Του ΣΠΥΡΟΥ ΧΑΡ. ΤΑΓΚΑ
Ήταν ο Άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χομπς (Thomas Hobbes, 1588 – 1679), που, ως ένας εκ των πρώτων διανοητών και θεμελιωτών της πολιτικής φιλοσοφίας και του σύγχρονου κράτους, επιχείρησε με το έργο του να καταδείξει, εν πολλοίς, ότι ο άνθρωπος δεν έχει αγαθή φύση, αλλά, εκ φύσεως είναι «αδιόρθωτα εγωιστής και ηδονιστής» : ότι τα ανθρώπινα κίνητρα σχηματίζονται αφ’ εαυτού, από το ίδιον προσωπικό συμφέρον, και πώς ανεξέλεγκτος (ο άνθρωπος), – καθοδηγούμενος από την εσωτερική δυναμική της διαρκούς εξαντλητικής και ανελέητης επιβίωσης, το πιθανότερο είναι να αυτοκαταστραφεί.
Έτσι, για να διατηρηθεί, τρόπον τινά, η «κοινωνική ειρήνη» ο Χομπς δημιουργεί ένα ιδιοφυές «τέχνασμα», τον Λεβιάθαν* – «το Κράτος», είτε, με τη μορφή της απόλυτης μοναρχίας (που επικυριαρχούσε τότε), είτε, με τη μορφή της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ο «Λεβιάθαν», όθεν, αναλαμβάνει την προστασία των πολιτών από «εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες μέσω του στρατού και της αστυνομίας που είναι οι, κυρίως ειπείν, υποδομές του». Ωστόσο, σημαντικό καθήκον αποτελεί και η προστασία των πολιτών από τον ίδιο το «Λεβιάθαν». Ακριβώς απ’ αυτή την ιδέα πηγάζει το Σύνταγμα** -ο καταστατικός χάρτης λειτουργίας και ύπαρξης ενός κρατικού σώματος-, ως αυτοπεριορισμός των ασίγαστων κακών της εξουσίας.
Ο Άγγλος φιλόσοφος, λοιπόν, με αυτή – τούτη τη θεωρία του αρνείται το δικαίωμα επανάστασης απέναντι σ’ αυτό που θα ονομάσει αργότερα «κοινωνικό συμβόλαιο»· ο άλλος, μείζον κοινωνικός και πολιτικός φιλόσοφος Τζον Λοκ (John Locke, 1632 – 1704). Όταν, όμως, ο «Λεβιάθαν» (καταλήγει προορατικά o Xομπς), …«δεν φροντίζει για την ειρήνη, την άμυνα και την ασφάλεια των πολιτών, τότε, το συμβόλαιο ακυρώνεται και το κράτος δύναται να καταρρεύσει ή, επαλλήλως, και να διαλυθεί». Τότε, είναι που οι άνθρωποι γυρίζουν στον αρχικό φυσικό νόμο (βλ. και θεωρία των ενστίκτων), έως ότου, ασφαλώς, ξαναχτιστεί και διαμορφωθεί ένα «νέο συμβόλαιο» κοινωνικής ειρήνης και ομαλής ανθρώπινης συνύπαρξης.
Στο σημείο αυτό, εμφιλοχωρεί η ηθική φιλοσοφία του Χομπς (το «εγωιστικό σύστημα» ή «selfish system» όπως μετέπειτα έμεινε γνωστό απ’ τους συνεχιστές και άλλους πολιτικούς φιλοσόφους αυτής της εποχής), στην οποία θεωρεί και προτάσσει εντελώς πρωτότυπα και μεγαλόπνοα ότι η εγκόσμια ευδαιμονία δεν έγκειται στο πνεύμα και τις δυνάμεις του, διότι, …«δεν υφίσταται κανένας απώτατος μεταφυσικός σκοπός ή, αντίστοιχα, ύψιστο αγαθό» : κάθε άνθρωπος, σύμφωνα με τον Χομπς, …«δεν έχει άλλη επιλογή από το να συσσωρεύει δύναμη, ώστε, να διασφαλίζει την αυτοσυντήρησή του, – αν δεν το κάνει ο ίδιος, θα το κάνει κάποιος άλλος και, επομένως, θα βρεθεί στο έλεος του άλλου». Η φύση, βεβαίως, έχει κάνει τους ανθρώπους ίσους ως προς τις ικανότητες του σώματος και του νου , ήγουν και ο πιο αδύναμος έχει την δύναμη να σκοτώσει το δυνατότερο, είτε, με το δόλο, είτε, συνεργαζόμενος και συνασπιζόμενος με άλλους πιο αδύναμους!
Η πολιτική φιλοσοφία του Χομπς, (που ας σημειωθεί, επαναφέρει λίαν επιδέξια και τον «δικό μας» φιλόσοφο Επίκουρο σε πολλά και κρίσιμα θέματα που τον απασχολούν για ένα δίκαιο και ισορροπημένο Κράτος), καταλήγει περίπου, ως θέσφατον, πως η φύση των πραγμάτων είναι που διαιρεί τους ανθρώπους : τους προτρέπει, μάλιστα, να αλληλοσυγκρούονται και να εξοντώνονται χωρίς σταματημό. Γι’ αυτό πρέπει να υπακούουν και να πειθαρχούν σε μια «ανώτερη ρυθμιστική αρχή» που να εγγυάται και να συνδυάζει την έννοια της «ατομικής ωφέλειας» με την «ωφέλεια του συνόλου». Ο εγωιστής, εχθρικός και μαχόμενος (πάνω στη φωτιά που λένε!) Άνθρωπος δεν μπορεί, παρά να μη χρησιμοποιήσει την ελευθερία (που του παρέχεται ως φυσικό δικαίωμα του «ορθού λόγου»), να χρησιμοποιήσει την ισχύ του κατά βούληση για να συντηρήσει τη ζωή και, επιφαινόμενα, η ίδια η ελευθερία τον υποβάλλει να κάνει οτιδήποτε μπορεί (και η λογική του κρίση θεωρεί και νομίσει κατάλληλο!), για να προωθήσει αυτό το σκοπό…
Κάπου εδώ γεννάται και το απαράμιλλο «Ηοmο homini lupus» που έκαμε πασίγνωστο τον Άγγλο Φιλόσοφο ως παγκόσμια φυσιογνωμία και προσωπικότητα : «Ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος είναι», λέγει, ο Χομπς. Και διατυπώνει όσο πιο έγκαιρα και έγκυρα γίνεται (μόλις το 1651 εκδίδονται τελικώς οι ιδέες του), πως η ανάθεση στην Πολιτεία κάθε έκφρασης του ορθού λόγου, της ισορροπημένης και ισότιμης εξουσίας και δυνάμεως είναι μονόδρομος . Οι συμβάσεις, όμως, που συνάπτονται πρέπει να τηρούνται απ’ όλους, – διαφορετικά αποτελεί αδικία που πρέπει να τιμωρείται ανάλογα με το κακό που έκαμε (Βλ. η απαρχή του Δικαίου). Μόνο αυτή -η Πολιτεία δηλαδή-, δύναται να τον περιορίσει (ως «Λύκο» απέναντι στους άλλους ανθρώπους που, επίσης, οιονεί, γίνονται «Λύκοι» απέναντι στους άλλους και δεν συμμαζεύεται…), έλεγε και ξαναέλεγε, σχεδόν, κραυγάζοντας ο αείμνηστος, ο Χομπς. Και όσοι τον άκουσαν – τον άκουσαν : και πέρασαν τότε καλά και αργότερα καλύτερα. Εμείς πάλι, ως φαίνεται, δεν τον ακούσαμε καθόλου. Έπεφτε, μάλλον, λίγο μακριά η Εσπερία και δεν ακούστηκαν καθόλου οι κραυγές του μακαρίτη ίσα με δω…
———————-
(*) «Λεβιάθαν» : Ο Τίτλος του ομώνυμου και μεγαλειώδους έργου του Τ. Χομπς για το οποίο ο φιλόσοφος διώχτηκε αφάνταστα από τους δεσποτικούς, όσο, και αχαλίνωτους Ολιγάρχες του καθεστωτικού μεσαίωνα. Ο «Λεβιάθαν», για τους μη γνωρίζοντες, αποτελεί το θεμέλιο και την βάση της δικαιοσύνης και των κανόνων που υπερασπίζεται ένα κράτος Δικαίου και αξιόπιστων ειρηνικών συμβάσεων μεταξύ των Ανθρώπων. Εδώ χρησιμοποιούμε την (εξαντλημένη), έκδοση του 1989 σε μια σπουδαία σειρά από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ : «ΓΝΩΣΗ» – Επιμέλεια Σειράς : Παναγιώτης Κονδύλης – Μετάφραση : Γρηγόρης Πασχαλίδης, Αιμίλιος Μεταξόπουλος.
(**) Είναι προφανές, ότι όλο το άρθρο αναφέρεται (έστω εμμέσως και κάπως εναλλακτικά), στην συζήτηση που άνοιξε, ώστε, να δοθεί, επιτέλους, ένα νέο Σύνταγμα στους Έλληνες που, φευ, εξαθλιώθηκαν και, συνάμα, λοιδορήθηκαν τόσο βάναυσα τα τελευταία χρόνια. Διότι, πολλοί είναι εκείνοι ( οι αχόρταγοι Έλληνες «Λύκοι»), που, τελικά, τα κατάφεραν να σφετεριστούν και να ιδιοποιηθούν, κοντολογίς, εργαλεία – υποδομές και κεφάλαια που προορίζονταν για την Ανάπτυξη και την Ευημερία Όλου του Ελληνικού Λαού.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
agrinionews.gr
