Γράφει ο Γιάννης Πανουκλιάς, Τραγουδιστής – Πιστοποιημένος Καθηγητής Φωνητικής Αγωγής και Μοντέρνου Τραγουδιού;
Oταν βρίσκομαι στην ίδια παρέα με κάποιον ερασιτέχνη τραγουδιστή και πιάνουμε κουβέντα τραγουδιού, τεχνικών, διαφραγμάτων κλπ τότε η κλασσική ερώτηση απαξίωσης είναι πάντα η εξής:
«Αφού ξέρω να τραγουδάω καλά, για ποιο λόγο να κάνω φωνητική και τι θα μάθω περισσότερο;»
Τι είναι το τραγούδι;
Το τραγούδι είναι μια εσωτερική διαδικασία, μια βαθειά ανάγκη μας, να απελευθερώσουμε μέσω των στίχων και της μελωδίας συναισθήματα, κόμπους, έρωτα, παράπονα, χαρές, προβληματισμούς… Είναι ένας εκ γενετής αυτοματισμός του σώματός μας ο οποίος επιδρά ριζικά στη βιοχημική μας εξισορρόπηση.
Τι είναι η Φωνητική Αγωγή;
Η Φωνητική Αγωγή είναι μια σπουδή τεχνικής κατάρτισης μέσω της οποίας ο σπουδαστής μαθαίνει να διακρίνει τα διαφορετικά μέρη του φωνητικού οργάνου καθώς και να εκπαιδεύσει και γυμνάσει:
τον διεγέρτη της παραγωγής ήχου, δηλαδή το διάφραγμα,
τον ταλαντωτή και ηχοπαραγωγό, δηλαδή της φωνητικές πτυχές(χορδές),
του ηχείο του οργάνου που είναι τα διάφορα αντηχεία του ανθρώπινου σώματος.
Πως θα μου χρησιμέψει η Φωνητική Αγωγή επάνω στο τραγούδι;
Καταρχάς, η Φωνητική εκπαίδευση δεν αφορά μόνο τους τραγουδιστές. Αφορά όλους τους επαγγελματίες χρήστες φωνής, δηλαδή τους ηθοποιούς, τους δασκάλους και καθηγητές, τους ιερείς και ψάλτες, τους ραδιοφωνικούς παραγωγούς και δημοσιογράφους-παρουσιαστές, τους ομιλητές και πωλητές εταιριών όπως και πολλούς άλλους.
Όταν ένα παιδί ξεκινά τα πρώτα του μαθήματα στην κιθάρα, τότε ο δάσκαλος θα ζητήσει από τους γονείς να αγοράσουν ένα μαθητικό όργανο, χαμηλής αξίας, της τάξης των €70 έως €150 ώστε το παιδί να έχει τη δυνατότητα να εξασκείται στο σπίτι συνεχώς.
Αυτό είναι μια ορθή αντίληψη γιατί υπάρχει σοβαρή πιθανότητα το παιδί, τελικά, να μην ασχοληθεί με την κιθάρα, οπότε τσάμπα τα λεφτά.
Εάν ο μαθητής συνεχίσει και αρχίσουν οι πρώτες επιθυμίες να παίζει με τους φίλους του ή ακόμα, ακόμα να αρχίσει να παίζει και σε μαγαζιά, τότε αναγκαστικά θα πρέπει να αλλάξει την μαθητική κιθάρα με μια καλύτερη – ακριβότερη, αξίας μεταξύ €800 με €1500, διότι το μαθητικό όργανο δεν θα μπορεί πλέον να τον καλύψει, λόγω χαμηλής ηχοπαραγωγικής και ηχοχρωματικής ποιότητας επιβεβαιώνοντας την πεποίθηση του «ότι πληρώνεις παίρνεις».
Εδώ εντοπίζεται το βασικότερο πρόβλημα – μειονέκτημα που έχουν οι μαθητές Τραγουδιού. Δεν μπορούν να βρουν μαθητικό φωνητικό όργανο να αγοράσουν.
Το έχουν μέσα τους εκ γενετής και μ’ αυτό θα πρέπει να πορευτούν. Μέσω της Φωνητικής Αγωγής θα μάθουν να χειρίζονται το όργανο και να αναδομήσουν τη λειτουργία του, διαδικασία μέσω της οποίας θα αρχίσουν να το εξελίσσουν, το εμπλουτίσουν, το κάνουν μέρα με τη μέρα όλο και πιο «ακριβό».
Μέσα από το μονοπάτι αυτό ο μαθητής θα ανακατασκευάσει το φωνητικό του όργανο και από αξίας €70 θα το φτάσει όσο πιο ψηλά μπορεί και ασχοληθεί.
Ο μαθητής τραγουδιού, εν αντιθέσει με όλους τους υπόλοιπους μαθητές μουσικών οργάνων είναι ταυτόχρονα «παίκτης» αλλά και «οργανοποιός».
Τι πάει να πει «ακριβό» φωνητικό όργανο;
Η αλήθεια είναι ότι ένα καλό μουσικό όργανο είναι προτιμότερο να το ακούς παρά να το περιγράφεις. Παρόλα αυτά ας κάνω μια προσπάθεια.
Η ανθρώπινη φωνή δεν ανήκει στα πνευστά ή στα έγχορδα όργανα γιατί «παικτικά» είναι και τα δύο. Διεγέρτης της είναι ο αέρας και ηχοπαραγωγός οι χορδές. Μέσω της ανακατασκευής του οργάνου, ο εκπαιδευόμενος θα καταφέρει τα εξής:
Θα γυμνάσει, ελέγξει και οριοθετήσει τη λειτουργία του διαφράγματος ώστε να διαθέτει έναν στιβαρό και καλοζυγισμένο διεγέρτη,
θα μάθει να χειρίζεται με απόλυτη ακρίβεια το λάρυγγά του ώστε η ηχοπαραγωγή, δηλαδή η ταλάντωση των φωνητικών πτυχών(χορδών), να είναι υψηλής απόδοσης και χορδίσματος,
θα μάθει να χρησιμοποιεί τα αντηχεία του σώματος, ώστε να «ντύνει» τις θεμελιακές συχνότητες της ηχοπαραγωγής με όσο το δυνατόν περισσότερες αρμονικές και βέβαια
ειδικά για το λόγιο τραγούδι, θα μάθει να χειρίζεται τους αρθρωτές της στοματικής κοιλότητας με τέτοιο τρόπο ώστε ο λόγος του να είναι λαμπερός και να μην περιορίζει τις ικανότητες του οργάνου.
Πόσος χρόνος χρειάζεται για να γίνει το φωνητικό όργανο υψηλής απόδοσης;
Εξαρτάται από το σημείο εκκίνησης του καθενός, δηλαδή από τον αν έχει γίνει η μεταφώνηση καθώς από το ποιοτικό επίπεδο που ήδη βρίσκεται το όργανό του.
Επίσης ο χρόνος ανακατασκευής και αναδιαμόρφωσης είναι αντιστρόφως ανάλογος της εξάσκησης και της προτεραιοποίησης που ο εκπαιδευόμενος επιλέγει. Δηλαδή όσο πιο συνειδητά και συχνά ασχοληθείς τόσο πιο σύντομα θα επιτύχεις τους στόχους.
Από την εμπειρία μου, ο μαθητής, μπορεί μεσοσταθμικά να επιτύχει τα πρώτα καλά αποτελέσματα μετά από 2 έτη εκπαίδευσης.
Και το τραγούδι… που βρίσκεται μέσα σ’ όλα αυτά;
Η φωνητική εκπαίδευση είναι η οργανοποιία, η εκπαίδευση του τραγουδιού είναι η μουσική εκμάθηση του οργάνου.
Κατά την εκπαίδευσή του, ο σπουδαστής – τραγουδιστής εισέρχεται σε ένα μονοπάτι που θα τον οδηγήσει στο να μάθει να προσεγγίζει από την σκοπιά της τέχνης της μουσικής, τη μελωδία και το στίχο, τις ενορχηστρώσεις του συνθέτη ή του μαέστρου, τα διάφορα ρεπερτόρια και τις ερμηνευτικές τεχνικές που αυτά προϋποθέτουν.
Σε αυτό το μονοπάτι ο δάσκαλος αφουγκράζεται και σέβεται τις επιλογές του μαθητή.
Όπως προείπα, το τραγούδι είναι μία εσωτερική διαδικασία του καθενός και δεν μπορεί να οριοθετηθεί ή ανακατευθυνθεί από κάποιον άλλο. Ο δάσκαλος έχει ως ευθύνη να προτείνει ρεπερτόρια στον μαθητή που πιστεύει ότι θα μπορούσε τεχνικά και ιδιοσυγκρασιακά να προσεγγίσει με μεγαλύτερη άνεση.
Παρόλα αυτά ο μαθητής επιλέγει και αυτό είναι δόγμα.
Και να θυμάστε…
Η στιγμή της φαντασμαγορικής εμφάνισης ενός επαγγελματία τραγουδιστή σε μια συναυλία δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός εκείνης της στιγμής, δεν είναι μόνο ταλέντο και σίγουρα δεν είναι η πλέον αντιπροσωπευτική όλων των βημάτων που απαιτούνται για να φτάσει ως τη στιγμή αυτή. Θέλει άσκηση, υπομονή και αντοχή.
