Αναγνωρίζοντας τα προβλήματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας η Δ.Ε. του ΤΕΕ Αιτωλοακαρνανίας στην 1η/15-01-2020 συνεδρίασή της  αποφάσισε την ανάθεση του ζητήματος σε ομάδα εργασίας Πανεπιστημιακών Μηχανικών μελών του ΤΕΕ προκειμένου να διαμορφώσουν τις απόψεις του Τμήματος  γι’ αυτό το πολύ σοβαρό θέμα.

Η επεξεργασία του όλου ζητήματος οδήγησε στα παρακάτω συμπεράσματα:

Α. Στρατηγική Αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που παρουσιάζονται σε σχέση με γενικότερες τάσεις ή πλαίσιο

Συμπερασματικά θα πρέπει να υπάρξουν τέσσερις άξονες ανάπτυξης της Στρατηγικής:

1.         Υποδομές. Σταθερή και μόνιμη σύνδεση με υποδομές και ταυτόχρονη δυνατότητα παρακολούθησης των παραγόμενων αποτελεσμάτων. Ευελιξία των υποδομών στη μακροπρόθεσμη προσαρμογή. Οι προηγούμενες εμπειρίες μπορεί να αποβούν χρήσιμες.

2.         Κινητοποίηση. Σχέδιο σύνδεσης και δημιουργίας σταθερών συνεργασιών με τα εσωτερικά μέλη αλλά και με εξωτερικούς ενδιαφερόμενους (φορείς και φυσικά πρόσωπα).

3.         Ενδυνάμωση και ενίσχυση. Εμπλουτισμός των εκπαιδευτικών δομών με νέα γνωστικά αντικείμενα και ενίσχυση μέσα από συνεργασίες με Πανεπιστήμια, Ινστιτούτα και Ερευνητικά Κέντρα.

4.         Δημιουργία Διατμηματικής Ερευνητικής Μονάδας. Η μονάδα θα στηρίζεται σε ένα σχέδιο ανάπτυξης των δυνατοτήτων και των γνωστικών πεδίων των Τμημάτων του Νομού και θα συνδέεται με φορείς της ευρύτερης περιοχής. Εδώ, η συμμετοχή ομάδων φοιτητών που να κινητοποιούν δράσεις είναι αναγκαία.

Οι άξονες αυτοί μακροπρόθεσμα μπορούν να συνεισφέρουν στη δημιουργία κρίσιμης μάζας για περαιτέρω βιώσιμη τριτοβάθμια εκπαίδευση στο Νομό σε μια προσπάθεια αποκεντρωμένης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνατοτήτων.

Β. Ευκαιρίες – Κίνδυνοι –Απειλές

1. Κίνδυνοι

 Υπάρχοντα Τμήματα, ενίσχυση του δυναμικού τους, κίνδυνοι από βάση εισαγωγής

Η μετατροπή των ΑΤΕΙ σε Πανεπιστήμια έχει οδηγήσει στη μεγάλη αύξηση του πλήθους των Πανεπιστημιακών Τμημάτων στη χώρα. Οι εισαχθέντες πλέον στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εισέρχονται όλοι σε Πανεπιστημιακά Τμήματα. Αυτό έχει οδηγήσει στη μείωση της βάσης εισαγωγής σε πολλά Τμήματα. Επιπλέον, λόγω των δύσκολων οικονομικών συνθηκών η ελληνική οικογένεια αδυνατεί πολλές φορές να υποστηρίξει τις σπουδές των παιδιών της σε πόλεις εκτός του τόπου διαμονής. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την πάγια τάση αστυφιλίας και τη συγκέντρωση του πληθυσμού στις μεγάλες πόλεις έρχεται να ενδυναμώσει το φαινόμενο της χαμηλής βάσης εισαγωγής σε Τμήματα της περιφέρειας, λόγω της προτίμησης που δείχνουν οι μαθητές σε Τμήματα των πόλεων όπου διαμένουν.

Η χαμηλή βάση εισαγωγής αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των Ελληνικών Πανεπιστημίων, καθώς σε συνδυασμό με τη δυνατότητα της μετεγγραφής των φοιτητών σε άλλα ιδρύματα, τα περιφερειακά Τμήματα αποδυναμώνονται από φοιτητές, ενώ τα Τμήματα κεντρικών Πανεπιστημίων πάσχουν από υπερβολικό πληθυσμό.

Είναι πάγιο αίτημα της Συνόδου των Πρυτάνεων να υπάρξει ρύθμιση από την πολιτεία τέτοια ώστε να μην επιτρέπει την εισαγωγή μαθητών που έχουν συγκεντρώσει βαθμολογία μικρότερη του 10. Το Υπουργείο πρόσφατα θέσπισε την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής στα Πανεπιστήμια που βρίσκεται ακριβώς σε αυτή την κατεύθυνση. Συνεπώς, Τμήματα με χαμηλή βάση δεν θα μπορούν να έχουν ικανό αριθμό εισακτέων, με κίνδυνο να οδηγηθούν σιγά-σιγά σε αναστολή λειτουργίας και ίσως σε επόμενη φάση σε διάλυση. Ο κίνδυνος γίνεται μεγαλύτερος με την συνάρτηση που επιδιώκει να καθιερώσει η παρούσα κυβέρνηση μεταξύ της χρηματοδότησης των ιδρυμάτων και του αριθμού των φοιτητών. Αυτό θα οδηγήσει τα ιδρύματα σε αναδιάταξη των Τμημάτων και των Σχολών ώστε να ανταποκριθούν στα νέα κριτήρια χρηματοδότησης από το Υπουργείο.

Με βάση τα παραπάνω είναι σαφές ότι θα πρέπει να εξευρεθούν τρόποι να ενδυναμωθούν τα Τμήματα που λειτουργούν σήμερα στον Νομό και να ανασχεθεί η τάση μετεγγραφών.

2. Ευκαιρίες

Γεωπονική Σχολή

Η δημιουργία της Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών με έδρα το Αγρίνιο και το Μεσολόγγι αποτελεί τη στιγμή αυτή μια σημαντική ευκαιρία, διότι είναι η μοναδική στην ευρύτερη περιοχή και συνάδει απόλυτα με την τοπική οικονομία. Εάν αναπτυχθεί σωστά και επανδρωθεί κατάλληλα, τόσο με διδακτικό προσωπικό όσο και με πόρους και εγκαταστάσεις μπορεί να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο νομό

Γ. Συνέργειες – Συμβίωση και Ανάπτυξη – Ενεργοποίηση Τοπικών Φορέων – Σύνδεση με Επιχειρήσεις

Οι συνέργειες είναι απόλυτα απαραίτητες για τη διατήρηση των Τμημάτων στον Νομό. Απαιτείται ένας μακροχρόνιος εναγκαλισμός με την τοπική κοινωνία.Τα Τμήματα θα είναι βιώσιμα αν υπάρχει πράγματι η ανάγκη ύπαρξης τους από την κοινωνία και αν τα Τμήματα εξυπηρετούν τις ανάγκες της κοινωνίας. Έχουν παρέλθει οι εποχές που τα Τμήματα στήριζαν οικονομικά τις τοπικές κοινωνίες λόγω της ανάγκης διαμονής και σίτισης των φοιτητών. Πλέον απαιτείται ουσιαστική αλληλεπίδραση του Πανεπιστημίου με τις τοπικές κοινωνίες σε πολλαπλά επίπεδα: σε επίπεδο σύνδεσης με τις τοπικές επιχειρήσεις (πρακτική άσκηση φοιτητών, απορρόφηση των αποφοίτων, χορήγηση υποτροφιών, πτυχιακές εργασίες με θεματολογία που εκπορεύεται από τις ανάγκες των επιχειρήσεων, συμμετοχή σε ερευνητικά και αναπτυξιακά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα σε συμπράξεις με τις τοπικές επιχειρήσεις), σε επίπεδο καθοδήγησης των Τμημάτων προς τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας (δημιουργία άτυπων συμβουλίων καθοδήγησης και αξιολόγησης των προγραμμάτων σπουδών των Τμημάτων στα οποία θα συμμετέχουν κυρίως επαγγελματίες του χώρου), σε επίπεδο υποστήριξης από τα επιμελητήρια, τις δημοτικές αρχές και άλλους τοπικούς φορείς με την συστηματική και συχνή οργάνωση κοινών δράσεων, σε επίπεδο ενημερωτικών εκδηλώσεων, ημερίδων, συνεδρίων, πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων, κλπ.

Στόχος θα πρέπει να είναι οι πολίτες να πιστέψουν στην ανάγκη λειτουργίας των Πανεπιστημιακών Τμημάτων στον τόπο τους, έτσι ώστε μετά από 20-25 χρόνια κάθε αιτωλοακαρνάνας γονιός να θέλει το παιδί του να σπουδάσει σε κάποιο από τα Τμήματα της περιοχής του και όχι να τα αντιμετωπίζει μόνον ως πιθανή πηγή εσόδων.

Δ. Δυνατότητα ύπαρξης στον Νομό τμημάτων διαφορετικών Σχολών

Η ύπαρξη και η διασπορά τμημάτων διαφορετικών Σχολών μπορεί να λειτουργήσει συνθετικά προς όφελος της ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων, ενίσχυσης των γνωστικών περιοχών και σύνδεσης με την κοινωνία, τις επιχειρήσεις και το ευρύτερο οικοσύστημα του Νομού.

Άλλωστε, υπάρχουν παραδείγματα και άλλων Πανεπιστημίων στην Ελλάδα με το ίδιο θέμα. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποτελούν το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, όπου υπάρχουν Τμήματα διαφορετικών Σχολών σπαρμένα σε πολλά νησιά του Αιγαίου, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου με Τμήματα στην Τρίπολη, την Καλαμάτα, τη Σπάρτη κλπ.

Ε. Επανίδρυση του Τμήματος Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών

Σε συνέχεια των παραπάνω η επανίδρυση του Τμήματος Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών είναι εφικτή.

Το συγκεκριμένο τμήμα εκτός του ότι συνδέει τις νέες τεχνολογίες και το ψηφιακό πολιτισμικό προϊόν με τη διαχείριση, κάτι που το κάνει πρωτοπόρο, έχει και μια σειρά από πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα  μεταξύ άλλων,17 μέλη ΔΕΠ, μεταπτυχιακό πρόγραμμα, πρόσφατη άριστη αξιολόγηση από την ΑΔΙΠ κλπ.

Τέλος ο ρόλος του τμήματος είναι κεντρικός ώστε να πλαισιώσει ένα μακροπρόθεσμο όραμα και να αποτελέσει πόλο έλξης και ανάπτυξης μαζί με άλλα τμήματα, όπως ήδη γίνεται.

Στ. Δημιουργία Ανεξάρτητου Πανεπιστημίου

Η δημιουργία ανεξάρτητου Πανεπιστημίου (Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας) οφείλει να αποτελέσει τον οραματικό, αλλά ξεκάθαρο στόχο για την τοπική κοινωνία, συνθέτοντας με αυτό τον τρόπο το αναγκαίο διεκδικητικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο θα κινηθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς της Αιτ/νιας.

Επισημαίνουμε όμως ότι η σύστασή του υπό τις παρούσες δυσμενείς συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολη. Αυτή η διαπίστωση προκύπτει από την πολιτική όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων ετών, καθώς και από την κοινή πεποίθηση των συναδέλφων του ακαδημαϊκού χώρου ως προς τις προθέσεις συνέχισης, ακόμη και κλιμάκωσης της ίδιας πολιτικής τα επόμενα χρόνια. Επίσης η δημιουργία ενός Πανεπιστημίου προϋποθέτει την ανάπτυξη πολλών παράλληλων δομών στον Νομό (διοικητικών και εκπαιδευτικών) που αυξάνει το κόστος για την πολιτεία και λειτουργεί επίσης αποτρεπτικά.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό δεν συνεπάγεται ότι η σύσταση ανεξάρτητου πανεπιστημίου, δεν πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διεκδίκησης.

Αντιθέτως, οφείλει να αποτελέσει όραμα και στόχο για τους πολίτες και τους φορείς του νομού, η επίτευξη του οποίου θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσω σταδιακών και επιτυχών βημάτων τα επόμενα χρόνια.

 Προτάσεις – Σχέδιο δράσης

1. Δράσεις ενημέρωσης των πολιτών για τα επιστημονικά επιτεύγματα των Τμημάτων του Νομού, τα ερευνητικά προγράμματα και τις συνεργασίες σε εθνικό ή/και διεθνές επίπεδο.
   1. Διαφημιστικό υλικό (τρίπτυχα, αφίσες κλπ.),
   2. Ομιλίες,
   3. Ημερίδες
2. Δράσεις ενίσχυσης της διασύνδεσης των Μελών ΔΕΠ με τις τοπικές κοινωνίες
   1. Ανάπτυξη υλικού και διοργάνωση ημερίδων με παρουσιάσεις ολοκληρωμένων πτυχιακών που έχουν ως θέμα αντικείμενα που απασχολούν τις τοπικές κοινωνίες,
   2. Ανάπτυξη υλικού και διοργάνωση ημερίδων με παρουσιάσεις αποτελεσμάτων συνεργασίας με επιχειρήσεις και φορείς του Νομού είτε σε επίπεδο πτυχιακών εργασιών είτε σε επίπεδο ερευνητικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων,
   3. Ανάπτυξη υλικού και διοργάνωση ημερίδων με παρουσίαση των δυνατοτήτων των εργαστηρίων και των πιθανών πεδίων συνεργασίας των μελών ΔΕΠ και ΕΔΙΠ/ΕΤΕΠ των Τμημάτων με εταιρείες και φορείς του Νομού καθώς και ανοιχτή πρόσκληση προς τις επιχειρήσεις για από κοινού ανάληψη ερευνητικών, αναπτυξιακών, επιχειρησιακών προγραμμάτων.
3. Δράσεις διασύνδεσης των Τμημάτων του Νομού με άλλα Τμήματα ανά την Ελλάδα (αντίστοιχα αλλά και συμπληρωματικά).
4. Δράσεις ενίσχυσης της βάσης εισαγωγής των Τμημάτων
   1. Άρθρα και παρουσιάσεις (σε εφημερίδες τοπικές και εκτός Νομού) των Τμημάτων και των σπουδών που προσφέρουν
   2. Επικοινωνία με σχολεία και τοπικά φροντιστήρια για την ενθάρρυνση της δήλωσης των Τμημάτων από τις οικογένειες στις τοπικές κοινωνίες
5. Επικοινωνία του ΤΕΕ με άλλα επιμελητήρια για την από κοινού προσπάθεια ενίσχυσης της Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στο Νομό (δημιουργία κοινής ατζέντας και συμφωνία υποστήριξης όλων).
6. Επικοινωνία του ΤΕΕ (ίσως και άλλων επιμελητηρίων) και πιθανώς των Προέδρων των Τμημάτων με θεσμικούς φορείς (Δημάρχους και Περιφερειάρχη) και επικοινωνίατης κοινής ατζέντας (ίσως και δυνατότητα συνδιαμόρφωσης και επέκτασης της ήδη υπάρχουσας) για το μέλλον των Πανεπιστημιακών Σχολών του Νομού. Επίσης συμφωνία για κοινές δράσεις παρέμβασης τόσο προς το Παν/μιο Πατρών όσο και προς το Υπουργείο Παιδείας. Εδώ εκτός από τη σαφή υποστήριξη από όλους θα πρέπει να επιδιωχθεί και σχεδιασμός για την ανάπτυξη των Τμημάτων (σε επίπεδο μελών ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ αλλά και υλικοτεχνικός, εργαστηριακός και εξοπλισμός υποδομών).
7. Ιδιαίτερα να διερευνηθεί η πιθανότητα ανάπτυξης κέντρου έρευνας, καινοτομίας και ανάπτυξης σε θέματα που θεραπεύουν τα Τμήματα υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου, των Δήμων και της Περιφέρειας.
8. Ανάληψη πρωτοβουλίας για την εξασφάλιση επαγγελματικών δικαιωμάτων στους αποφοίτους των Τμημάτων. Η πρωτοβουλία εμπλέκει τόσο τα αντίστοιχα επιμελητήρια όσο και το Υπουργείο Παιδείας.
9. Ενημέρωση και ενεργοποίηση των Αιτωλοακαρνάνων Πανεπιστημιακών από όλα τα ιδρύματα της χώρας για την υποστήριξη τους σε όλες τις δράσεις.