Του Δημήτρη Αντωνόπουλου
Μετά τις τελευταίες εξελίξεις στο αγροτικό ζήτημα και την κατάσταση που αφήνει πίσω της η κινητοποίηση των αγροτών, θα ήταν χρήσιμο να στρέψουμε την προσοχή μας σε τρία ζητήματα τα οποία έχουν ανοίξει τρία διαφορετικά θέματα που αξίζουν της προσοχής μας.
1. Υπάρχει διάχυτη εντύπωση ότι οι αγρότες διέλυσαν τα μπλόκα τους γιατί άρχισαν οι δουλειές στα χωράφια! Πλάνη μεγάλη για τρειςς λόγους: α) είναι ακόμη νωρίς για καλλιεργητικές εργασίες παρ' όλο που ο καιρός "μοιάζει καλός", β) αποδείχθηκε ότι εκτός από αυτά των μπλόκων, υπήρχαν κι άλλα τρακτέρ πίσω, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν -θα επανέλθουμε στο σημαντικό αυτό κεφάλαιο, γ) ΔΥΣΤΥΧΩΣ δεν υπάρχουν πια δουλειές στα χωράφια, αφού φέτος κυριαρχούν τα σιτηρά τα οποία δεν έχουν σχεδόν καθόλου δουλειά την άνοιξη. Διέλυσαν τα μπλόκα όχι μόνο γιατί κουράστηκαν -45 ημέρες στο δρόμο είναι αυτές- αλλά και γιατί εδώ που τα λέμε, δεν κέρδισαν και λίγα! Μένει βέβαια να αποδειχθεί τι ακριβώς κέρδισαν, όταν δούμε τις υποσχέσεις καθαρογραμμένες και... εγκεκριμένες από τους δανειστές! Κέρδισαν πάντως, δυστυχώς κατά τη γνώμη μου και το τονίζω, τη διατήρηση της προστασίας του αγροτικού επαγγέλματος, με τον όρο κατ' επάγγελμα γεωργός ή όπως αλλιώς θέλει καθαρογραφεί. Και λέω δυστυχώς, διότι η διατήρηση ενός μέρους του πέπλου προστασίας στους αγρότες, μεσοπρόθεσμα μόνο μειονεκτήματα έχει. Μεγάλο μέρος του αγροτικού προβλήματος της χώρας βασίζεται ακριβώς σε αυτή την προστασία για λόγους προφανείς (πολιτικούς) αλλά και φύσης του επαγγέλματος. Σήμερα όμως η προστασία αυτού του είδους παρέχεται διεθνώς με άλλες μεθόδους, όπως την προώθηση και ενίσχυση των ασφαλιστικών εταιρειών που εμπλέκονται όχι μόνο στην προστασία από καταστροφές αλλά και στην προστασία του εισοδήματος. Βασίζονται σε σύγχρονα μέσα, όπως οι προθεσμιακές αγορές εμπορευμάτων, πράγματα που στη χώρα μας δεν υπάρχουν, αλλά θα μπορούσαμε ίσως να δανειστούμε από γειτονικές, όπως το χρηματιστήριο της Μπολόνια στην Ιταλία. Αυτοί είναι σύγχρονοι τρόποι παρέμβασης και όχι η διατήρηση ενός άθλιου ασφαλιστικού ταμείου όπως ο ΟΓΑ.
Οι αγρότες αρέσκονται πολύ -κι εκεί πάτησε ο Πρωθυπουργός στις συναντήσεις μαζί τους- να τους αναγνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες του επαγγέλματός τους και μια μοναδικότητα που αυτό συνεπάγεται. Τα βάζουμε, λένε οι αγρότες, με τον καιρό, γιατί ο επαγγελματίας του τουρισμού δεν επηρεάζεται από τις καλοκαιρινές βροχές και περιμένει του χρόνου για να ρεφάρει; 'Η οι οικοδόμοι -παλαιότερα διότι τώρα χάθηκε το επάγγελμα- δεν σταματούσαν όταν έβρεχε ή δεν δούλευαν με καύσωνα; Η στήριξη του αγροτικού επαγγέλματος με όρους παρελθόντος, δεν εξυπηρετεί τον τελικό σκοπό, που δεν είναι άλλος από τη διατήρηση ικανοποιημένων και ευτυχισμένων επαγγελματιών στην ύπαιθρο. Υπάρχουν ιδιαιτερότητες και σημεία που απαιτούνται ιδιαίτερες πολιτικές αλλά αυτές πρέπει να είναι σύγχρονες και σε καμία περίπτωση να είναι μόνο πολιτικές στήριξης του εισοδήματος. Για παράδειγμα, οι σωστά καταρτισμένοι αγρότες, θα πρέπει να ξέρουν τι πρέπει να κάνουν φέτος που η χρονιά είναι εξαιρετικά πρώιμη και κατά συνέπεια θα χρειαστούν ιδιαίτεροι χειρισμοί από αυτούς που γίνονται κάθε χρόνο. Φοβάμαι όμως, ότι ούτε οι γεωργοί ξέρουν ούτε οι γεωτεχνικοί που είναι επιφορτισμένοι με την τεχνική τους στήριξη γνωρίζουν. Τα δένδρα άνθισαν σχεδόν ένα μήνα νωρίτερα. Τι σημαίνει αυτό; Καθόμαστε και τα παρατηρούμε και απλά κάνουμε... λιτανεία; 'Η παρεμβαίνουμε πχ ποτίζοντας ή χρησιμοποιώντας άλλες τεχνικές και βοηθητικά αγροτικά σκευάσματα; Παντού εκδηλώνεται η απορία για τον καιρό που τρελάθηκε, αλλά πουθενά δεν ακούς κάποιον που ξέρει να λέει ότι φέτος που τα πράγματα είναι πρώιμα πρέπει να κάνουμε αυτό κι εκείνο! Πουθενά. Από την Φθιώτιδα που εγώ δραστηριοποιούμαι μέχρι την Έδεσσα που βρέθηκα πρόσφατα. Καλή η εμπειρία παιδιά αλλά ο 21ος αιώνας βασίζεται στη γνώση. Και φοβάμαι οτι δεν διαθέτουμε την απαραίτητη και απαιτούμενη. Οι κλιματικές αλλαγές μας κτύπησαν την πόρτα κι εμείς κάνουμε ότι δεν βλέπουμε τον κλέφτη. Διότι δεν ξέρουμε πως να τις αντιμετωπίσουμε. Στα νέα επενδυτικά αγροτικά προγράμματα υπάρχει η πρόβλεψη για χρηματοδότηση δράσεων ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Ποιες να είναι όμως αυτές άραγε; Γυμνοί στα αγκάθια προχωράμε!!! Στο καινούργιο πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης, γράφτηκε ότι οι παραγωγοί που θα εισπράττουν επιδοτήσεις από κάποιο ποσό και πάνω θα υποχρεούνται να κάθονται στο θρανίο κάποιες ώρες. Πολύ σημαντική εξέλιξη, αρκεί να γίνει με σύγχρονους τρόπους κι όχι όπως στο παρελθόν, όπου το μόνο που πέτυχαν ήταν η γελοιοποίηση της όποιας εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Εν κατακλείδι, όσο προστατεύουμε -που σε κάποιο βαθμό καλά κάνουμε- το αγροτικό επάγγελμα πρέπει να το κάνουμε με σύγχρονους όρους και όχι με ξεπερασμένες, για να μην πούμε αποτυχημένες, λογικές και πολιτικές του παρελθόντος. Οι μειωμένοι ασφαλιστικοί συντελεστές θα δώσουν μια ανάσα και είναι σαφώς μια κατάκτηση των κινητοποιήσεων.
2. Το άλλο σημείο που προέκυψε από τις φετινές αγροτικές κινητοποιήσεις είναι αυτό του υπερβολικά αυξημένου αγροτικού εξοπλισμού. Οι αγρότες, σε αντίθεση με άλλες κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων, έβγαλαν στο δρόμο τα καλά τους τρακτέρ! Παλαιότερα, φοβόντουσαν μήπως κάτι συμβεί, αλλά φέτος υπό την πίεση των προβλημάτων αποφάσισαν να τα παίξουν όλα για όλα. Αυτό είναι για όσους μπορούν να διαβάσουν πίσω από τις εικόνες, η σοβαρότερη απόδειξη του μεγέθους των προβλημάτων. Το μέγεθος και η ισχύς των αγροτικών εργαλείων, έτσι όπως ήταν παρατεταγμένα, εντυπωσίασε ακόμη κι εμάς που έχουμε εξοικειωθεί. Εντυπωσιακό! Το ερώτημα είναι που βρέθηκαν όλα αυτά τα χρήματα; Από τα λεγόμενα Σχέδια Βελτίωσης Αγροτικών εκμεταλλεύσεων, κάτι σαν Business Plan αγροτών. Οι υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας -μόνες τους άραγε ή καθ' υπόδειξη από την Ευρώπη, από όπου προέρχονται τα περισσότερα από αυτά;- χρηματοδότησαν γενναία την αγορά υπεράριθμων και υπερμεγεθών τρακτέρ, τα οποία με δυσκολία μπορούν να ελιχθούν στα μικρά ελληνικά χωράφια! Έτσι βρεθήκαμε με ένα στόλο εργαλείων, υψηλού λειτουργικού κόστους ο οποίος ήδη μας είναι άχρηστος. Προβλέπω ότι σε λίγο θα τα επανεξάγουμε, όπως κάναμε τα πολυτελή αυτοκίνητα που αποκτήθηκαν τον καιρό της ευφορίας. Ενώ λοιπόν έβλεπες χιλιάδες τρακτέρ στα μπλόκα, έβλεπες κι άλλα πολλά είτε στα χωράφια να εκμεταλλεύονται τον καλό καιρό είτε τις αυλές των σπιτιών στα χωριά. Ο υπερεξοπλισμός αυτός είναι σκάνδαλο κι έχει ονοματεπώνυμο. Κανείς όμως δεν ασχολείται με αυτό. Όλοι ασχολούνται πως θα πληρώσουν τώρα λιγότερα για να πάρουν στο μέλλον...τίποτα. Θα επιστρέψουμε στην εποχή όπου οι συντάξεις των αγροτών ήταν κάτι σαν παιδικό χαρτζιλίκι. Τότε που οι αγρότες αγόραζαν σπίτια στις πόλεις για να έχουν ένα βοήθημα στα γεροντάματα. Αλλά τώρα όλα αυτά κατέρρευσαν και οι μελλοντικοί αγρότες των χωριών θα ζουν χωρίς κανένα βοήθημα.
3. Η τρίτη σοβαρότατη εξέλιξη που συνέβη φέτος είναι η στροφή των καλλιεργειών από τις λεγόμενες δυναμικές -εαρινές, βαμβάκια καλαμπόκια κλπ- στα σιτηρά. Αυτό αποτελεί μια δυσμενέστατη εξέλιξη, το μέγεθος της οποίας θα φανεί άμεσα αλλά και μεσοπρόθεσμα, σε δυό τρία χρόνια. Η αξία του αγροτικού προϊόντος θα μειωθεί φέτος σημαντικά, αφού το εισόδημα των σιτηρών είναι υποπολλαπλάσιο άλλων καλλιεργειών. Δυστυχώς θα βοηθήσει και η ανομβρία αλλά και... κλεμμένοι μετασχηματιστές ρεύματος από τα αγροτικά δίκτυα ηλεκτρισμού, που καθιστούν την άρδευση αδύνατη. Θα θιγούν σοβαρά ένα σωρό ελληνικές και ξένες εταιρείες που έχουν παρουσία στο χώρο της υποστήριξης της γεωργίας. Οι μεν Ελληνικές θα πρέπει με κάποιον τρόπο να απορροφήσουν το σοκ, οι δε πολυεθνικές θα κάνουν αυτό που έκαναν και σε άλλες περιπτώσεις: θα μεταφέρουν την έδρα από την Ελλάδα στο Βουκουρέστι, με πολύ δυσμενείς συνέπειες για όλους μας. Κυρίως διότι θα χαθεί -για την ακρίβεια θα μειωθεί η σημασία του- ένα κανάλι μεταφοράς γνώσης και σύγχρονης τεχνολογίας. Θα μειωθούν όμως και οι φόροι που θα εισπράξει το κράτος, αλλά και τα χρήματα που θα εισπράξει ο ΕΛΓΑ, ο οποίος να δούμε πως θα τα βγάλει πέρα αφού οι ακριβές ζημιές είναι συνήθως στα βορεινά φρούτα. Το τραγικότερο όλων: με την βοήθεια των μειωμένων συντελεστών, τα ασφαλιστικά ταμεία θα εισπράξουν ψίχουλα και η όλη φασαρία θα μοιάζει για το τίποτα. Θα μειωθούν όμως και τα χρήματα που θα εισπράξουν, τζιράρουν, οι παραγωγοί. Αν και όταν αποφασίσουν να ξαναμπούν στο μέλλον στις ακριβές καλλιέργειες δεν θα μπορούν να τις χρηματοδοτήσουν, αφού δεν θα έχουν πια κεφάλαιο κίνησης να αγοράσουν σπόρους και λιπάσματα. Και με βάση τα σημερινά δεδομένα, κανείς δεν μπορεί να τους βοηθήσει: ούτε οι γεωπόνοι προμηθευτές τους, ούτε οι τράπεζες. Αυτό θα αποτελέσει αρχή σημαντικών εξελίξεων που θα οδηγήσει μέρος των αγροτών εκτός επαγγέλματος. Και πιθανότατα στο περιθώριο. Παρόμοιο πρόβλημα έχουν όμως κι αλλού. Το αντιμετωπίζουν όμως, χάρη στην ομαλή ανάπτυξη της οικονομίας. Ακούστε εξομολόγηση Ευρωπαίου συναδέλφου: Ένας Γερμανός αγρότης που πούλησε τις αγελάδες του σε έναν μεγαλύτερο, βρήκε δουλειά σε επιχείρηση υποστήριξης του αγροτικού τομέα, διότι λέει πρώτον αυτές ακμάζουν, άρα χρειάζονται προσωπικό και δεύτερον το μάτι του αγρότη κόβει έχοντας εξοικειωθεί με ένα σωρό δουλειές. Αρα είναι χρήσιμος και σε εκτός γεωργίας επιχειρήσεις. Σε εμάς όμως, οι επιχειρήσεις συρρικνώνονται, δεν τους ενδιαφέρουν νέες προσλήψεις. Αρα; Ας μη χαίρονται όσοι έχουν πέντε δεκάρες στην άκρη κι ελπίζουν οτι θα εκμεταλλευτούν καταστάσεις. Πλανώνται πλάνην. Με τα χωριά άδεια κι έρημα, με μειωμένη τεχνική και τεχνολογική υποστήριξη, με έλλειψη ανταλλακτικών και υποστηρικτικών επαγγελμάτων, να είναι σίγουροι οτι δεν θα τους βγει. Θα χρειάζονται ένα ανταλλακτικό και θα τους λένε πλήρωσε να το παραγγείλουμε να στο φέρω "σε καμιά δεκαριά ημέρες”. Για όσους είναι εξοικειωμένοι με το αγροτικό επάγγελμα αυτό λέγεται "Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι. Φοβάμαι όμως οτι όλοι οι χειρισμοί που έγιναν τελευταία στο αγροτικό θέμα ανήκουν στην "δικαιοδοσία” αυτής της παροιμίας.
* Ο κ. Δημήτρης Αντωνόπουλος είναι Αγροτοοικονομολόγος Msc - Πρώην Αγροτικός Σύμβουλος νυν παραγωγός Κελυφωτού Φυστικιού
capital.gr
