Στο επίκεντρο της νέας αγροτικής πολιτικής, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, έχουν τεθεί οι περιβαλλοντικοί στόχοι και οι πρωτοβουλίες για την επίτευξή τους.
Οι περιβαλλοντικοί και κλιματικοί στόχοι που θα υπηρετήσει η χώρα μας, σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται στο Στρατηγικό Σχέδιο για την περίοδο 2023 - 2027, είναι:
- η συμβολή στον μετριασμό και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή,
- η ορθολογική και αποτελεσματική διαχείριση των φυσικών πόρων όπως το νερό, ο αέρας και το έδαφος, και
- η προστασία της βιοποικιλότητας.
Η επίτευξη των τριών αυτών ειδικών στόχων αποτυπώνεται στην πράσινη αρχιτεκτονικής του Στρατηγικού Σχεδίου που συντίθεται από τα κάτωθι δομικά στοιχεία:
Η Πράσινη Αρχιτεκτονική
Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις του κανονισμού (ΕΕ) 2021/2115, το Στρατηγικό Σχέδιο (ΣΣ) της ΚΑΠ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην επίτευξη της αυξημένης φιλοδοξίας για το κλίμα και το περιβάλλον. Η περιβαλλοντική και κλιματική φιλοδοξία στο πλαίσιο του ΣΣ θα επιτευχθεί μέσω της νέας «Πράσινης Αρχιτεκτονικής» της ΚΑΠ.
Τα τρία βασικά στοιχεία στην Πράσινη Αρχιτεκτονική είναι:
i) η Ενισχυμένη Αιρεσιμότητα, ii) τα Οικολογικά Σχήματα του Πυλώνα 1 και iii) οι παρεμβάσεις που σχετίζονται με το κλίμα και το περιβάλλον του Πυλώνα 2.
Ενισχυμένη Αιρεσιμότητα
Η ενισχυμένη αιρεσιμότητα καθορίζει την γραμμή βάσης για τους αγρότες που λαμβάνουν ενισχύσεις από την ΚΑΠ. Αποτελούμενη από κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης (SMR) και πρότυπα για τη διατήρηση της γης σε καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση (GAEC), η Ελλάδα θα εφαρμόσει μέσω του ΣΣ ένα σύστημα ενισχυμένης αιρεσιμότητας βελτιώνοντας τις ήδη υπάρχουσες πρακτικές Καλής Γεωργικής και Περιβαλλοντικής Κατάστασης (ΚΓΠΚ), με παράλληλη ενσωμάτωση ορισμένων υφιστάμενων απαιτήσεων του «Πρασινίσματος» της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου στην ενισχυμένη αιρεσιμότητα.
Οικολογικά Σχήματα
Σε συνέχεια της ενισχυμένης αιρεσιμότητας, νέα εθελοντικά, ετήσια γεωργο-περιβαλλοντικά προγράμματα, γνωστά ως «Οικολογικά Σχήματα», θα ενισχύσουν τα περιβαλλοντικά και κλιματικά αποτελέσματα που θα επιτευχθούν από τις ενισχύσεις της ΚΑΠ του Πυλώνα 1. Η Ελλάδα θα διαθέσει το 25% του προϋπολογισμού των άμεσων ενισχύσεών της, στα «Οικολογικά Σχήματα» παρέχοντας στους αγρότες μια επιλογή απλών, πρακτικών μέτρων που μπορούν να εφαρμόσουν στις εκμεταλλεύσεις τους κάθε έτος, με στόχο τη μεγιστοποίηση της συμμετοχής των αγροτών στην επίτευξη κλιματικών και περιβαλλοντικών βελτιώσεων σε όλες τις καλλιεργούμενες εκτάσεις.
Τα οικολογικά σχήματα που θα εφαρμοσθούν στις τρεις αγρονομικές περιφέρειες (αροτραίες, δενδρώδεις, βοσκότοποι) της Χώρας είναι:
- Χρήση ανθεκτικών και προσαρμοσμένων ειδών και ποικιλιών στην κλιματική αλλαγή,
- Επέκταση της εφαρμογής περιοχών οικολογικής εστίασης, σε μικρές αροτραίες εκμεταλλεύσεις,
- Εφαρμογή ζωνών οικολογικής εστίασης στις δενδρώδεις,
- Διατήρηση αγροδασικών οικοσυστημάτων πλούσιων σε στοιχεία του τοπίου,
- Ενίσχυση παραγωγών για την εφαρμογή μεθόδων γεωργίας ακριβείας με τη χρήση του εργαλείου/εφαρμογής διαχείρισης εισροών και παρακολούθησης περιβαλλοντικών παραμέτρων,
- Περιβαλλοντική διαχείριση-βελτίωση μόνιμων βοσκοτόπων,
- Διατήρηση και προστασία καλλιεργειών σε εκτάσεις με αναβαθμίδες,
- Διατήρηση μεθόδων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας.
Παρεμβάσεις για το κλίμα και το περιβάλλον του Πυλώνα 2
Οι παρεμβάσεις του Πυλώνα 2 ομαδοποιούνται στις ακόλουθες διακριτές κατηγορίες:
(α) παροχή ενισχύσεων σε παραγωγούς για την αντιστάθμιση του πρόσθετου κόστους και την απώλεια εισοδήματος, που δημιουργούν οι αυξημένες δεσμεύσεις/γεωργικές πρακτικές που εφαρμόζουν, με στόχο το περιβάλλον και το κλίμα.
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι παρεμβάσεις για:
- την προστασία της άγριας ορνιθοπανίδας,
- την προστασία του αγροτικού τοπίου,
- τη μείωση της χρήσης φυτοπροστατευτικών μέσω της εφαρμογής ενναλακτικών μεθόδων φυτοπροστασίας,
- την προστασία των γενετικών πόρων στη γεωργία και στην κτηνοτροφία,
- τη μετάβαση σε βιολογικές πρακτικές καλλιέργειας και εκτροφής,
- τη διατήρηση της δάσωσης γεωργικών γαιών (μόνο ανειλημμένες υποχρεώσεις από την προγραμματική περίοδο 2014-2022).
(β) η παροχή ενισχύσεων στους παραγωγούς των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών (ANCs) καθώς και των περιοχών με ειδικά μειονεκτήματα (Παρέμβαση Π3-71), με στόχο αφενός τη διατήρηση του γεωργικού εισοδήματος στις περιοχές αυτές, αφετέρου στη συνέχιση της άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας που συμβάλλει στην προστασία από τη διάβρωση των εδαφών, στην προστασία της βιοποικιλότητας και στη διατήρηση του αγροτικού τοπίου.
(γ) Δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις με στόχο το περιβάλλον και το κλίμα: Στην ενότητα αυτή εντάσσονται:
- επενδύσεις στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις για:
- την εξοικονόμηση νερού,
- την εξοικονόμηση ενέργειας,
- την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ,
- την απόκτηση εξοπλισμού προστασίας από φυσικές καταστροφές και ακραία καιρικά φαινόμενα
- δημόσιες επενδύσεις για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων (κατασκευή ταμιευτήρων για την συγκράτηση των υδάτων, εκσυγχρονισμός αρδευτικών δικτύων για τη μείωση των απωλειών) καθώς και οι επενδύσεις για την πρόληψη και αποκατάσταση ζημιών σε δάση έναντι βιοτικών και αβιοτικών ζημιογόνων αιτίων, συμπεριλαμβανομένων των δασικών πυρκαγιών.
Οι ενισχύσεις σε παραγωγούς για την ανάληψη γεωργο-περιβαλλοντικών δεσμεύσεων του Πυλώνα 2 και των οικολογικών σχημάτων του Πυλώνα 1 απορροφούν το 19% της κοινοτικής συνδρομής του Στρατηγικού Σχεδίου. Συμπληρωματικά στην εξυπηρέτηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων του Στρατηγικού Σχεδίου λειτουργούν και οι παρεμβάσεις για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας και τη διατήρηση της άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, που λειτουργεί ευεργετικά για την προστασία της βιοποικιλότητας και την αντιμετώπιση της διάβρωσης του εδάφους. Εάν συνυπολογισθεί ο προϋπολογισμός των δύο συγκεκριμένων παρεμβάσεων για την εξυπηρέτηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων του ΣΣ διατίθεται το 26% των πόρων του Στρατηγικού Σχεδίου.
Η επίτευξη των ανωτέρω τριών ειδικών στόχων, μέσω παρεμβάσεων του Στρατηγικού Σχεδίου αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα:
