διαφορετικές ηλικίες για το κάθε φύλο οφείλεται στο γεγονός πως οι γυναικείες ορμόνες προστατεύουν σημαντικά την αναπτυξη αθηρωματικών πλακών και στεφανιαίας νόσου. Μετά την εμμηνόπαυση αυτό παύει να ισχύει και μάλιστα μετά την ηλικία των 75, πεθαίνουν περισσότερες γυναίκες από καρδιαγγεικά νοσήματα. Ωστόσο οφείλουμε να υπογραμμίσουμε πως υπάρχουν πλέον και περιπτώσεις όπου έμφραγμα μπορεί να εμφανιστεί και 10 χρόνια νωρίτερα σε κάθε ηλικία. Οι ηλικίες αυτές μας οδηγούν στο να επαγρυπνούμε για την εμφάνιση συμπτωμάτων, ουσιαστικά από τα 30 και μετά για τους άνδρες και 40 και μετά για τις γυναίκες.
