Της Φωτεινής Τσιτσώνη – Καβάγια
Εκπαιδευτικού
Πριν από 22 χρόνια ακριβώς, στα 1994, η Βουλή των Ελλήνων ομόφωνα ανακήρυξε και ψήφισε τη 19η Μαϊου, ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο» , ( η 19η Μαϊου, ήταν η ημερομηνία αποβίβασης του Κεμάλ Ατατούρκ στην ποντιακή Σαμψούντα ) και αναφέρεται σε μια γενοκτονία, σε σφαγές και εγκλήματα των Τούρκων κατά της ανθρωπότητας, αφού η ιστορική έρευνα έχει καταγράψει πάνω από 1700 ποντιακά χωριά και πόλεις από όπου αφανίστηκαν οι κάτοικοί τους. Είναι ένας αριθμός, που πραγματικά συγκλονίζει και το δράμα των ανθρώπων αυτών, που τα βίωσαν όλα αυτά, ανείπωτο…
«Πανταχόθεν του Πόντου αγγέλλονται σφαγαί… εις Κερασούντα… εις Τραπεζούντα… και αλλού… Εάν κατάστασις συνεχιστεί, ο Ελληνισμός Πόντου εξαφανισθήσεται, πριν η διπλωματία προλάβει ασχοληθεί περί αυτού…». Τα λόγια αυτά είναι μια έκκληση της Επιτροπής των Ποντίων προς τον Έλληνα πρωθυπουργό τότε, Ελευθέριο Βενιζέλο. Ήταν πραγματικά μια γενικευμένη καταδίωξη του Ελληνισμού, μια γενική εξόντωση των Ελλήνων, που χαρακτηρίζονταν ως εχθροί του κράτους των Οθωμανών, που τους είχαν εκτεθιμένους στην αθλιότητα, το θάνατο και την πείνα…
.. Κι όσα πέρασαν οι Έλληνες εκεί, τα διηγιούνται οι μεγάλοι στους μικρούς. Και μοιάζουν με παραμύθια, θλιβερά παραμύθια όμως… Παραμύθια του Πόντου, του ελληνικού Πόντου και παραμύθια της ζωής, που όμως σίγουρα, παραμύθια δεν είναι.
…Και πώς οι παλιοί που ζουν ακόμα να χορτάσουν τη νοσταλγία τους, που χορτασμό δεν έχει;
Μ. Ασία εδώ, πιο πάνω ο Εύξεινος! Ένας επίγειος παράδεισος! Κι έχεις την αίσθηση πως σ’ αυτούς τους τόπους σταμάτησε η ιστορία έναν αιώνα πριν. Κι ήταν ο 20ός αι. ένας αιώνας τραγικός, που η Μ. Ασία έμπαινε σ’ αυτόν με δυο γενοκτονίες, την Αρμενική, το 1915 και την ποντιακή το 1916 – 1923. Ένας αιώνας του αφανισμού! Ένας αιώνας που ξαφνικά σήμανε η καμπάνα της μοίρας πάνω στων λαών αυτών το ριζικό!
Πόντος των Ελλήνων! Πόντος, που πραγματικά αποδείχτηκε Εύξεινος για τους Έλληνες, που μέσα σε μια φυλετική πανσπερμία (Σκύθες, Γότθοι, Γαλάτες, Τάταροι και Οθωμανοί), κατόρθωσαν να κυριαρχήσουν από την αρχαιότητα εκεί, οικονομικά, πληθυσμιακά και πολιτιστικά αλλά και σε όλους τους τομείς της ζωής. Απόδειξη ισχυρή, το αλφάβητό τους, ένα γλωσσικό ιδίωμα τρισχιλιετές, γνωστό ως ποντιακή διάλεκτος, που υπήρξε και διέπρεψε είτε υπό ρωμαϊκή είτε υπό βυζαντινή είτε υπό οθωμανική διοίκηση, αλά κι η χριστιανική τους πίστη (το κρυπτοχριστιανικό τους ζήτημα πάντα είναι επίκαιρο και ζωντανό).
Πόντος των Ελλήνων! Μια περιοχή φορτισμένη με ελληνική ιστορία και μνήμες ιδιαίτερες, που προκαλούν σ’ όλους τους Νεοέλληνες έντονα συναισθήματα. Ένας τόπος, όπου για τρεις χιλιάδες χρόνια, άνθισε η ελληνική παιδεία, ο ελληνικός πολιτισμός, ο χριστιανισμός και η οργανωμένη ελληνική κοινότητα, όπου οι Έλληνες μεγαλούργησαν και όπου η εκεί εγκατάστασή τους χάνεται στην αρχαιότητα και τους μύθους της φυλής μας! Τι να πρωτοθυμηθείς; Τι να πρωτοφέρεις στη μνήμη σου; Τις δόξες της αρχαιότητας του Ελληνισμού σαν την Τραπεζούντα των Μυρίων του Ξενοφώντα, που, επιστρέφοντας το 400 π.Χ. από την Περσία και αντικρίζοντας τη θάλασσά της, αναφώνησαν: «Θάλαττα, θάλαττα!».
Κι ήταν η Τραπεζούντα μια πόλη μεγίστης σημασίας για τους Ρωμαίους και στη συνέχεια για τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες, η δόξα και το καμάρι των Κομνηνών, που τη χρησιμοποιούσαν ως κέντρο των πολεμικών τους επιχειρήσεων.
Υπήρξε το κέντρο του χριστιανισμού κατά την περίοδο της διάδοσής του, όπου, άφησαν τη σφραγίδα τους ο Πρωτόκλητος Απόστολος Ανδρέας με τη διδασκαλία του, ο Άγιος Ευγένιος, οι τρεις Ιεράρχες, όπου μόνασαν στα μοναστήρια της και συνέγραψαν εκεί πολλά από τα συγγράμματά τους.
Και διέπρεψε η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας στον Πόντο για 257 χρόνια, με πόλεις ξακουστές ολόγυρά της, τη Ριζούντα, τα Σούρμενα, την Τρίπολη, την Οινόη, την Κερασούντα, τη Σαμψούντα, την Ινέπολη, την Αργυρούπολη, τη Σινώπη, τη Σεβάστεια, τη Νεοκαισάρεια, την Αμάσεια…, ενώ οι κτήσεις της έφταναν ως τον Καύκασο και την Κριμαία.
Κι αναδείχτηκαν εκεί, εξαίσιες προσωπικότητες του πνεύματος, όπως: ο Γεώργιος ο Τραπεζούντιος, ο Βησσαρίων, ρήτορας και φιλόσοφος, που μαθήτευσε κοντά στον Πλήθωνα το Γεμιστό, ονομαστό δάσκαλο της Πελοποννήσου.. Κι ήταν αυτός, που στα 1437, συνόδευσε ως Μητροπολίτης Νίκαιας τον αυτοκράτορα Ιωάννη τον Η΄, τον Παλαιολόγο στην Ιταλία, για να διαπραγματευτούν μαζί την Ένωση των Εκκλησιών και να αποτρέψουν τον τουρκικό κίνδυνο που απειλούσε τότε την Πόλη.
Και άνθισε εκεί και η οικονομία, η θρησκεία, η κοινοτική οργάνωση, εκεί ήταν που μεγαλούργησε και ο Μητροπολίτης Χρύσανθος Φιλιππίδης, στα νεότερα χρόνια, ηρωική του Πόντου μορφή, με σπουδές σημαντικές, Μητροπολίτης Τραπεζούντας από το 1913, που αγωνίστηκε για τη δημιουργία δημοκρατίας στην περιοχή του Πόντου, ενώ, κατά τη Μικρασιατική καταστροφή ήρθε πρόσφυγας στην Αθήνα. Στα 1937 εκλέχτηκε Μητροπολίτης Αθηνών, παύτηκε από το θρόνο του στα 1941, όταν αρνήθηκε να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου, πέθανε στα 1949, τάφηκε στο Α΄Νεκροταφείο Αθηνών, ενώ τα οστά του, κάποια χρόνια αργότερα μεταφέρθηκαν στη Νέα Ιερά Μονή Σουμελάς στο Βέρμιο Ημαθίας
Τι να πεις για την Αργυρούπολη και τη Νικόπολη, ξακουστές πολιτείες του Πόντου για τα μεταλλεία τους σε ασήμι, χαλκό και μόλυβδο!
Ονομαστός ο Πόντος και για την παιδεία και την εκπαίδευση! Μεγαλόπρεπα σχολικά κτήρια σε κάθε πόλη και χωριό, δάσκαλοι ικανοί που δίδαξαν σ’ αυτά και έδωσαν με τη δουλειά τους και τις γνώσεις τους άντρες μορφωμένους στην κοινωνία του Πόντου, που άλλοι από αυτούς διέπρεψαν κι αυτοί ως δάσκαλοι, άλλοι ως Μητροπολίτες και ιερωμένοι, ενώ άλλοι μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και βοήθησαν τον αγώνα του Έθνους στην Επανάσταση.
Πολιτείες, πολιτείες δοξασμένες, ένα σωρό, θαλασσόβρεχτες, ορεινές και χιλιοτραγουδισμένες!
Όμως, γεγονότα που διαδραματίστηκαν, όπως Ελληνική Επανάσταση του 1821, ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1828 -29 και 1877 -78, ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, καταπίεση από τους Νεότουρκους, η καταστροφή του 1922, δεν είχαν παρά να επηρεάσουν τη ζωή των Ποντίων αρνητικά, που ζούσαν πάντα δίχως ασφάλεια κάτω από τυραννικά καθεστώτα. Και το 1914 αντέδρασαν με τη δημιουργία αντάρτικων ομάδων, που βγήκαν στα βουνά, με σκοπό την προστασία του ποντιακού Ελληνισμού, δεν έφεραν όμως τα αναμενόμενα αποτελέσματα κι έτσι κι οι αντάρτες είχαν την τύχη του αφανισμού και πήραν μαζί με τους άλλους το δρόμο της προσφυγιάς
Κι οι πρόσφυγες σαν ξεριζώθηκαν κι έφυγαν από τον τόπο τους, πήραν μαζί τους και τη μεγάλη τους προστάτιδα, την Παναγιά τη Σουμελά, που ήταν το Α και το Ω των Ελλήνων του Πόντου, που σαν δυνατός μαγνήτης τραβούσε κοντά της τα πλήθη των ευλαβών προσκυνητών και στις δύσκολες στιγμές τα παρηγορούσε.
Στα 1950, ο Πόντιος γιατρός Φίλων Κτενίδης, ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη το Σωματείο «Παναγία Σουμελά», με σκοπό την οικοδόμηση μιας νέας Μονής έξω από τη Βέροια, στην κοινότητα Καστανιάς, στο όρος Βέρμιο, όπου στα 1951 με τιμές ιδιαίτερα βασιλικές μεταφέρθηκε η Εικόνα Της Θεοτόκου εκεί και ένα χρόνο αργότερα τέθηκε ο θεμέλιος λίθος του ναού Της, ενώ στα μετέπειτα χρόνια χτίστηκαν μεγαλόπρεπη Εκκλησιά και ξενώνες για τη φιλοξενία των ευλαβών προσκυνητών.
«Εν Ελλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι, αλλά δεν υπήρχε ο Πόντος. Με την εικόνα της Παναγίας της Σουμελά ήρθε κι ο Πόντος στην Ελλάδα», θα πει χαρακτηριστικά ο υπουργός της κυβέρνησης Βενιζέλου τότε, Λεωνίδας Ιασωνίδης.
Σήμερα, η Παναγία η Σουμελά είναι από τα σημαντικότερα κέντρα του ποντιακού ελληνισμού, φρουρός των βόρειων συνόρων της Ελλάδας που εκφράζει την κοινή συνείδηση των Ελλήνων. Ό,τι είναι τα Ιεροσόλυμα για ολόκληρη την ορθόδοξη κοινότητα, είναι και η Παναγία η Σουμελά για τους Πόντιους!
Και τους ευλόγησε τους πρόσφυγες η Παναγιά και ρίζωσαν ύστερα από περιπέτειες στην καινούρια τους πατρίδα κι απλώθηκαν στους κάμπους, στις πεδιάδες και έφεραν μαζί τους τις τέχνες τους και τα χέρια τους και νοικοκύρεψαν όλες τις περιοχές κι ανάστησαν Έλληνες χριστιανούς. Και βοήθησαν στην ανάπτυξη της γεωργίας, του εμπορίου, της βιομηχανίας, του πληθυσμού. Αγκάλιασαν σφιχτά το παρόν που τους δόθηκε κι έχοντας μέσα τους βαθιά ριζωμένο το αίσθημα της αλληλεγγύης και με όλη τη μνήμη του παρελθόντος και με όλη την ελπίδα για το μέλλον, προχώρησαν στη ζωή, διατηρώντας τα ήθη και τα έθιμά τους και προπάντων τις μουσικοχορευτικές τους παραδόσεις και το μουσικό τους πολιτισμό, που είναι γι’ αυτούς πατροπαράδοτη πολιτιστική κληρονομιά, με την οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η ζωή τους.
Ποντιακός Ελληνισμός! Μιλάνε γι’ αυτόν σε χρόνο ενεστώτα όλα όσα άφησε πίσω του. Ερειπωμένες εκκλησιές, μοναστήρια, σεπτά προσκυνήματα, μνημεία, σπίτια, σχολεία, γλώσσα… Είναι οι Πόντιοι, όλοι τους οι ήρωές μας, ένας κόσμος ολόκληρος με τα δικά του χαρακτηριστικά. Τόσο κοντινοί μας!
Είναι των μεγάλων ποιητών να ομοιώνονται του λαού τους!
Είναι των Ελλήνων να ανθίζουν μέσα στις πέτρες!
Είναι των προσφύγων να ξεπληρώνουν το φως με αίμα!
Είναι των προσφύγων να κρατούν τις παραδόσεις τους, τον πολιτισμό τους και να μην παύουν ποτέ να προσεύχονται για τις ψυχές αυτών που έχασαν!
Είναι των προσφύγων να παραμένει αμάραντο το ρόδο της μακρινής τους πατρίδας!
Θραύσματα μνήμης όλα τούτα πολύτιμα!
Ας γίνει το Συναξάρι όλων αυτών των χαμένων ελληνικών ψυχών των περιοχών του Πόντου ένας ψίθυρος, που θα ταξιδεύει στους αιώνες και θα φωτίζει ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της πατρίδας μας. Έτσι απλά, για να μην ξεχνούν οι παλιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι!
agrinionews.gr
