Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, η ΕΕ δεσμεύεται να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη επηρεάσει ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς βρισκόμαστε όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι με ακραίες καιρικές συνθήκες όπως η ξηρασία, η υπερβολική ζέστη, οι δυνατές βροχές, οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Άλλες συνέπειες της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η οξίνιση των ωκεανών και η απώλεια βιοποικιλότητας.
Προκειμένου να περιοριστεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου - όριο που η Διακυβερνητική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή κρίνει ως ασφαλές - κρίνεται αναγκαία η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνεται και στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, η οποία υπεγράφη από 195 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ.
Το Δεκέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έναν χάρτη πορείας για την μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050.Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα που θέτει την κλιματική ουδετερότητα σε δεσμευτική νομοθεσία της ΕΕ.
Τι είναι η ουδετερότητα του άνθρακα;
Η ουδετερότητα του άνθρακα είναι η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την απορρόφηση άνθρακα σε συλλέκτες διοξειδίου. Για να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αντισταθμιστούν από την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα.
Οι συλλέκτες διοξειδίου του άνθρακα είναι κάθε σύστημα που απορροφά περισσότερο άνθρακα απ' ό,τι εκπέμπει. Οι βασικοί φυσικοί συλλέκτες άνθρακα είναι το χώμα, τα δάση και οι ωκεανοί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι φυσικοί συλλέκτες απορροφούν μεταξύ 9,5 και 11 Gt διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο. Παγκοσμίως, το 2020 οι ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα άγγιξαν τα 36.0 Gt.
Μέχρι σήμερα, κανένας τεχνητός συλλέκτης δεν έχει καταφέρει να αφαιρέσει αρκετό άνθρακα από την ατμόσφαιρα ώστε να καταπολεμηθεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας.
Ο άνθρακας που αποθηκεύεται σε φυσικούς συλλέκτες, όπως είναι τα δάση, απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μέσω των πυρκαγιών, τις συχνές αλλαγές στη χρήση του εδάφους και της υλοτομίας. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητο να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να επανέλθει η κλιματική ουδετερότητα.
Η αντιστάθμιση άνθρακα
Ένας άλλος τρόπος μείωσης των εκπομπών και επίτευξης ουδετερότητας του άνθρακα είναι η αντιστάθμιση των εκπομπών σε έναν συγκεκριμένο τομέα μέσω της μείωσής τους σε έναν άλλον.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ενεργειακή αποδοτικότητα ή σε άλλες, καθαρές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ένα παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι το "Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών" της ΕΕ.
Ένα άλλο παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ), ο οποίος θα επιβάλλει εισφορές άνθρακα σε εισαγωγές ορισμένων προϊόντων που προέρχονται από τρίτες χώρες με λιγότερο φιλόδοξα μέτρα για το κλίμα. Ο μηχανισμός αυτός θα συμβάλει στην πρόληψη της διαρροής CO2 αποθαρρύνοντας τη μετατόπιση της παραγωγής των ρυπογόνων βιομηχανιών εκτός της ΕΕ για την αποφυγή συμμόρφωσης σε αυστηρότερα πρότυπα. Η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει τη εν λόγω εισφορά μέσα στο 2021.
Οι στόχοι της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκής Ένωση είναι προσηλωμένη σε μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα. Στοχεύει, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας, να γίνει η πρώτη ήπειρος στον πλανήτη που θα πετύχει μέχρι το 2050 την κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές άνθρακα.
Ο στόχος αυτός κατέστη νομικά δεσμευτικός όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υιοθέτησαν τον Νόμο για το Κλίμα το 2021. Ο ενδιάμεσος στόχος μείωσης εκπομπών της ΕΕ για το 2030 αυξήθηκε επίσης από 40% σε 55%.
Η ΕΕ αναθεωρεί, επί του παρόντος, την παλιά νομοθεσία και θεσπίζει νέους νόμους για να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου περιορισμού κατά 55% των εκπομπών έως το 2030. Το νομοθετικό αυτό πακέτο ονομάζεται «Fit for 55» και συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κανόνες για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, εθνικούς στόχους μείωσης των εκπομπών, την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα στον τομέα της χρήσης της γης.
