Η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, επηρεάζοντας περίπου 195 εκατομμύρια γυναίκες στον πλανήτη
Αυτή την στιγμή, αποτελεί την 8η κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες, με σχεδόν 600.000 θανάτους ετησίως.
Χρόνια Νεφρική Νόσος: Τι είναι;
Η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) ορίζεται ως η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας. Προκαλείται από βλάβη του νεφρού, μπορεί να είναι αποτέλεσμα οξείας νεφρικής ανεπάρκειας και είναι μη αναστρέψιμη. Συχνότερες αιτίες για την ανάπτυξή της είναι η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Τα νεφρά χάνουν προοδευτικά την ικανότητα να αποβάλλουν το περιττό νερό από την κυκλοφορία του αίματος και τα τοξικά και άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού.
Γυναίκες VS άντρες στην εμφάνιση Χρόνιας νεφρικής νόσου
Ο κίνδυνος εμφάνισης της ΧΝΝ στις γυναίκες είναι περίπου ίδιος και ίσως λίγο υψηλότερος, σε σχέση με αυτόν στους άντρες.
Σύμφωνα με μελέτες, η ΧΝΝ είναι πιο πιθανό να αναπτυχθεί στις γυναίκες (14%) σε σύγκριση με τους άνδρες (12%)
Όμως, ο αριθμός των γυναικών που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση είναι χαμηλότερος από αυτών των ανδρών. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως κυρίως στο ότι είναι βραδύτερη στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες, στα ψυχοκοινωνικοοικονομικά εμπόδια (π.χ. χαμηλή συνειδητοποίηση της ασθένειας οδηγούν σε καθυστερημένη ή και καθόλου έναρξη της αιμοκάθαρσης στις γυναίκες), και η άνιση πρόσβαση στην περίθαλψη αποτελεί μείζον ζήτημα σε χώρες χωρίς καθολική πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.
Η εγκυμοσύνη περιλαμβάνει πολλές μεταβολικές, φυσιολογικές και αιμοδυναμικές προσαρμογές που είναι απαραίτητες για την σωστή εμβρυϊκή ανάπτυξη. H προεκλαμψία και εκλαμψία συνδέovται με την ΧΝΝ, και αποτελούν σημαντικές μητρικές επιπλοκές, τόσο οξείες όσο και μακροπρόθεσμες.
Τα νεφρά παίζουν βασικό ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης (διατήρηση υγρών και ηλεκτρολυτών), στην απέκκριση των μεταβολικών απόβλητων προϊόντων, στην ρύθμιση διάφορων ορμονικών και μεταβολικών οδών. Στο τελικό στάδιο της ΧΝΝ, τα υγρά και οι τοξίνες συσσωρεύονται, σε σημείο που η αιμοκάθαρση ή η μεταμόσχευση του νεφρού είναι απαραίτητη για να παραμείνει ο ασθενής στη ζωή. Τα κυριότερα συμπτώματα της πάθησης περιλαμβάνουν κόπωση, αδυναμία, ανορεξία και απώλεια βάρους, ενώ στα παιδιά μπορεί να παρατηρηθεί καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης.
Χρόνια Νεφρική Νόσος: Στάδια
Η παρουσία της ΧΝΝ επιβεβαιώνεται από την παρουσία της νεφρικής βλάβης και το ρυθμό σπειραματικής διήθησης (GFR). Πιο απλά, οι ασθενείς με ΧΝΝ, το στάδιο της νόσου προσδιορίζεται βασιζόμενο στο ρυθμό σπειραματικής διήθησης, δηλαδή, το επίπεδο νεφρικής λειτουργίας ανεξαρτήτως αιτίας.
| Στάδιo | Περιγραφή | GFR (ml/min/1.73m2) |
| 1 | Νεφρική βλάβη με φυσιολογικό ή αυξημένο GFR | ≥90 |
| 2 | Νεφρική βλάβη με ήπια μείωση του GFR | 60-89 |
| 3 | Με μέτρια μείωση του GFR | 30-59 |
| 4 | Με σοβαρή μείωση του GFR | 15-29 |
| 5 | Νεφρική ανεπάρκεια | <15 (ή εξωνεφρική κάθαρση) |
Ποια είναι τα συμπτώματα που παρουσιάζονται;
Αποτελεί μια σιωπηλή νόσος καθώς oι περισσότεροι πάσχοντες, δεν εμφανίζουν συμπτώματα μέχρι που η νεφρική βλάβη έχει προχωρήσει αρκετά, και έχει ήδη χαθεί περισσότερο από το 50% της λειτουργίας των δύο νεφρών. Τα συμπτώματα της ΧΝΝ σε προχωρημένο στάδιο είναι: εύκολη κούραση, ανορεξία, αιματουρία, αϋπνία, μυϊκές κράμπες, oίδημα στα πόδια, στους αστραγάλους και στα χέρια, ξηρό δέρμα με φαγούρα, και ανάγκη για συχνή ούρηση, κυρίως το βράδυ.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η XNN μπορεί να διαγνωστεί με εξετάσεις ούρων (ανίχνευση πρωτεϊνουρίας, αιματουρίας κ.λ.π.), εξέταση αίματος (μέτρηση κρεατινίνης) για τον υπολογισμό του ρυθμού της σπειραματικής διήθησης (GFR), και με απεικονιστικές εξετάσεις (π.x. υπερηχογράφημα). Προτείνεται συχνός έλεγχος αν υπάρχει: υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακές παθήσεις, άλλες παθήσεις τον νεφών (π.χ. νεφρολιθίαση), κτλ.
Διατροφική αντιμετώπιση
Η διατροφή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι στην αντιμετώπιση της χρόνιας νεφρικής νόσου. Μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της νεφρικής ανεπάρκειας και να επιβραδύνει την εξέλιξη της πάθησης, ενώ ωφελεί και σε άλλα νοσήματα που την συνοδεύουν, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ποιοι είναι οι στόχοι της θεραπείας;
Κύριοι στόχοι της θεραπείας μέσω της διατροφής εκτός των ήδη προαναφερθέντων, είναι:
- μείωση της πρόσληψης νατρίου
- η μείωση της πρόσληψης πρωτεϊνών
- η ελαχιστοποίηση της ουραιμικής τοξικότητας και των μεταβολικών διαταραχών
- η αντιμετώπιση των επιπλοκών
- η πρόληψη ή η αντιμετώπιση της υποθρεψίας
Όσο η πάθηση εξελίσσεται, οι επιπλοκές είναι συχνότερες και σοβαρότερες, και περιλαμβάνουν υποσιτισμό, υπερκαλιαιμία, μεταβολική οξέωση- λόγω μειωμένης απέκκρισης οξέος, αναιμία- λόγω διαταραχής ερυθροποίησης και χαμηλών αποθεμάτων σιδήρου, δυσλιπιδαιμία, ανισορροπία ιχνοστοιχείων (ασβεστίου, φωσφόρου) και διαταραχή των οστών.
Τι συμβαίνει στην περίπτωση των εγκύων;
Η διατροφική διαχείριση των εγκύων ενηλίκων γυναικών με XNN παρουσιάζει πρόκληση στον συνδυασμό των απαραίτητων θρεπτικών ουσιών τόσο για την εγκυμοσύνη όσο και για τη νεφρική δυσλειτουργία. Ο διαιτολόγος πρέπει να εξασφαλίσει την επαρκή πρόσληψη θερμίδων, πρωτεϊνών, και συγκεκριμένων βιταμινών και μετάλλων. Είναι σημαντικό να υπάρxει καλή επικοινωνία μεταξύ των μελών της ομάδας υγείας, ώστε να επιτρέπεται στον ασθενή η βέλτιστη διατροφή σε συνδυασμό με την ιατρική περίθαλψη.
Πρωτεΐνες
Ο περιορισμός των πρωτεϊνών παίζει σημαντικό ρόλο στην πάθηση, καθώς διασπώνται σε οξέα, ουρία, θεϊικά και φώσφορο. Στη ΧΝΝ οι τοξικές ουσίες δεν είναι δυνατόν να αποβληθούν από τον οργανισμό, με αποτέλεσμα η συσσώρευσή τους να οδηγεί σε καταβολισμό των μυών, σε αγγειακές επασβεστώσεις και σε βλάβες των οστών. Στους ασθενείς που βρίσκονται στο στάδιο 3 ή 4 της ΧΝΝ συστήνεται καθημερινά πρόσληψη 0,6-0,8mg/kg πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας (π.χ. κοτόπουλο, κυνήγι, όσπρια, γαλακτοκομικά προϊόντα, κ.λπ.). Στο στάδιο 5, όπου οι ασθενείς κάνουν αιμοκάθαρση, προτείνεται η πρόσληψη πρωτεΐνης 1,2mg/kg/ημέρα.
Θερμίδες
Όσο αφορά στις θερμίδες, η γενική σύσταση είναι 30-35 kcal/kg/ημέρα, ανάλογα την ηλικία που βρίσκεται ο ασθενής. H γενική οδηγία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι 35 kcals/kg/ ημερα κατά το πρώτο τρίμηνο τις εγκυμοσύνης. Για το δεύτερο, και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης κατά τη διάρκεια όλων των σταδίων της XNN και μετά τη μεταμόσχευση νεφρού απαιτούνται κατά μέσο όρο ακόμα τουλάχιστον 300 kcals/kg/ ημερα στις ήδη υπάρχουσες.
Υγρά
Μια πιλοτική τυχαιοποιημένη δοκιμή ελέγχου έδειξε οτι ενήλικες στο στάδιο 3 τηs XNN, είναι ασφάληs η αυξήση πρόσληψη νερού έως και 700ml/ ημέρα, επιπλέον της συνήθους πρόσληψης υγρών. Οι περισσότεροι άνθρωποι με νεφρική νόσο δεν χρειάζεται να περιορίσouv το ποσό των υγρών που πίνουν εάν είναι στα πρώιμα στάδια της XNN.
Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία
Σε γενικές γραμμές, οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης στα πρώτα στάδια της ΧNN και μετά την μεταμόσχευση νεφρού είναι τα ίδια όπως στον γενικό πληθυσμό κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στο φuλικό οξύ, στοv ψευδάργυρο και στις βιταμίνες A και D.
Υπάρχει κίνδυνος υποθρεψίας;
Μεγάλο ποσοστό ασθενών που ξεκινούν αιμοκάθαρση εμφανίζουν υποσιτισμό. Χαρακτηρίζεται από απώλεια μυϊκής μάζας, σπλαχνικής πρωτεΐνης και λιπώδους μάζας. Η μειωμένη πρόσληψη υγρών από το στόμα, λόγω της περιοριστικής δίαιτας, η ανορεξία, η απώλεια θρεπτικών ουσιών (βαριά πρωτεϊνουρία), οι ορμονικές και οι μεταβολικές ανωμαλίες και τα συμπτώματα του γαστρεντερικού συστήματος μπορούν να οδηγήσουν σε υποθρεψία.
Εντερική διατροφή
Η εντερική διατροφή (EΔ) μέσω γαστροστομίας ή ρινογαστρικού σωλήνα θεωρείται απαραίτητη σε σοβαρή υποθρεψία, καθώς διασφαλίζει και αυξάνει την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών. Η βελτίωση της διατροφικής κατάστασης του ασθενούς με ΧΝΝ μπορεί να επιτευχθεί με συμπληρώματα μέσω της στοματικής οδού, που αποτελεί μια πιο οικονομική λύση. Οι καθημερινές απαιτήσεις σε μεταλλικά στοιχεία στους ασθενείς που σιτίζονται μέσω ΕΔ είναι φώσφορος 6–10g, νάτριο 1.8–2.5g και κάλιο 1.5–2g, ενώ δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός για την κατανάλωση υγρών.
Τι συμβαίνει στις περιπτώσεις υποσιτιζόμενου ασθενή;
Για τους υποσιτιζόμενους ασθενείς που δεν μπορούν να καλυφθούν από τη διαιτητική πρόσληψη ή είναι αδύνατη η ΕΔ, θα πρέπει να γίνεται πρόσληψη θρεπτικών συστατικών μέσω παρεντερικής διατροφής (ΠΔ). Οι καθημερινές απαιτήσεις σε μεταλλικά στοιχεία είναι φώσφορος 8–10g, νάτριο 1.8–2.5g και κάλιο 2–2.5g. Συστήνεται η πρόσληψη βιταμίνης C (100mg), ψευδαργύρου (15mg), βιταμίνης Β6 (10mg), φυλλικού οξέος (1mg), σεληνίου (50-70μg) και βιταμίνης D ανάλογα με τα ποσά ασβεστίου, φωσφόρου και παραθορμόνης του ασθενούς.
Συμπερασματικά
Υπάρχει σαφής ανάγκη για καλύτερη και έγκαιρη διάγνωση, σωστή παρακολούθηση της XNN ειδικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ώστε να διαγνωστεί έγκαιρα για να υπάρξει άμεση παρεμβαση.
