Τα ιστορικά δραματικά γεγονότα που συνέβησαν το 1944, με τους Γερμανούς κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους, αρχικά στο Αγρίνιο, τη Μ. Παρασκευή να οδηγούν στην εκτέλεση 120 πατριωτών στην Αγία Τριάδα και τον Ιούλιο στα Καλύβια, το εκτελεστικό απόσπασμα να στέλνουν στον θάνατο 59 Έλληνες πατριώτες, άργησαν περισσότερο από τρεις δεκαετίες να αναγνωρισθούν επίσημα από την Πολιτεία, ώστε να τιμηθεί, η θυσία και η μνήμη των θυμάτων…

Για πολλά χρόνια, μόνο κάποιοι συγγενείς επισκέπτονταν τους τόπους θυσίας για να ανάψουν το καντήλι και να αφήσουν λίγα λουλούδια δίπλα στους ομαδικούς τάφους των αδικοχαμένων ψυχών και με την ελπίδα κάποτε να αναγνωρισθεί και να δικαιωθεί η υπέρτατη θυσία των υπέρ πατρίδος πεσόντων.

Μια πρώτη ανεπίσημη τελετή που διοργανώθηκε από συγγενείς, των θυμάτων σε συνεργασία με τον «Φοίνικα» Αγρινίου, κατόπιν και σχετικής απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου Αγρινίου, την άνοιξη του 1964 διοργανώθηκε Μνημόσυνο για τους 120 εκτελεσθέντες στον Ι.Ν. Αγίας Τριάδας, παρουσία πλήθους κόσμου, οι οποίοι στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στην κεντρική πλατεία Μπέλλου (νυν Δημοκρατίας) για να αποτίσουν φόρο τιμής στους 4 κρεμασθέντες υπό τον Γερμανών, όπως kalyvia.gr

Επίσης, την Κυριακή 26 Ιουλίου 1964, από συγγενείς των θυμάτων σε συνεργασία με τον «Φοίνικα» Αγρινίου, τιμήθηκε η μνήμη των πεσόντων σε Λεσίνι Μεσολογγίου και Καλύβια, γεγονός όμως που δεν είχε ανάλογη συνέχεια, αφού τόσο κατά την δεκαετία του ΄50 που προηγήθηκε, όσο και τη δεκαετία του ΄60, ως τα μέσα του ΄70, οι πολυτάραχες πολιτικές εξελίξεις με το έντονο μετεμφυλιακό κλίμα, τα Ιουλιανά, την επτάχρονη δικτατορία και τα γεγονότα της Κύπρου, έως τη μεταπολίτευση, δεν επέτρεπαν την ανάδειξη γεγονότων, όπως οι εκτελέσεις Ελλήνων πολιτών και της Εθνικής Αντίστασης.

Προς τα τέλη της δεκαετίας του ΄70 και αρχές του ΄80, πολλοί συγγενείς των θυμάτων και μέλη αντιστασιακών οργανώσεων, σχεδόν κάθε χρόνο, προσέρχονταν με λεωφορεία από την Κεφαλονιά, τη Λευκάδα, το Αγρίνιο και άλλες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας, για να τελέσουν μνημόσυνο για τους 59 εκτελεσθέντες στα Καλύβια.

Θα λέγαμε ότι, η δημόσια μνήμη της Μεγάλης Παρασκευής στο Αγρίνιο και της 31ης Ιουλίου 1944, στα Καλύβια, “θάφτηκαν” για άλλα 20 σχεδόν χρόνια, μαζί με τη δημοκρατική άνοιξη των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 1960.

Το Σάββατο 10 Ιουνίου 1978 (αρ. φ. 182) η Εφημερίδα «Ελεύθερος» Στερεάς Ελλάδας, γράφει: «Στους τόπους των εκτελέσεων, Μνημόσυνα για τα θύματα της Ναζιστικής θηριωδίας, στο Αγρίνιο και στα Καλύβια»

Τέτοια μνημόσυνα σαν κι’ αυτό της Κυριακής 28 τού Μάη, πρέπει να γίνονται καί νά παίρνουν τό χαρακτήρα έκλαΐκευσης, γιατί συνιστούν μία πρακτική διδασκαλία και ανάμνηση για τή νεολαία, πώς ό δρόμος τής λευτεριάς καί τής ανεξαρτησίας, δεν κερδίζεται χωρίς θυσίες.

Συνεχίζεται έτσι ή αλυσίδα της ελληνικής ιστορίας, στην όποια φαίνονται οί αγώνες τής έλληνικής φυλής για τήν φυσική καί εθνική της ύπαρξη. Πέρα απ’ όλα αυτά υπερέχει καί τό θέμα τής σκυτάλης της Αντίστασης, πού πρέπει νά την πάρουν τά νειάτα, μαζί μέ τά άλλα προβλήματα πού φορτώνονται.

Δύο μνημόσυνα γίνανε τήν περασμένη Κυριακή 28 τού Μάη γιά τά θύματα τής Γερμανικής θηριωδίας. Στό Άγρίνιο στό χώρο τών έκτελέσεων στήν ‘Αγία Τριάδα και στην κοινότητα Καλυβίων.

Γιά τό ιστορικό τών γεγονότων τής Μ. Παρασκευής τού 1944 μίλησε ό Δήμαρχος Αγρίνιου κ. Στέλιος Τσιτσιμελής και ό συνταξιούχος καθηγητής τής Φυσικής κ. Κ. Νικολακόπουλος από μέρους του Πανελλήνιου Συλλόγου Εθνικής Αντίστασης.

Επίσης μίλησαν ό Πρόεδρος της Κοινότητας Κρυοπηγής Πρέβεζας, καί ό Πρόεδρος του Συλλόγου Εθνικής Αντίστασης, οί όποιοι κατέθεσαν καί στεφάνια στό μνημείο.

”Ας σημειωθεί ότι, από τήν Κρυοπηγή δολοφονήθηκαν τότε 34 άτομα. Επίσης στεφάνι κατέθεσε και ό Δήμος Μεσολογγίου μέ τον έκπρόσωπο Δημ. Σύμβουλο κ. Δημ. Κουτσονίκα.

Μετά τήν έπιμνημόσυνη δέηση επακολούθησε κατάθεση από στεφάνια από συλλόγους Εθνικής Αντίστασης, άπό δλα τά κόμματα και τις νεολαίες, από Πρόεδρους Κοινοτήτων καί εργατικά σωματεία.

Μετά τό τέλος τής έπιμνημόσυνης γιορτής, τά λεωφορεία μετέφεραν όλον έκείνον τόν κόσμο, στό χώρο του μνημείου στην Κοινότητα Καλυβίων».

Το 1980 ο δήμαρχος Στέλιος Τσιτσιμελής (1975-1986) τελεί επίσημο μνημόσυνο της Δημοτικής Αρχής για τους 120 και ο γνωστός ποιητής Γιάννης Ρίτσος, μέλος του ΚΚΕ, απαγγέλλει το  Αναστάσιμο Μνημόσυνο (κατά παραγγελία γραμμένο ποίημά του) και αφιερώνει το καλλιγραφημένο χειρόγραφό του στο Δήμο Αγρινίου.

Γράφει η Εφημερίδα «Ελεύθερος» Στερεάς Ελλάδας, την Κυριακή 1 Ιουνίου 1980:«’Anò τον Δήμο Αγρίνιου – Τιμητικές έκδηλώσεις γιά τούς 120 έκτελεσθέντες τη Μ. Παρασκευή 1944»

Στη «μνήμη τών 120 έκτελεσθέντων τήν Μ. Παρασκευή 1944, ό Δήμος Άγρινίου καθιέρωσε κάθε χρόνο τιμητική έκδήλωση, ή οποία πήρε τήν πρέπουσα θέση μέσα στόν Εθνικό χώρο τών έορταστικών έκδηλώσεων.

Φέτος ή γιορταστική τιμητική αύτή έκδήλωση πήρε διαφορετικότερο χαρακτήρα, καί τούτο άπό τήν καθολική άπαίτηση του λαού γιά τήν κάλυψη τής Εθνικής ‘Αντίστασης άπό, πολιτικής πλευράς, τήν όποία φυσικά άρνείται ή κυβέρνηση άφού άλλωστε ή Εθνική Αντίσταση άποτελεί πραγματικότητα, καί είναι άναγνωρισμένη σέ διεθνή κλίμακα, καί πολλά έχουν γραφεί γιά τόν άντιστασιακό άγώνα του Έλληνικού Λαού. Έτσι γιά σήμερα Κυριακή γίνεται ή καθιερωμένη έπιμνημόσυνη τελετή, ένώ χθές βράδυ μέ πρωτοβουλία του συλλόγου Επιστημόνων δόθηκε συναυλία στό γήπεδο Παναιτωλικού άπό τόν Χρήστο Λεοντή μέ άπαγγελίες ποιημάτων Γιάννη Ρίτσου.

Στην ίδια εφημερίδα (Κυριακή 8 Ιουνίου 1980) διαβάζουμε:

«Τιμητικές εκδηλώσεις ΓΙΑ ΤΟΥΣ 120 ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΕΣ ΤΗ Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ 1944 – Tò κόμμα τής Ν.Δ. δεν κατέθεσε στεφάνι  -Βασικός ομιλητής ό δικηγόρος κ. Καλφούντζος

ΚΑΘΕ χρόνο γίνεται στήν πόλη Αγρίνιου μία τιμητική γιορταστική εκδήλωση, γιό τούς 120 έκτελεσθέντες τή Μ. Παρασκευή1944. Καί μετά τήν επιμνημόσυνη δέηση γίνονται καταθέσεις στεφάνων άπό τό Δήμο, τά κόμματα, πολιτικές οργανώσεις. Σωματεία κλπ., καθώς καί ομιλίες.

Φέτος ειδικά τιμήθηκε ιδιαίτερα, ή μέρα των έκτελέσεων μέ γιορταστική εκδήλωση στό Γήπεδο Παναιτωλικού πού οργάνωσε ό Σύλογος ‘Επιστημόνων Αίτωλ/νιας, μέ συναυλία του Χρ. Λεοντή καί μέ απαγγελίες ποιημάτων άπό τον ίδιο τόν ποιητή Γιάννη Ρίτσο.

Τό θέμα όμως δέν περιορίζεται μόνο στόν κύκλο τής τιμητικής έκδήλωσης, άλλα καί στή μέρα τής πραγματοποίησης. Ή τιμητική αύτή γιορτή πρέπει νά γίνεται τή Μ. Παρασκευή κάθε χρόνου καί μέ ένα πρόγραμμα κάπως διαφορετικότερο άπό τό μέχρι τώρα».

Ο Θ.Μ. Πολίτης γράφει στην εφημερίδα «Ελεύθερος»( Κυριακή 7 Ιούνη 1981, αρ. φ. 315) ένα κείμενο με τίτλο: Ο Ποιητικός λόγος για την Εθνική Αντίσταση 1941-1944» όπου διαβάζουμε:

«Tο κείμενο πού άκολουθεί έκφωνήθηκε, άπό τόν λογοτέχνη – συγγραφέα Θ. Μ. Πολίτη στο Γήπεδο του «Παναιτωλικού» Άγρινίου – Σάββατο βράδυ στις 30 Μαΐου 1981 – στά πλαίσια τών τιμητικών έκδηλώσεων μνήμης (γιά τούς 120 καί τους 59 Πατριώτες πού έκτελέσθηκαν άπ΄ τούς «Ναζί» καταχτητές στά 1944 στο Άγρίνιο και τα Καλύβια, πού όργάνωσε ό ΔΗΜΟΣ ΑΓΡΙΝΙΟΥ.

Τά ποιήματα, πού άποσπάσματά τους καταχωρούνται στη διαδρομή τού κειμένου, άπαγγέλθηκαν άπό τούς ήθοποιούς τού «θεάτρου Δήμου Άγρινίου»: ΓΙΏΡΓΟ BEPΤΣΩΝΗ, ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗ, ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΟΡΝΗΛΙΟΥ καί ΓΙΑΝΝΗ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΗ.

…………………………………………………………………………………………………..

Τό τέταρτο, καί τελευταίο, Αντιστασιακό Ποίημα, τού σημερινού παρουσιαστικού σημειώματος, γράφτηκε, μόλις, τήν περασμένη χρονιά (ειδικά γιά τις έτήσιες έκδηλώσεις πού όργανώνει ό Δήμος Αγρίνιου γιά νά τιμήσει τήν μνήμη των 120 καί 55 Πατριωτών πού έκτελέσθηκαν στα 1944 στο ‘Αγρίνιο καί τήν περιοχή του), από τόν καταξιωμένο ως μεγάλο σύγχρονο “Ελληνα Ποιητή – παγκόσμιας άκτινοβολίας κί αναγνώρισης – έπίτιμο Δημότη Πόλης Άγρινίου: τόν ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ.

Επιγράφεται: «ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ» κί έχει τήν έξης ύπότιτλη έπεξήγηση.

«Γιά τούς πεσόντες στην Κατοχή Άγρινιώτες καί γιά όλους τούς Ρωμιούς – θύματα του Ναζισμού». Είναι γραμμένο μέ τόν Ιδιόμορφο καλλιγραφικό τρόπο γραφής τού Ποιητή κί έχει 46 πολυσύλλαβους ανομοιοκατάληκτους στίχους πού χωρίζονται σ’ όκτώ στροφές.

Τό περιεχόμενο άναφέρεται στήν έκτέλεση των 120 καί 55 πατριωτών απ’ τούς «Ναζί» Καταχτητές στα -1944. ’Aγρίνιο καί Καλύβια). Ή Ποιητική σύνθεση, ώς πρός τά πραγματικά περιστατικά, στηρίχθηκε σ’ ένα δικό μας σύντομο – λιτό Ιστορικό κείμενο, πού είχε ζητήσει ό Ποιητής, καί πού,όπως μας είπε πέρυσι αποτέλεσε τήν πρώτη ύλη του Ποιήματος.

‘Ο Ποιητής, όμως, δεν περιορίζεται στήν λυρική Απόδοση των συγκεκριμένων γεγονότων. Προχωρεί καί πέρα άπό αύτά. Συσχετίζει καί διευρύνει τις αναφορές του καί με τις άλλες έκατόμβες των θυμάτων του Ναζισμού σ’ άλλα μέρη της Χώρας.

Έτσι τό Ποίημα ξεκινώντας απ’ τά δικά μας τα ντόπια γεγονότα, αγκαλιάζει καί τιμά κι άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις. Αποκτά πανελλαδική απήχηση καί σημασία.

Ή σύνθεση είναι αφιερωμένη στον ΔΗΜΟ ΑΓΡΙΝΙΟΥ καί φέρει την χρονολογική ένδειξη: Αθήνα 4-V-80. Τό Ποίημα παραμένει ώς τώρα ανέκδοτο.

Δίνουμε λίγους χαρακτηριστικούς στίχους:

«Κι είταν το Αγρίνιο ολάκερο ένας Επιτάφιος

με όλα του τά κεριά σβησμένα,

κι αντίς καμπάνες, απ΄τον όρθρο ώς τό σπερνό,

ντουφεκιές ακούγονταν,

κι οι κρεμασμένοι σάλευαν σαν καβαλλάρηδες του

ανέμου και έφευγαν πάνω απ’ τό χρόνο

και μες στο απόβροχο, τη νύχτα τής ‘Ανάστασης,

τ΄ άστρα που βγήκανε λάμψη δεν είχαν

κι είτανε τ΄ άστρα σα βρασμένο στάρι για τα κόλλυβα των σκοτωμένων…»

Mε τήν ανάσταση… τής λεβεντιάς, τήν έπίκληση της Ειρήνης καί τήν κραυγή της Δικαιοσύνης, ό Ποιητικός λόγος τιμά τήν μνήμη των Πατριωτών πού έπεσαν γιά τήν Πατρίδα στα χρόνια τής κατοχής, και με τόν δικό του, τρόπο, ζητά καί τήν Επίσημη άναγνώριση τής θυσίας τους.

Κι έχουμε, τη γνώμη πώς δεν θά πάψει να χτυπά τις καμπάνες τις βροντερές να ξυπνήσουν όλες οι ‘Ελληνικές συνειδήσεις, να ένώσουν τις διάπλάτες όργιές τους γιά νά μετρήσουν τις τεράστιες διαστάσεις της ανυπέρβλητης, της καθολικής, τής Πανεθνικής μας Αντίστασης», κατέληγε η ομιλία του Θ.Μ. Πολίτη.

Να θυμίσουμε τέλος ότι, στις 29 Ιουλίου του 1984 στα Καλύβια, πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά τα επίσημα εγκαίνια του Μνημείου Εθνικής Αντίστασης, το οποίο ανεγέρθη επί προεδρίας Ευθύμιου Χρυσικού και ήταν αφιερωμένο στη μνήμη των 59 Ελλήνων πατριωτών, οι οποίοι εκτελέσθηκαν από τους Γερμανούς το 1944. Από τότε τελούνται ανελλιπώς από την Κοινότητα Καλυβίων και το Δήμο Αγρινίου οι εκδηλώσεις υπέρ των πεσόντων συμπατριωτών μας, θυμάτων της ναζιστικής περιόδου.

Κείμενο – έρευνα: Γιώργος Πανταζόπουλος

Πηγή: Δημοτική Παπαστράτειος Βιβλιοθήκη Αγρινίου

– Αρχείο εφημερίδας «Ελεύθερος» Στερεάς Ελλάδας

sinidisi.gr