Μετά την κρίση της νόσου COVID-19, και όπως ανακοινώθηκε στη στρατηγική Από το αγρόκτημα στο πιάτο, η ΕΕ προτίθεται να εντείνει τον συντονισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να εξασφαλίσει ότι οι πολίτες δεν θα αντιμετωπίσουν ελλείψεις τροφίμων κατά τη διάρκεια κρίσεων.
Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης αναγνωρίζει τη συνολική ανθεκτικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων της ΕΕ, εντοπίζει ορισμένες υφιστάμενες ελλείψεις και προτείνει δράσεις για τη βελτίωση της ετοιμότητας σε επίπεδο ΕΕ.
Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα θεσπίσει έναν Ευρωπαϊκό μηχανισμό ετοιμότητας και αντιμετώπισης κρίσεων επισιτιστικής ασφάλειας (EFSCM), μια ομάδα εμπειρογνωμόνων της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, υπό τον συντονισμό της Επιτροπής, για την ανταλλαγή δεδομένων, πρακτικών και για την ενίσχυση του συντονισμού.
Διδάγματα από την κρίση της νόσου COVID-19
Η κρίση της νόσου COVID-19 κατέδειξε την ανθεκτικότητα των τομέων της γεωργίας, της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και των τροφίμων, δεδομένου ότι στους εν λόγω τομείς, αποφεύχθηκε το ενδεχόμενο να οδηγηθούμε, επιπλέον, σε κρίση επισιτιστικής ασφάλειας, εξ αιτίας της κρίσης στον τομέα της υγείας. Για τη στήριξη αυτών των τομέων, η ΕΕ έλαβε έκτακτα μέτρα.
Η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) και η Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑΠ), για παράδειγμα, παρείχαν εργαλεία για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών της αγοράς ή των προβλημάτων ρευστότητας των παραγωγών. Επιπλέον, για να εξασφαλιστεί η κυκλοφορία των εμπορευμάτων και των εργαζομένων σε θέσεις κρίσιμης σημασίας στην ενιαία αγορά, η Επιτροπή προέβλεψε πράσινες λωρίδες και δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές, που επέτρεψαν τον στενό συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών, για την ομαλή διέλευση των συνόρων.
Στη σημερινή ανακοίνωση αναγνωρίζεται ότι απαιτείται περαιτέρω βελτίωση σε ορισμένους τομείς, προκειμένου να συνεχίσει να διασφαλίζεται ο επισιτιστικός εφοδιασμός και η επισιτιστική ασφάλεια σε περιόδους κρίσης.
Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης της ΕΕ για τον επισιτιστικό εφοδιασμό και την επισιτιστική ασφάλεια
Με τις αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος στην παραγωγή τροφίμων, καθώς και τους κινδύνους που συνδέονται με τη δημόσια υγεία, τις απειλές στον κυβερνοχώρο ή τις γεωπολιτικές αλλαγές που απειλούν τη λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης της ΕΕ για τον επισιτιστικό εφοδιασμό και την επισιτιστική ασφάλεια, καθίσταται όλο και πιο σημαντικό.
Καίριας σημασίας για τη βελτίωση της ετοιμότητας της ΕΕ, το εν λόγω σχέδιο έκτακτης ανάγκης περιλαμβάνει μια συνεργατική προσέγγιση μεταξύ όλων των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που συμμετέχουν στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Σε ό,τι αφορά τον ιδιωτικό τομέα, η προσέγγιση αυτή συμπεριλαμβάνει τους γεωργούς, τους αλιείς, τους υδατοκαλλιεργητές, τους μεταποιητές τροφίμων, τους εμπόρους και τους εμπόρους λιανικής, καθώς και τους μεταφορείς και τους ειδικούς εφοδιαστικής, για παράδειγμα. Οι ενωσιακές, εθνικές και περιφερειακές αρχές θα διαδραματίσουν επίσης κεντρικό ρόλο σε αυτό το σχέδιο.
Το ίδιο το σχέδιο θα υλοποιηθεί από τον Ευρωπαϊκό μηχανισμό ετοιμότητας και αντιμετώπισης κρίσεων επισιτιστικής ασφάλειας, που θα δρομολογηθεί από την Επιτροπή.
Ο EFSCM θα βασίζεται σε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, η οποία θα συνδυάζει εκπροσώπους και φορείς κρατών μελών και ορισμένων τρίτων χωρών από όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας, καθώς και ένα σύνολο κανόνων σχετικά με τις διαδικασίες που θα διέπουν τη λειτουργία του. Η ομάδα θα συνεδριάζει περιοδικά και, σε περίπτωση κρίσης, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, και με την απαιτούμενη συχνότητα.
Θα επικεντρωθεί σε συγκεκριμένες δραστηριότητες και σε μια σειρά δράσεων που θα ολοκληρωθούν από τα μέσα του 2022 έως το 2024 που θα συνίστανται σε:
- πρόβλεψη, αξιολόγηση κινδύνων και παρακολούθηση: βελτίωση της ετοιμότητας με τη χρήση των διαθέσιμων δεδομένων (μεταξύ άλλων σχετικά με τις καιρικές συνθήκες, το κλίμα, τις αγορές)· περαιτέρω ανάλυση των τρωτών σημείων και των υποδομών ζωτικής σημασίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων·
- συντονισμό, συνεργασία και επικοινωνία: ανταλλαγή πληροφοριών, βέλτιστων πρακτικών, εθνικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης· ανάπτυξη συστάσεων για την αντιμετώπιση κρίσεων· ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας της ΕΕ με τη διεθνή κοινότητα.
Ιστορικό
Τον Μάιο του 2020, η Επιτροπή ενέκρινε τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» και στρατηγικές για τη βιοποικιλότητα. Οι δύο αυτές αμοιβαίως επωφελείς στρατηγικές, παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας προκειμένου να καταστεί δυνατή η μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων και να αντιμετωπιστούν οι βασικές αιτίες της απώλειας βιοποικιλότητας.
Βάσει της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», εξαγγέλθηκε σειρά εμβληματικών πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένου του σχεδίου έκτακτης ανάγκης για τη διασφάλιση του επισιτιστικού εφοδιασμού και της επισιτιστικής ασφάλειας σε περιόδους κρίσης και η θέσπιση, έως το τέλος του 2023, ενός νομοθετικού πλαισίου για βιώσιμα συστήματα τροφίμων, ώστε να επιταχυνθεί περαιτέρω η μετάβαση προς ένα βιώσιμο σύστημα τροφίμων.
Ο κ. Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, επίτροπος αρμόδιος για την Γεωργία, δήλωσε: «Η ενωσιακή αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων παρουσίασε ισχυρή ανθεκτικότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Οι πολίτες μας δεν αντιμετώπισαν ελλείψεις τροφίμων, με συνέπεια να αποφευχθεί μια επισιτιστική κρίση, επιπλέον της κρίσης στον τομέα της υγείας. Αυτό οφείλεται επίσης στην Κοινή Γεωργική Πολιτική μας. Υπό το πρίσμα των εξελισσόμενων παραγόντων κινδύνου, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μελλοντικές κρίσεις, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον επισιτιστικό εφοδιασμό και την επισιτιστική ασφάλεια. Η επισιτιστική ασφάλεια θα εξακολουθήσει να βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών μας. Είναι καίριας σημασίας να καταστούν τα συστήματα τροφίμων μας πιο ανθεκτικά και πιο βιώσιμα. Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης που παρουσιάστηκε σήμερα εξασφαλίζει την ετοιμότητα της ΕΕ και τον ενδελεχή συντονισμό μεταξύ της ΕΕ, των κρατών μελών και του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ώστε να αποφευχθεί η λήψη μονομερών αποφάσεων και να καταστεί αποτελεσματικότερη η διαχείριση κρίσεων.»
Η κ. Στέλλα Κυριακίδου, Επίτροπος αρμόδια για την υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων, δήλωσε: «Η στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο» είναι η πυξίδα μας για ένα πιο ανθεκτικό και βιώσιμο σύστημα τροφίμων, που θα μπορεί να αποφέρει οφέλη σε όλες τις περιστάσεις. Η έκτακτη αντίδραση της ΕΕ στην πανδημία COVID-19 δείχνει ότι ο συντονισμός μεταξύ όλων των κρατών μελών, των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των βασικών ενδιαφερόμενων μερών, είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Το σημερινό σχέδιο έκτακτης ανάγκης θα μας βοηθήσει να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι και να εξασφαλίσουμε τον επισιτιστικό εφοδιασμό και την επισιτιστική ασφάλεια σε περιόδους κρίσεων. Η υγεία μας συνδέεται με τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνουμε, και τα επισιτιστικά μας συστήματα δεν μπορούν να είναι ανθεκτικά σε κρίσεις όπως αυτή της νόσου COVID-19 εάν δεν είναι βιώσιμα.»
Ο κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, δήλωσε τα εξής: «Η πανδημία έθεσε σε δοκιμασία την ανθεκτικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και διαπιστώσαμε ότι οι πολιτικές και το νομοθετικό μας πλαίσιο είναι εδράζονται σε στερεή βάση. Ωστόσο, διαπιστώσαμε επίσης ποια είναι τα τρωτά σημεία και ότι υπάρχει περιθώριο ενίσχυσης της ετοιμότητας του συστήματος τροφίμων μας ώστε να αντέχει πιέσεις από εξωτερικούς παράγοντες και κινδύνους. Ο τομέας της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει ένα ορισμένο επίπεδο εξαρτήσεων και τρωτών σημείων που συνδέονται, για παράδειγμα, με τους κλυδωνισμούς του εφοδιασμού και του λιανικού εμπορίου. Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης που εγκρίθηκε σήμερα εξασφαλίζει ότι είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε πιθανούς κλυδωνισμούς, συνεχίζοντας παράλληλα τον εφοδιασμό των καταναλωτών με βιώσιμα θαλασσινά.»
