Κριτική στο βιβλίο της Θεολόγου Σταυρούλας Κάτσου-Καντάνη, Εκδόσεις Μελωδός, (www.ekdoseismelodos.gr), Αγρίνιο, Νοέμβριος 2021
Του Αποστόλου Β. Τσακούμη*
Μελέτησα με προσοχή το πρόσφατο βιβλίο της θεολόγου και συγγραφέως Σταυρούλας Κάτσου-Καντάνη με τίτλο «Ταξιδεύοντας με έναν Άγγελο στη Θεία Λειτουργία». Το βιβλίο αποτελεί μια βιωματική παρουσίαση-προσέγγιση στο «μυστήριο» της Θείας Λειτουργίας.
Η εμφάνιση του βιβλίου είναι ελκυστική και προδιαθέτει θετικά κάθε αναγνώστη. Προσεγμένη μορφοποίηση των σελίδων, μεγάλα και ευανάγνωστα γράμματα. Πρωτότυπη έγχρωμη εικονογράφηση από την ίδια τη συγγραφέα διανθίζει όλο το περιεχόμενο. Αξιοσημείωτη είναι και η δίστηλη παρουσίαση του κειμένου της Θείας Λειτουργίας και η απόδοσή του στη νέα ελληνική με διαφορετικό χρώμα σε κάθε στήλη.
Το περιεχόμενο του βιβλίου περιλαμβάνει όλη τη Θεία Λειτουργία του Ι. Χρυσοστόμου, με τη σειρά που τελείται στους ορθόδοξους ναούς. Το τρίπτυχο «Θεολογία, λατρεία και ζωή της Εκκλησίας», διαπερνά όλες τις σελίδες του βιβλίου. Η μικρή Άννα, πρωταγωνίστρια στα δρώμενα του βιβλίου, ζει σ΄ ένα χριστιανικό περιβάλλον. Η λατρεία, με επίκεντρο τη θεία Ευχαριστία, είναι ο ασφαλέστερος οδηγός και για την απόκτηση της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης. Ο τακτικός εκκλησιασμός τη βοηθάει να βιώνει σταδιακά και εμπειρικά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας κάθε Κυριακή στη Θεία Λειτουργία και να ολοκληρώνει την προσωπικότητά της.
Η μέθοδος παρουσίασης του υλικού είναι η διαλογική. Η Άννα αποκαλύπτει το ρόλο της γιαγιάς, της μητέρας, του πατέρα, της κατηχήτριάς της σχετικά με τη χριστιανική της αγωγή. Η μεγαλύτερη όμως συντροφιά της μέσα στο ναό είναι ο φύλακας άγγελός της. Ο φύλακας Άγγελος της Άννας-όπως και κάθε πιστού-δεν αποτελεί λογοτεχνική «εφεύρεση» της πολυβραβευμένης λογοτέχνιδας συγγραφέως. Έχει Αγιογραφική θεμελίωση και αποτελεί δόγμα της πίστης μας. Η Άννα συνειδητά ζει την αδιάκοπη παρουσία του φύλακα Αγγέλου στη ζωή της. Έτσι, όταν, περιδιαβαίνοντας τις τοιχογραφίες του ναού, εκπλήσσεται καθώς βλέπει έναν αστραφτερό Άγγελο να ξεκολλά από τον τρούλο και φτερουγίζοντας να έρχεται και να στέκει πλάι της, δε διστάζει να δεχθεί τη βοήθειά του, ώστε να μάθει να προσεύχεται «υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου….» και να αναλύει τα βαθύτερα νοήματα του ιερού «οδοιπορικού» της μέσα στο ναό. Το συνοδευτικό CD, με αφήγηση και ύμνους της Θείας Λειτουργίας, που αποδίδει παιδική βυζαντινή χορωδία, συμπληρώνει τον «εποπτικό χαρακτήρα» της παρουσίασης της ύλης.
Συνολική αξιολόγηση του βιβλίου. Το βιβλίο της κ. Σταυρούλας Κάτσου (που διατίθεται στα εκκλησιαστικά και σε όλα τα ενημερωμένα, φυσικά και ηλεκτρονικά, βιβλιοπωλεία της χώρας) αποτελεί ένα ελκυστικό εντρύφημα για τον καθένα, ανεξάρτητα από ηλικία, μόρφωση και βαθμό πίστης. Η διήγηση είναι συναρπαστική και ανταποκρίνεται στις κοινές εμπειρίες όλων. Η Θεολογία συνεργάζεται αρμονικά με τη λογοτεχνία, υπηρετώντας η μία την άλλη. Εύχομαι το βιβλίο να είναι καλοτάξιδο.
Το ειδικό γλωσσάρι στο τέλος του βιβλίου, οι προτεινόμενες δημιουργικές εργασίες, οι ασκήσεις εμπέδωσης της ύλης, φανερώνουν ότι το βιβλίο έχει γραφεί σύμφωνα με τις σύγχρονες οπτικοακουστικές και διαλογικές μεθόδους παρουσίασης της ύλης. Θα μπορούσε, επομένως, να διεκδικήσει και ρόλο εγχειριδίου για συστηματική διδασκαλία της πίστης μας και συγκεκριμένα: 1) Να υιοθετηθεί από την Εκκλησία σαν ένα πολύ καλό βοήθημα για το Κατηχητικό. 2) Να αποτελέσει ένα συμπληρωματικό βοήθημα σε Θεολόγους και δασκάλους που διδάσκουν τη σχετική ύλη. 3) Να αξιολογηθεί από τα όργανα της Πολιτείας (Ι.Ε.Π.) και να αποτελέσει τη βάση για ένα σύγχρονο σχολικό εγχειρίδιο Θρησκευτικών για τις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού ή και τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου, για Ορθόδοξους μαθητές. Η εισαγωγή ενός παρόμοιου βιβλίου σήμερα στην εκπαίδευση μπορεί να υλοποιηθεί, με δεδομένο ότι οι τελευταίες αποφάσεις του Σ.τ.Ε. για τα Θρησκευτικά (2019) δίνουν διπλή κατεύθυνση στην Πολιτεία: α) Για εκπόνηση νέων σχολικών βιβλίων του Μαθήματος των Θρησκευτικών με «Ομολογιακό περιεχόμενο» και β) Για την παράλληλη εκπόνηση και «ισότιμων», «ουδετερόθρησκων» βιβλίων «Ηθικής» ή ανάλογου περιεχομένου.
Ναύπακτος, 20 Μαρτίου 2022
τ. Σχολικού Συμβούλου Θεολόγων Δυτικής Ελλάδας*.
