Το έδαφος αποτελεί βασικό, μη ανανεώσιμο πόρο για τη γεωργία, παρέχοντας τη βάση για την παραγωγή τροφίμων, ινών και άλλων πόρων για μια κυκλική βιοοικονομία.
Το έδαφος στηρίζει επίσης τη βιοποικιλότητα, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη δέσμευση και την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και προσφέρει αρκετές άλλες οικοσυστημικές υπηρεσίες, όπως η ρύθμιση των υδάτων και η ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων.
Για την προστασία αυτών των ζωτικών λειτουργιών και οικοσυστημικών υπηρεσιών, η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) στηρίζει τη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους και της γης.
Δεδομένου ότι οι γεωργικές εκτάσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 50 % της έκτασης της ΕΕ, η γεωργία συνδέεται στενά με την υγεία του εδάφους. Ωστόσο, το έδαφος στην ΕΕ αντιμετωπίζει σειρά προκλήσεων, όπως η διάβρωση, η υποβάθμιση και η απερήμωση, καθώς και η μείωση της οργανικής ύλης και η απώλεια βιοποικιλότητας.
Πολλά από τα ζητήματα που απειλούν την υγεία του εδάφους σχετίζονται με τη γεωργία και την πίεση για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης τροφίμων, όπως:
- υποβάθμιση και μείωση που προκαλούνται από εντατικές πρακτικές·
- συμπύκνωση με βαρέα μηχανήματα και ακατάλληλες γεωπονικές καλλιεργητικές πρακτικές·
- ζημία στη βιοποικιλότητα που προκαλείται από μονοκαλλιέργειες και άλλες πρακτικές χρήσης και διαχείρισης γης·
- ρύπανση από χημικές ουσίες (π.χ. φυτοφάρμακα, βαρέα μέταλλα, φαρμακευτικά προϊόντα, πλαστικά κ.λπ.)·
- εγκατάλειψη και παραμέληση της γης.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, η ΚΓΠ διασφαλίζει ότι η γεωργία συνάδει με τις πολιτικές της ΕΕ για την προστασία του εδάφους, όπως ορίζονται στην τρέχουσα θεματική στρατηγική για το έδαφος. Η βιώσιμη διαχείριση του εδάφους είναι επίσης απαραίτητη για πολλές στρατηγικές και προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, μεταξύ άλλων για:
- τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο»
- το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση
- τις φιλοδοξίες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν·
- τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, η οποία εξήγγειλε επίσης μια νέα στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος για το 2021·
- και το νέο σχέδιο δράσης για τη βιολογική παραγωγή.
Μέσω ποικίλων κανόνων και μέτρων, η ΚΓΠ αποσκοπεί στη διασφάλιση του ρόλου του εδάφους στο πλαίσιο βιώσιμων γεωργικών συστημάτων στην ΕΕ, δίνοντας τη δυνατότητα στους γεωργούς
- να παρέχουν στην κοινωνία ασφαλή και υγιεινά τρόφιμα που παράγονται με βιώσιμο τρόπο·
- να εξασφαλίζουν σταθερό και δίκαιο εισόδημα το οποίο να αντικατοπτρίζει τα επιπρόσθετα δημόσια αγαθά που παρέχουν·
- να προστατεύουν τους φυσικούς πόρους, να ενισχύουν τη βιοποικιλότητα και να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Η νέα στρατηγική για το έδαφος της ΕΕ
Τα υγιή εδάφη αποτελούν την πηγή του 95 % των τροφίμων που καταναλώνουμε, φιλοξενούν πάνω από το 25% της βιοποικιλότητας στον κόσμο και αποτελούν τη μεγαλύτερη χερσαία δεξαμενή άνθρακα στον πλανήτη. Εντούτοις, το 70% των εδαφών στην ΕΕ δεν βρίσκονται σε καλή κατάσταση.
Η στρατηγική χαράσσει πλαίσιο με συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία, την αποκατάσταση και τη βιώσιμη χρήση των εδαφών, και προτείνει σύνολο εθελοντικών και νομικά δεσμευτικών μέτρων.
Η εν λόγω στρατηγική αποσκοπεί στην αύξηση του εδαφικού άνθρακα στις γεωργικές εκτάσεις, στην καταπολέμηση της απερήμωσης, στην αποκατάσταση υποβαθμισμένων γαιών και εδαφών, και στη διασφάλιση ότι, έως το 2050, όλα τα εδαφικά οικοσυστήματα θα βρίσκονται σε υγιή κατάσταση. Παράλληλα, η στρατηγική επιδιώκει να εξασφαλιστεί το ίδιο επίπεδο προστασίας για το έδαφος με εκείνο που ισχύει για τα ύδατα, το θαλάσσιο περιβάλλον και τον αέρα στην ΕΕ.
Η στρατηγική κινητοποιεί επίσης την αναγκαία κοινωνική δέσμευση και τους αναγκαίους χρηματοδοτικούς πόρους, καθώς και την ανταλλαγή γνώσεων, ενώ προωθεί πρακτικές και παρακολούθηση για τη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους, υποστηρίζοντας τη φιλοδοξία της ΕΕ για παγκόσμια δράση για το έδαφος.
