Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή του αναπνευστικού συστήματος, η οποία επηρεάζει συνήθως το 10% των παιδιών. Το 50% της αιτιολογίας της είναι γενετική, αλλά το υπόλοιπο 50% μπορεί να επηρεαστεί και να ελεγχθεί με κάποιο τρόπο
Υπάρχει θεραπεία για το άσθμα;
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία για το άσθμα. Όμως, τα περισσότερα άτομα με αυτή την πάθηση έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα αποτελεσματικά με υποβοηθητικούς τρόπους. Τα κρούσματα άσθματος φαίνεται να έχουν μια αυξητική τάση, και αυτό προβληματίζει τους ειδικούς. Στην Ελλάδα 6,6% του πληθυσμού έχει διαγνωσθεί με άσθμα, ποσοστό λίγο υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρώπης (5,1%).
Μέθοδοι πρόληψης του άσθματος
Αναζητώντας λόγους γι’ αυτή την αύξηση, αλλά και πιθανούς τρόπους πρόληψης, το ενδιαφέρον έχει στραφεί σε παράγοντες όπως οι αλλεργίες. Άλλοι πάλι, ενοχοποιούν τις έντονες οσμές, τις αγχώδεις διαταραχές ή ακόμα και διατροφικούς παράγοντας όπως η έλλειψη βιταμίνης D.
Ποιος ο ρόλος της βιταμίνης D;
Μια από τις αιτίες που ανθίζει η εμφάνιση του άσθματος τα τελευταία χρόνια μπορεί να είναι η έλλειψη βιταμίνης D. Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη και μια από τις βιταμίνες που μπορεί να συνθέσει μόνος του ο οργανισμός μας, από τη χοληστερόλη που υπάρχει κάτω από το δέρμα μας και την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Τα παιδιά παίζουν πλέον λιγότερο στον ήλιο, και ασχολούνται περισσότερο με τον υπολογιστή ή την τηλεόραση, με αποτέλεσμα να μην παράγουν επαρκή ποσότητα βιταμίνης D. Η βιταμίνη D έχει γνωστές επιδράσεις στην ανάπτυξη των πνευμόνων και στο ανοσοποιητικό σύστημα και μπορεί να είναι σημαντική στην ανάπτυξη, τη σοβαρότητα και την εκδήλωση αλλεργικών ασθενειών όπως το άσθμα, το έκζεμα και οι τροφικές αλλεργίες. Πολλές μελέτες υποδεικνύουν ότι η βιταμίνη D έχει προστατευτική δράση απέναντι στις εξάρσεις άσθματος.
Τι έδειξαν οι έρευνες για το άσθμα και την βιταμίνη D;
Έρευνες διαπίστωσαν ότι παιδιά με άσθμα που λάμβαναν συμπλήρωμα βιταμίνης D3 σε ποσότητα 500-1000 IU ημερησίως μείωσαν τις κρίσεις άσθματος στο μισό, ίσως επειδή με αυτό τον τρόπο μειώθηκε η συχνότητα των αναπνευστικών μολύνσεων με την αύξηση της ανοσίας, ενώ ταυτόχρονα μειώθηκαν οι φυσικές συνέπειες της φλεγμονής.
Οι περισσότερες υποδεικνύουν ότι υψηλότερα επίπεδα στο αίμα της βιταμίνης 25(ΟΗ) D συσχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης κρίσεων άσθματος. Βέβαια, αυτά τα ευρήματα θα πρέπει να επιβεβαιωθούν μέσα από κλινικές δοκιμές και μελέτες. Γιατί μια άλλη πιθανή εξήγηση, μπορεί να είναι ότι άτομα με σοβαρό άσθμα περνάνε περισσότερο χρόνο εντός σπιτιού από φόβο, και για αυτό εμφανίζουν και χαμηλότερα επίπεδα της βιταμίνης.
Γαλακτοκομικά προϊόντα
Γνωρίζουμε ότι πολύ πλούσια σε βιταμίνη D είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Τα γαλακτοκομικά έχουν συχνά ενοχοποιηθεί ως ένα κοινό έναυσμα για το άσθμα, αλλά υπάρχει πολύ μικρή επιστημονική τεκμηρίωση που να υποστηρίζει αυτό το μύθο. Μια συνοπτική ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας έδειξε ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να συνδέουν άμεσα την κατανάλωση γαλακτοκομικών με το άσθμα.
Εθνικοί Οργανισμοί σχετικά με το άσθμα, όπως αυτός της Αυστραλίας δε συστήνει τη συστηματική αποφυγή των γαλακτοκομικών για τη διαχείριση του άσθματος και συμβουλεύει ότι τα γαλακτοκομικά δεν αυξάνουν τη βλέννα, όπως πιστεύεται. Ακόμα και σε άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη- το κύριο σάκχαρο του γάλακτος, επειδή αυτή δε θεωρείται τροφική αλλεργία αλλά τροφική δυσανεξία για την οποία ευθύνεται η έλλειψη ενζύμου, δεν επηρεάζεται η πυροδότηση συμπτωμάτων άσθματος. Συνήθως οι τροφικές αλλεργίες είναι εκείνες που πυροδοτούν την εμφάνιση των συμπτωμάτων του άσθματος, όπως το βήχα, το φτέρνισμα ή τη βλέννα. Η αλλεργία στα γαλακτοκομικά είναι πιο συχνή στα παιδιά, αλλά αυτή παύει να υφίσταται καθώς ωριμάζει το πεπτικό τους σύστημα στις περισσότερες περιπτώσεις.
Τέλος, άνθρωποι που έχουν τροφικές αλλεργίες, όπως σε γαλακτοκομικά, θαλασσινά, σιτάρι και ξηρούς καρπούς, μπορεί επίσης να έχουν άσθμα ή έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν. Θα πρέπει να διαπιστώσουν με το γιατρό τους αν κάποιο τρόφιμο τους προκαλεί αλλεργία, μέσα από ειδικά τεστ, το οποίο επηρεάζει και την εμφάνιση κρίσης άσθματος. Οι ασθενείς με άσθμα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν οστεοπόρωση λόγω της χρήσης στεροειδών φαρμάκων, για αυτό θα πρέπει να καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα πλούσια σε ασβέστιο για την καλύτερη σκελετική τους υγεία. Αυτά θα πρέπει να αποφεύγονται μόνο με εντολή γιατρού και εφόσον αντικαθιστούνται με άλλες πηγές ασβεστίου.
Αντιοξειδωτικά και άσθμα
Σε άλλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε έφηβους σημειώθηκε μείωση των συμπτωμάτων του άσθματος, όταν αυξήθηκε η κατανάλωση θερμίδων που προερχόταν από ρύζι, ξηρούς καρπούς, άμυλο και λαχανικά. Η έρευνα έδειξε ότι αν αυτά τα αποτελέσματα γενικευτούν και αυξηθεί η κατανάλωση αυτών των τροφίμων, είναι πιθανό ότι μια σημαντική μείωση στα συμπτώματα του άσθματος μπορεί να επιτευχθεί. Γνωρίζουμε ότι το οξειδωτικό στρες είναι σημαντικό στην παθοφυσιολογία του άσθματος συνεισφέροντας αρνητικά στην εμφάνιση και επιδείνωσή του. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω αντιοξειδωτικών συστατικών, όπως οι βιταμίνες Ε και C, τα καροτενοειδή, το λυκοπένιο και τα φλαβονοειδή, τα οποία προσλαμβάνουμε από τη διατροφή μέσω των φρούτων και των λαχανικών.
Τι δείχνουν οι έρευνες;
Η βιταμίνη Ε, που υπάρχει κυρίως σε φυτικά λιπαρά, σχετίζεται με χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης συμπτωμάτων άσθματος. Ακόμη, η βιταμίνη C, που τη βρίσκουμε κυρίως σε εσπεριδοειδή και πράσινα λαχανικά, βοηθά στη διατήρηση των αεραγωγών ανοιχτών, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και μειώνει την φλεγμονή που δημιουργείται στο αλλεργικό άσθμα. Η ίδια μελέτη έδειξε ότι άτομα με άσθμα είχαν χαμηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικών συστατικών, όπως καροτενοειδή, στο αίμα τους συγκριτικά με υγιή πληθυσμό.
Παρ’ όλ’ αυτά δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες αποδείξεις ότι μια διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά επηρεάζει το άσθμα. Όμως, έρευνα που μείωσε την πρόσληψη αντιοξειδωτικών σε ασθματικούς ασθενείς, σε μια μερίδα φρούτου και δύο μερίδες λαχανικών την ημέρα-όπως είναι και η συνήθης κατανάλωση σε δυτικού τύπου δίαιτες- απέδειξε ότι χειροτέρεψαν τα συμπτώματα και οι κρίσεις άσθματος. Αυτή αλλά και άλλες μελέτες στο ίδιο ύφος υποδεικνύουν ότι η δυτικού τύπου διατροφή συνεισφέρει στην επιδείνωση της λειτουργίας των πνευμόνων και στο χειρότερο έλεγχο του άσθματος.
Παράλληλα, μελέτες που εξέτασαν τη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας μετά την αύξηση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών σε αντιδιαστολή με την κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής, έδειξαν θετικά αποτελέσματα μόνο στην πρώτη περίπτωση. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν συνδυασμό αντιοξειδωτικών και πετυχαίνουν καλύτερη απορρόφηση αυτών από τον οργανισμό, σε σύγκριση με τα συμπληρώματα διατροφής που συνήθως περιέχουν μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά ή λιγοστούς συνδυασμούς αυτών.
Λιπαρά και άσθμα
Τέλος, τα καλά πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ω-3, που βρίσκονται σε λιπαρά ψάρια, θαλασσινά, ξηρούς καρπούς και πράσινα φυλλώδη λαχανικά, επιδρούν ως αντιφλεγμονώδεις παράγοντες και οδηγούν στη μείωση των περιστατικών άσθματος. Βέβαια, πολύ σημαντική είναι η αναλογία μεταξύ ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων, γιατί τα ω-6 είναι αυτά που ενισχύουν τη φλεγμονή, ενώ τα ω-3 αυτά που τη μειώνουν. Οι περισσότερες μελέτες δεν καταλήγουν σε τεκμηριωμένα συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητά τους, αλλά αναφέρουν τη βελτίωση των συμπτωμάτων όταν εμπλουτίζεται η διατροφή με αυτά.
Πώς το junk food επηρεάζει το άσθμα και το έκζεμα;
Το γρήγορο φαγητό φάνηκε πως συνδέεται και με το παιδικό άσθμα. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 500.000 παιδιών σε 51 διαφορετικές χώρες του κόσμου, ανέφερε πως οι κακές διατροφικές συνήθειες οδηγούν σε αύξηση των περιστατικών άσθματος και εκζέματος. Επίσης, φάνηκε η προστατευτική δράση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών.
Έφηβοι που καταναλώνουν fast food 3 φορές ή περισσότερο την εβδομάδα, έχουν 40% μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν σοβαρό άσθμα
Καθηγητές από το Πανεπιστήμιο του Nottingham της Αγγλίας και του Auckland της Νέας Ζηλανδίας ανάφεραν πως για παιδιά ηλικίας 6 ή 7 ετών το ποσοστό φτάνει στο 27%.
Οι ίδιοι γνωστοί επιστήμονες επισημαίνουν πως η κατανάλωση τριών ή περισσότερων μερίδων λαχανικών και φρούτων μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άσθματος περίπου 11%. Καταγράφουν χαρακτηριστικά πως, αν η σύνδεση φανεί αιτιακή, τότε τα στοιχεία αυτά έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην δημόσια υγεία.
Συντηρητικά τροφίμων και άσθμα
Τα θειώδη και η ταρτραζίνη είναι τα πιο κοινά πρόσθετα που προκαλούν αλλεργίες. Τα θειώδη άλατα είναι άλατα που χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση των μεταποιημένων τροφίμων και συχνά απαντώνται σε προϊόντα όπως το τουρσί, το κρασί, το άρτυμα λεμονιού και τα αποξηραμένα φρούτα. Η ταρτραζίνη είναι κίτρινη χρωστική τροφίμων. Τα νιτρώδη απαντώνται φυσικά σε ορισμένα τρόφιμα όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, αλλά προστίθενται σε ωριμασμένα κρέατα όπως το ζαμπόν, το σαλάμι και τα λουκάνικα για να είναι ασφαλή για κατανάλωση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Δεν υπάρχουν καθόλου αποδεικτικά στοιχεία για το ότι η κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν συνθετικά νιτρώδη μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα άσθματος.
Παρότι είναι σπάνιο, κάποια άτομα με άσθμα μπορεί να είναι ευαίσθητα στα σαλικυλικά οξέα που βρίσκονται στο τσάι, σε ορισμένα βότανα και μπαχαρικά. Επίσης, βρίσκεται σε παυσίπονα και στην ασπιρίνη, που συνήθως ενοχοποιούνται περισσότερο από τα τρόφιμα για την πυροδότηση κρίσεων άσθματος.
Επιπλέον, κρίσεις άσθματος μπορεί να πυροδοτήσουν τρόφιμα που περιέχουν αέρια, συμπεριλαμβανομένων των οσπρίων, του λάχανου, των αναψυκτικών και του σκόρδου και των κρεμμυδιών. Ακόμη, όταν καταναλώνουν μεγάλα γεύματα, αυτά ασκούν πίεση στο διάφραγμα, ειδικά σε άτομα με γαστρική παλινδρόμηση. Αυτή η πίεση μπορεί να προκαλέσει πίεση στο στήθος και να πυροδοτήσει κρίση άσθματος.
Βότανα και άσθμα
Μια έρευνα της Βρετανικής Επιτροπής για την καμπάνια του Άσθματος ανακάλυψε ότι το 60% των ατόμων που πάσχουν από μέτριο άσθμα και το 70% αυτών που πάσχουν από σοβαρό άσθμα έχουν χρησιμοποιήσει εναλλακτικές θεραπείες για να βελτιώσουν ή θεραπέψουν την πάθηση τους.
Η κατανάλωση φυτικών φαρμάκων ή βοτάνων αποτελεί την τρίτη πιο δημοφιλή επιλογή τόσο για τους ενήλικες (11%) όσο και για τα παιδιά (6%) που υποφέρουν από άσθμα
Μελέτη έδειξε ότι το εκχύλισμα από gingko biloba δρα ως αντιφλεγμονώδες και μειώνει το βροχοσπασμό σε ασθματικούς ασθενείς μέσα σε 8 εβδομάδες χρήσης συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου. Τα τελευταία χρόνια και η μαριχουάνα έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του άσθματος. Έρευνες δείχνουν ότι η χρήση της επιφέρει σημαντική μείωση στην αντίσταση των αεραγωγών και έχει μία ενεργή βρογχοδιασταλτική επίδραση σε ασθματικούς ασθενείς. Ακόμη, τα κινέζικα βότανα είναι τα πιο δημοφιλή στην εναλλακτική θεραπεία του άσθματος.
Βέβαια, δεν υπάρχει καμία επαναλαμβανόμενη τεκμηρίωση για τη χρήση βοτάνων ή φυτικών θεραπειών στο άσθμα. Αναλογιζόμενοι το πόσο δημοφιλείς είναι τέτοιου είδους θεραπείες, περισσότερες κλινικές έρευνες, πιο αυστηρά σχεδιασμένες, θα πρέπει να γίνουν ώστε με σιγουριά να μπορούμε να συστήσουμε κάτι τέτοιο.
