Τα αποτελέσματα της πανελλαδικής έρευνας πεποιθήσεων των καταναλωτών σχετικά με τα υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων και την ασφάλεια τροφίμων έδωσε στη δημοσιότητα η ΔΑΟΚ Δράμας.

• Η έρευνα διεξήχθη τον Μάρτιο 2021. Ο σχεδιασμός και η εκπόνηση της έρευνας πραγματοποιήθηκε από τη ΔΑΟΚ Δράμας και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο με τη συμμετοχή του αναπληρωτή καθηγητή Εμμανουήλ Ροδιτάκη

Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα (ΦΠ) χρησιμοποιούνται σε πολλούς τομείς της γεωργίας για τη βελτίωση της απόδοσης και της ποιότητας των προϊόντων. Θετικά αποτελέσματα της χρήσης των ΦΠ επέρχονται υπό την προϋπόθεση ότι υφίσταται κανονιστικό πλαίσιο και χρησιμοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε τα οφέλη να υπερτερούν σημαντικά των δυνητικών κινδύνων.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων προέβη σε αναδρομικές εκτιμήσεις κινδύνου για τα έτη 2014 έως και 2018 της διατροφικής έκθεσης σε υπολείμματα ΦΠ και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η σωρευτική διατροφική έκθεση δεν φθάνει το όριο για ρυθμιστική εξέταση. Εξάλλου, η έρευνα σχετικά με τα οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει δείξει ότι τα οφέλη τους υπερτερούν σημαντικά των εκτιμώμενων κινδύνων των υπολειμμάτων ΦΠ.

Ο λόγος κινδύνου/οφέλους από τη χρήση ΦΠ συνεχίζει να είναι θέμα πρόκλησης ανησυχίας στο κοινό και τα υπολείμματα ΦΠ στα τρόφιμα τροφοδοτουν υψηλά επίπεδα αντιλαμβανόμενου κινδύνου στους καταναλωτές. Η συγκεκριμένη μελέτη που οργανώθηκε και εκπονήθηκε από τη Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Δράμας και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο στόχευε να βελτιώσει τις γνώσεις μας για τις πεποιθήσεις των Ελλήνων καταναλωτών, τις προγνωστικές μεταβλητές που σχετίζονται με προσωπικές στάσεις και απόψεις, καθώς και δημογραφικά χαρακτηριστικά που μπορεί να τους επηρεάζουν, αντιμετωπίζοντας το ζήτημα της αναλογίας των ωφελειών που απορρέουν από τη χρήση των ΦΠ, προς τους πιθανούς κινδύνους αυτών.

Αποτελέσματα της έρευνας

Στην έρευνα αυτή, που εκπονήθηκε τον Μάρτιο 2021, συμμετείχαν 1846 καταναλωτές από όλες τις περιφέρειες της χώρας μας. Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με τη βοήθεια μεθόδων πολυμεταβλητής στατιστικής ανάλυσης (ανάλυση κυρίων συνιστωσών, λογαριθμική παλινδρόμηση και ανάλυση συστάδων).

Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε ότι το 55% των συμμετεχόντων υποστηρίζει τη θέση ότι τα οφέλη από τη χρήση των ΦΠ δεν υπερτερούν έναντι των δυνητικών κινδύνων αυτών.

Ο πλέον ισχυρός προγνωστικός παράγοντας της στάσης των καταναλωτών ως προς το ζήτημα οφέλους/κινδύνου από τα ΦΠ είναι η αποδοχή των θετικών υνεισφορών της χρήσης των ΦΠ.

Αυτό αναλύεται στην επισιτιστική ασφάλεια, στη διασφάλιση της φυτικής παραγωγής, στη συμβολή στο εθνικό εισόδημα και ταυτόχρονα, στη διασφάλιση του χρήστη και του καταναλωτή από την ορθή χρήση των ΦΠ. Έτσι, το αυξημένο επίπεδο αντιλαμβανόμενων θετικών συνεισφορών των ΦΠ, προάγει τη θέση ότι οι ωφέλειες των ΦΠ υπερέχουν των δυνητικών κινδύνων τους.

Η ιδιότητα του χρήστη ΦΠ, είτε για επαγγελματικούς ή ερασιτεχνικούς λόγους, είναι ο επόμενη ισχυρή προγνωστική μεταβλητή. Η εξοικείωση των ανθρώπων με ένα θέμα απομειώνει τα αισθήματα αβεβαιότητας και αυξάνει την αντίληψη του ελέγχου επί των ενδεχόμενων κινδύνων. Ο τόπος διαμονής (αστική ή αγροτική περιοχή) δεν φαίνεται να επιδρά σημαντικά.

Σε ό,τι αφορά στο φύλο, οι άνδρες εξέφρασαν συχνότερα θετική άποψη στην αποδοχή των ωφελειών των ΦΠ έναντι των κινδύνων.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες εκφράζουν αυξημένα επίπεδα αντιλαμβανόμενου κινδύνου αναφορικά με χημικά υπολείμματα.

Το πώς αντιλαμβάνονται οι καταναλωτές την ασφάλεια των φυτικών τροφίμων, επιδρά στις πεποιθήσεις τους.

Το παραπάνω έχει σχέση με τις απόψεις των συμμετεχόντων ως προς τη θέση ότι τα φυτικά τρόφιμα θεωρούνται γενικώς ασφαλή, ότι τα ελληνικά φυτικά τρόφιμα είναι εξίσου ασφαλή με αυτά των υπολοίπων κρατών-μελών της ΕΕ, το ότι οι καταναλωτές δεν κινδυνεύουν γενικά από την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών και ότι υφίσταται τακτικός έλεγχος υπολειμμάτων ΦΠ στα τρόφιμα φυτικής προέλευσης. Το αυξημένο επίπεδο αντιλαμβανόμενης ασφάλειας, προάγει τη θέση ότι οι ωφέλειες των ΦΠ υπερέχουν των δυνητικών κινδύνων τους.

Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έχουν καταδείξει τον ουσιαστικό ρόλο της πληροφόρησης σχετικά με τα ΦΠ, ιδίως από εξειδικευμένες (και γενικές ωστόσο) πηγές πληροφόρησης. Η ενημέρωση για θέματα που σχετίζονται με τα ΦΠ, επιδρά στη στάση των καταναλωτών υπέρ των ωφελειών σε σχέση με τους δυνητικούς κινδύνους από τα ΦΠ. Μεταξύ των εξειδικευμένων πηγών πληροφόρησης ξεχωριστή θέση κατέχει ο Γεωπόνος, ως η συχνότερη πηγή απόκτησης πληροφορίας. Ωστόσο, πηγές πληροφοριών όπως οι επίσημες ιστοσελίδες, τα τακτικά ενημερωτικά δελτία δημοσίων φορέων και τα ειδικά περιοδικά επιφέρουν περισσότερο ισχυρή θετική επίδραση. Από τις γενικές πηγές πληροφόρησης ξεχωρίζει ο ηλεκτρονικός Τύπος, ενώ πολύ μικρότερη συμβολή έχουν η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο έντυπος Τύπος και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.

Η εμπιστοσύνη στις διαδικασίες πιστοποίησης των τροφίμων εμπεριέχει τις μεταβλητές της ιχνηλασιμότητας, της σήμανσης των τροφίμων και της αίσθησης ασφάλειας που προσφέρει η πιστοποίηση. Η αυξημένη εμπιστοσύνη στην πιστοποίηση των φυτικών τροφίμων, προάγει τη θέση ότι οι ωφέλειες των ΦΠ υπερέχουν των δυνητικών κινδύνων τους.

Ο αντιλαμβανόμενος κίνδυνος από μέρους των καταναλωτών αναφορικά με τα ΦΠ επιδρά αρνητικά στις πεποιθήσεις και απόψεις των καταναλωτών σε ό,τι αφορά στις ωφέλειες από τη χρήση των ΦΠ έναντι των πιθανών κινδύνων που απορρέουν από αυτά. Στη συνιστώσα αυτή εμπεριέχονται οι μεταβλητές της ανησυχίας ότι η υγεία τους έχει επηρεαστεί, καθώς επίσης το αίσθημα ανασφάλειας από τα υπολείμματα ΦΠ στα τρόφιμα για την υγεία των ιδίων και των συγγενών τους. Το αποτέλεσμα αυτό υποδεικνύει ότι τα υπολείμματα ΦΠ είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τους Έλληνες καταναλωτές και συνδέεται αμέσως με την υγεία τους.

Προηγούμενες έρευνες έδειξαν ότι οι καταναλωτές δεν αναγνωρίζουν τη θεμελιώδη αρχή της τοξικολογίας, δηλαδή την δοσοεξαρτώμενη απόκριση ενός χημικού παράγοντα και εξ' αυτού προκαλείται αυξημένη αντιλαμβανόμενη αίσθηση κινδύνου στο κοινό από τα τρόφιμα. Το θέμα αυτό έχει συσχετιστεί επίσης και με την έλλειψη γνώσης για την ύπαρξη κανονιστικού πλαισίου και νομίμων ορίων υπολειμμάτων και γενικότερα αποδίδεται στη διάσταση που υφίσταται μεταξύ της άποψης των ειδικών σε θέματα ασφάλειας τροφίμων και του ευρύτερου κοινού.

Συμπεράσματα

Από τη μελέτη αυτή έχει δειχθεί ότι οι Έλληνες καταναλωτές εκφράζουν αυξημένη ανησυχία για τα υπολείμματα ΦΠ στα τρόφιμα. Ταυτόχρονα ωστόσο, αναγνωρίζουν σε σημαντικό βαθμό θετικές συνεισφορές της χρήσης των ΦΠ στην επισιτιστική ασφάλεια και στην εθνική οικονομία. Η ανάλυση έχει καταδείξει την ύπαρξη σημαντικών προγνωστικών παραμέτρων για τις πεποιθήσεις των καταναλωτών σε ό,τι αφορά στο ερώτημα της υπεροχής των ωφελειών ή των κινδύνων από τα ΦΠ.

Οι προσωπικές αξίες και πεποιθήσεις, η ιδιότητα του χρήστη ΦΠ, το φύλο, η εμπιστοσύνη στις διαδικασίες πιστοποίησης τροφίμων και του επίσημου ελέγχου των υπολειμμάτων ΦΠ, καθώς και το επίπεδο πληροφόρησης των καταναλωτών, επιδρούν καθοριστικά στη στάση τους.