Για ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ, προσδιορίζοντας τις προκλήσεις και τις ανησυχίες που αντιμετωπίζουν, καθώς και αναδεικνύοντας ορισμένες από τις πλέον ελπιδοφόρες ευκαιρίες που προσφέρονται στις περιοχές αυτές. Βασιζόμενο σε διερευνητικές και ευρείες διαβουλεύσεις με τους πολίτες και άλλους παράγοντες στις αγροτικές περιοχές, το σημερινό όραμα προτείνει ένα αγροτικό σύμφωνο και ένα αγροτικό σχέδιο δράσης, τα οποία έχουν ως στόχο να καταστήσουν τις αγροτικές περιοχές μας ισχυρότερες, συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες.
Για να αντιμετωπιστούν επιτυχώς οι μεγατάσεις και οι προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, της αστικοποίησης και της γήρανσης, και για να αξιοποιηθούν τα οφέλη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, απαιτούνται πολιτικές και μέτρα τοπικής εμβέλειας που να λαμβάνουν υπόψη την ποικιλομορφία των εδαφών της ΕΕ, τις ιδιαίτερες ανάγκες τους και τα σχετικά δυνατά σημεία τους.
Στις αγροτικές περιοχές ολόκληρης της ΕΕ ο πληθυσμός είναι κατά μέσο όρο μεγαλύτερης ηλικίας από ότι στις αστικές περιοχές, και θα αρχίσει να συρρικνώνεται σταδιακά την επόμενη δεκαετία. Ο συνδυασμός της έλλειψης συνδεσιμότητας και των ανεπαρκώς ανεπτυγμένων υποδομών με την απουσία ποικιλίας ευκαιριών απασχόλησης και την περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες, καθιστά τις αγροτικές περιοχές λιγότερο ελκυστικές για διαβίωση και εργασία.
Την ίδια στιγμή, οι αγροτικές περιοχές διαδραματίζουν επίσης ενεργό ρόλο στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση της ΕΕ. Η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί σύμφωνα με τις ψηφιακές φιλοδοξίες της ΕΕ για το 2030 μπορεί να προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών πέραν της γεωργίας, των καλλιεργειών και της δασοκομίας, παρέχοντας νέες προοπτικές για την ανάπτυξη της μεταποίησης, και ιδίως των υπηρεσιών, και συμβάλλοντας στη βελτίωση της γεωγραφικής κατανομής των υπηρεσιών και των βιομηχανιών.
Το εν λόγω μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των προκλήσεων και των ανησυχιών αυτών, με βάση τις νεοεμφανιζόμενες ευκαιρίες της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης της ΕΕ και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πανδημία COVID-19, καθώς και με τον προσδιορισμό μέσων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές, την επίτευξη ισόρροπης εδαφικής ανάπτυξης και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.
Αγροτικό σύμφωνο
Το νέο αγροτικό σύμφωνο, στο οποίο θα συμμετέχουν φορείς σε ενωσιακό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, θα στηρίζει τους κοινούς στόχους του οράματος, θα προωθεί την κοινωνική και την εδαφική συνοχή και θα ανταποκρίνεται στις κοινές φιλοδοξίες των αγροτικών κοινοτήτων. Η Επιτροπή θα διευκολύνει το πλαίσιο αυτό μέσω των υφιστάμενων δικτύων ενώ θα ενθαρρύνει την ανταλλαγή ιδεών και βέλτιστων πρακτικών σε όλα τα επίπεδα.
Αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ
Σήμερα, η Επιτροπή παρουσίασε επίσης σχέδιο δράσης για την προώθηση της βιώσιμης, συνεκτικής και ολοκληρωμένης αγροτικής ανάπτυξης. Διάφορες πολιτικές της ΕΕ παρέχουν ήδη στήριξη σε αγροτικές περιοχές, συμβάλλοντας στην ισόρροπη, δίκαιη, πράσινη και καινοτόμο ανάπτυξή τους. Μεταξύ αυτών, η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) και η πολιτική συνοχής θα είναι θεμελιώδους σημασίας για τη στήριξη και την εφαρμογή του εν λόγω σχεδίου δράσης, σε συνδυασμό με ορισμένους τομείς πολιτικής της ΕΕ που θα μετατρέψουν το όραμα αυτό σε πραγματικότητα.
Το όραμα και το σχέδιο δράσης προσδιορίζουν τέσσερις τομείς δράσης, υποστηριζόμενους από εμβληματικές πρωτοβουλίες, ώστε να καταστούν:
- ισχυρότερες: έμφαση στην ενδυνάμωση των αγροτικών κοινοτήτων, στη βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες και στη διευκόλυνση της κοινωνικής καινοτομίας·
- συνδεδεμένες: βελτίωση της συνδεσιμότητας τόσο όσον αφορά τις μεταφορές όσο και την ψηφιακή πρόσβαση·
- ανθεκτικές: διατήρηση των φυσικών πόρων και οικολογικός προσανατολισμός των γεωργικών δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, διασφαλίζοντας παράλληλα την κοινωνική ανθεκτικότητα μέσω της πρόσβασης σε μαθήματα κατάρτισης και ποικίλων ευκαιριών ποιοτικής απασχόλησης·
- ευημερούσες: για τη διαφοροποίηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και τη βελτίωση της προστιθέμενης αξίας των γεωργικών και των αγροδιατροφικών δραστηριοτήτων, καθώς και του αγροτουρισμού.
Η Επιτροπή θα στηρίζει και θα παρακολουθεί την εφαρμογή του αγροτικού σχεδίου δράσης της ΕΕ και θα το επικαιροποιεί τακτικά ώστε να διασφαλίζει ότι παραμένει συναφές. Θα συνεργάζεται επίσης με τα κράτη μέλη και αγροτικούς φορείς για να διατηρεί διάλογο σχετικά με αγροτικά ζητήματα. Επιπλέον, θα τεθεί σε εφαρμογή ένας μηχανισμός «αγροτικής θωράκισης» σύμφωνα με τον οποίο οι πολιτικές της ΕΕ θα επανεξετάζονται υπό αγροτικό πρίσμα. Στόχος είναι να προσδιοριστεί καλύτερα και να ληφθεί υπόψη ο ενδεχόμενος αντίκτυπος και οι επιπτώσεις που θα έχει μια πρωτοβουλία πολιτικής της Επιτροπής στις θέσεις εργασίας, στην οικονομική μεγέθυνση και στη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών.
Τέλος, θα συσταθεί παρατηρητήριο για τις αγροτικές περιοχές εντός της Επιτροπής για την περαιτέρω βελτίωση της συλλογής και ανάλυσης δεδομένων σχετικά με τις αγροτικές περιοχές. Αυτό θα παράσχει στοιχεία για τη χάραξη πολιτικής σε σχέση με την αγροτική ανάπτυξη και θα στηρίξει την εφαρμογή του αγροτικού σχεδίου δράσης.
Επόμενα στάδια
Η σημερινή ανακοίνωση του μακρόπνοου οράματος για τις αγροτικές περιοχές σηματοδοτεί το πρώτο βήμα προς ισχυρότερες, καλύτερα συνδεδεμένες, ανθεκτικές και ευημερούσες αγροτικές περιοχές έως το 2040. Το αγροτικό σύμφωνο και το αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ αποτελούν βασικά στοιχεία για την επίτευξη αυτών των στόχων.
Έως το τέλος του 2021, η Επιτροπή θα συνδεθεί με την Επιτροπή των Περιφερειών, προκειμένου να εξεταστεί η πορεία προς την επίτευξη των στόχων του οράματος. Έως τα μέσα του 2023, η Επιτροπή θα προβεί σε απολογισμό των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ και τα κράτη μέλη δράσεων οι οποίες πραγματοποιήθηκαν και προγραμματίστηκαν για τις αγροτικές περιοχές. Μια δημόσια έκθεση, που θα δημοσιευτεί στις αρχές του 2024, θα προσδιορίσει τους τομείς στους οποίους απαιτείται ενισχυμένη στήριξη και χρηματοδότηση, καθώς και τη μελλοντική πορεία, με βάση το αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ. Οι συζητήσεις γύρω από την έκθεση θα τροφοδοτήσουν τον προβληματισμό σχετικά με την προετοιμασία των προτάσεων για την περίοδο προγραμματισμού 2028-2034.
Ιστορικό
Η ανάγκη σχεδιασμού ενός μακρόπνοου οράματος για τις αγροτικές περιοχές υπογραμμίστηκε από την πρόεδρο φον ντερ Λάιεν τόσο στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές όσο και στις επιστολές ανάθεσης καθηκόντων προς την αντιπρόεδρο κ. Σούιτσα, τον επίτροπο κ. Βοϊτσεχόφσκι και την επίτροπο κ. Φερέιρα.
Το άρθρο 174 της ΣΛΕΕ καλεί την ΕΕ να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις αγροτικές περιοχές, μεταξύ άλλων, κατά την προαγωγή της αρμονικής ανάπτυξης του συνόλου της, με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής της συνοχής, και τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιφερειών.
Τον Απρίλιο του 2021 διεξήχθη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με την αξιολόγηση των προτεραιοτήτων του μακρόπνοου οράματος για τις αγροτικές περιοχές. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι το 79 % των πολιτών της ΕΕ φρονεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αγροτικές περιοχές στις αποφάσεις για τις δημόσιες δαπάνες· το 65 % όλων των πολιτών της ΕΕ πιστεύει ότι η τοπική περιοχή ή η επαρχία θα πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίζει για τον τρόπο με τον οποίο θα δαπανώνται οι αγροτικές επενδύσεις της ΕΕ· και το 44 % αναφέρει τις υποδομές μεταφορών και τις συνδέσεις ως βασική ανάγκη των αγροτικών περιοχών.
Η Επιτροπή διενήργησε δημόσια διαβούλευση σχετικά με το μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές από τις 7 Σεπτεμβρίου έως τις 30 Νοεμβρίου 2020. Πάνω από το 50 % των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι οι υποδομές αποτελούν την πιεστικότερη ανάγκη για τις αγροτικές περιοχές. Το 43 % των ερωτηθέντων ανέφεραν επίσης την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και παροχές, όπως το νερό και το ηλεκτρικό ρεύμα, καθώς και οι τράπεζες και τα ταχυδρομεία, ως επείγουσα ανάγκη. Κατά την επόμενη εικοσαετία, οι ερωτηθέντες πιστεύουν ότι η ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα ψηφιακής συνδεσιμότητας (93 %), βασικών υπηρεσιών και ηλεκτρονικών υπηρεσιών (94 %), καθώς και από τη βελτίωση των κλιματικών και περιβαλλοντικών επιδόσεων της γεωργίας (92 %).
Μέλη της Επιτροπής προέβησαν στις ακόλουθες δηλώσεις:
Η αντιπρόεδρος για θέματα δημοκρατίας και δημογραφίας, κ. Ντούμπραβκα Σούιτσα, δήλωσε: «Οι αγροτικές περιοχές φιλοξενούν σχεδόν το 30 % του πληθυσμού της ΕΕ και φιλοδοξούμε να βελτιώσουμε σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. Αφουγκραστήκαμε τις ανησυχίες τους και, από κοινού, οικοδομήσαμε το όραμα αυτό με βάση τις νέες ευκαιρίες που δημιουργήθηκαν από την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση της ΕΕ, και από τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πανδημία COVID-19. Με την παρούσα ανακοίνωση, θέλουμε να δημιουργήσουμε μια νέα δυναμική για τις αγροτικές περιοχές, ως περιοχές ελκυστικές, δραστήριες και δυναμικές, προστατεύοντας φυσικά, παράλληλα, τον ουσιώδη χαρακτήρα τους. Θέλουμε οι αγροτικές περιοχές και οι κοινότητες να έχουν ισχυρότερη φωνή στην οικοδόμηση του μέλλοντος της Ευρώπης.»
Ο επίτροπος Γεωργίας, κ. Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, δήλωσε: «Οι αγροτικές περιοχές, που παράγουν τα τρόφιμά μας και διαφυλάσσουν την κληρονομιά και τα τοπία μας, είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ σήμερα. Θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην πράσινη και στην ψηφιακή μετάβαση. Ωστόσο, πρέπει να παράσχουμε τα κατάλληλα εργαλεία ώστε αυτές οι αγροτικές κοινότητες να αξιοποιήσουν πλήρως τις μελλοντικές ευκαιρίες και να αντιμετωπίσουν τις σημερινές προκλήσεις. Το μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές αποτελεί το πρώτο βήμα για τη μετατροπή των αγροτικών περιοχών μας. Η νέα ΚΓΠ θα συμβάλει στο όραμα με την προώθηση ενός έξυπνου, ανθεκτικού και διαφοροποιημένου γεωργικού τομέα ενισχύοντας την περιβαλλοντική μέριμνα και τη δράση για το κλίμα και ισχυροποιώντας τον κοινωνικοοικονομικό ιστό των αγροτικών περιοχών. Θα διασφαλίσουμε ότι το αγροτικό σχέδιο δράσης της ΕΕ καθιστά δυνατή τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών μας.»
Η επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, κ. Ελίζα Φερέιρα, δήλωσε: «Αν και είμαστε όλοι αντιμέτωποι με τις ίδιες προκλήσεις, οι περιφέρειές μας διαθέτουν διαφορετικά μέσα, πλεονεκτήματα και ικανότητες για να τις διαχειριστούν. Οι πολιτικές μας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των περιφερειών μας. Η δημοκρατική και συνεκτική Ένωση που θέλουμε πρέπει να οικοδομηθεί πιο κοντά στους πολίτες και στα εδάφη μας, και να περιλαμβάνει διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης. Το μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές απαιτεί λύσεις σχεδιασμένες για τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα προσόντα τους, με τη συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών, καθώς και των τοπικών κοινοτήτων. Οι αγροτικές περιοχές πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν βασικές υπηρεσίες στον πληθυσμό τους και να αξιοποιούν τα δυνατά τους σημεία ώστε να καταστούν οι βάσεις για την οικονομική ανάπτυξη. Όλοι αυτοί οι στόχοι αποτελούν τον πυρήνα της νέας πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027.»
