Η ενασχόληση με τη βιολογική γεωργία συνεπάγεται τον σεβασμό των αρχών, των κανόνων και των απαιτήσεών της.
Όσοι επιθυμούν να γίνουν παραγωγοί βιολογικών προϊόντων θα πρέπει να είναι σίγουροι ότι γνωρίζουν καλά την απαραίτητη νομοθεσία ώστε να έχουν πλήρη επίγνωση των ευθυνών τους.
Προτού ξεκινήσετε οποιαδήποτε δραστηριότητα στον τομέα των βιολογικών προϊόντων, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με την αρμόδια γεωργική αρχή της χώρας σας.
Η αρμόδια αρχή μπορεί να σας δώσει πληροφορίες σχετικά με τα διαθέσιμα μέτρα στήριξης, καθώς και πιο γενικές συμβουλές.
Πιστοποίηση
Όλοι οι παραγωγοί, μεταποιητές ή έμποροι τροφίμων που επιθυμούν να προωθήσουν στην αγορά τα βιολογικά τρόφιμα που παράγουν πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι σε οργανισμό ή φορέα ελέγχου. Είναι αρμοδιότητα του οργανισμού ή του φορέα ελέγχου να επαληθεύει ότι ο φορέας εκμετάλλευσης ενεργεί σύμφωνα με τους κανόνες βιολογικής παραγωγής. Κάθε χώρα της ΕΕ μπορεί να αποφασίζει αν θα πρόκειται για δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό ή φορέα, ο οποίος, σε κάθε περίπτωση, θα ελέγχει ότι τηρούνται οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιολογική παραγωγή.
Εάν επιθυμείτε να γίνετε παραγωγός βιολογικών προϊόντων, θα πρέπει να λαμβάνετε πιστοποίηση μέσω φορέα ελέγχου.
Αυτό περιλαμβάνει ετήσια επιθεώρηση και σειρά ελέγχων για να εξασφαλιστεί ότι τηρείτε τους κανόνες βιολογικής παραγωγής.
Σύστημα ελέγχου βιολογικών προϊόντων
Κάθε χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει μια «αρμόδια αρχή», η οποία φέρει την τελική ευθύνη για τη διασφάλιση της τήρησης των κανόνων της ΕΕ για τα βιολογικά προϊόντα. Συνήθως πρόκειται για ένα Τμήμα Γεωργίας ή ένα Τμήμα Δημόσιας Υγείας.
Η εν λόγω αρμόδια αρχή μπορεί να εκχωρήσει τον ρόλο της σε:
- έναν ή περισσότερους ιδιωτικούς φορείς ελέγχου
- μία ή περισσότερες δημόσιες αρχές ελέγχου
- ένα μεικτό σύστημα αποτελούμενο από ιδιωτικούς φορείς και δημόσιες αρχές ελέγχου.
Ανεξάρτητα από το επιλεγόμενο σύστημα, η αρμόδια αρχή φέρει την τελική ευθύνη για τον έλεγχο του συστήματος επιθεώρησης στον τομέα της αρμοδιότητάς της.
Μία φορά τον χρόνο, οι χώρες της ΕΕ υποβάλλουν έκθεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τα αποτελέσματα των ελέγχων που διενεργούνται σε επιχειρήσεις βιολογικών προϊόντων και τα μέτρα που λαμβάνονται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.
Έλεγχοι στην πράξη
Οι γεωργοί, οι μεταποιητές ή οι έμποροι, για να μπορέσουν να διαθέσουν τα προϊόντα τους ως βιολογικά, πρέπει πρώτα να ελέγχονται από φορέα ή αρχή ελέγχου. Αφού υποβληθούν σε έλεγχο και διαπιστωθεί η συμμόρφωσή τους, λαμβάνουν πιστοποιητικό που επιβεβαιώνει ότι πληρούν τις απαιτήσεις της ΕΕ.
Επιπλέον, οι γεωργοί πρέπει να συμμορφώνονται με μια σειρά τομεακών νομοθετικών διατάξεων για την προστασία της δημόσιας υγείας, της υγείας των ζώων και των φυτών, του περιβάλλοντος και της καλής μεταχείρισης των ζώων. Επιπλέον, όλοι οι γεωργοί που λαμβάνουν εισοδηματική στήριξη πρέπει να συμμορφώνονται με τις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης (ΚΑΔ) στο πλαίσιο της νομοθεσίας για την πολλαπλή συμμόρφωση, η οποία αντικατοπτρίζει την τήρηση εκ μέρους τους της νομοθεσίας της ΕΕ για τα τρόφιμα και το περιβάλλον.
Επιπλέον, όλοι οι παραγωγοί τροφίμων πρέπει να τηρούν τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα, η οποία περιλαμβάνει νομοθεσία σχετικά με την επισήμανση. Ορισμένα προϊόντα ενδέχεται επίσης να έχουν πρόσθετους κανόνες, όπως περισσότερες απαιτήσεις επισήμανσης. Οι κανονισμοί αυτοί είναι υποχρεωτικοί για τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων, οι οποίοι, επιπλέον, πρέπει να συμμορφώνονται με τους ειδικούς κανόνες για τα βιολογικά προϊόντα.
Μετατροπή
Κάθε γεωργική εκμετάλλευση η οποία επιθυμεί να παράγει βιολογικά προϊόντα πρέπει να υποβληθεί σε μια διαδικασία που είναι γνωστή ως «μετατροπή». Κατά την περίοδο αυτή, πρέπει να χρησιμοποιούνται μέθοδοι βιολογικής παραγωγής αλλά το προϊόν που προκύπτει δεν μπορεί να πωληθεί ως βιολογικό.
Η διάρκεια της εν λόγω περιόδου μετατροπής εξαρτάται από το είδος του παραγόμενου βιολογικού προϊόντος:
- 3 έτη για οπωρώνες με πολυετείς καλλιέργειες μαλακών φρούτων, οπωροφόρων δέντρων ή αμπελιών,
- 12 μήνες για εκμεταλλεύσεις βόσκησης χοίρων και πουλερικών,
- 2 έτη για ετήσιες καλλιέργειες βοσκοτόπων για μηρυκαστικά.
Η περίοδος μετατροπής μπορεί να είναι δύσκολη για τις βιολογικές εκμεταλλεύσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή με τις βιολογικές μεθόδους η απόδοση συχνά μειώνεται, ενώ παράλληλα τα τρόφιμα που παράγονται κατά τη διάρκεια της περιόδου μετατροπής δεν μπορούν να πωληθούν σε τιμές βιολογικών προϊόντων. Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χώρες που την απαρτίζουν προσφέρουν διάφορα μέτρα στήριξης για να βοηθήσουν τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων στο ξεκίνημά τους.
Όλα τα φυτά που καλλιεργούνται κατά τη διάρκεια της περιόδου μετατροπής πρέπει να προέρχονται από βιολογικούς σπόρους.
Χρηματοδοτική στήριξη για τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων
Η χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ μπορεί να παρέχεται τόσο για τη μετατροπή στη βιολογική γεωργία όσο και για τη διατήρηση της βιολογικής ιδιότητας. Με τον τρόπο αυτό αναγνωρίζονται τόσο ο ρόλος που επιτελεί η βιολογική γεωργία στις διάφορες προτεραιότητες αγροτικής ανάπτυξης όσο και τα πιθανά κοινωνικά οφέλη που μπορούν να προκύψουν από τις μεθόδους βιολογικής παραγωγής.
Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να παρέχουν στήριξη με διάφορους τρόπους. Έτσι μπορούν να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες προκλήσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων που δραστηριοποιούνται σε αυτές.
Η εισοδηματική στήριξη στην πράξη
Κάθε χρόνο οι γεωργοί πρέπει να υποβάλλουν αίτηση ενίσχυσης στην οποία δηλώνουν όλα τα αγροτεμάχια της εκμετάλλευσής τους.
Ενώ οι κανόνες που διέπουν την εισοδηματική στήριξη καθορίζονται σε επίπεδο ΕΕ, κάθε χώρα της ΕΕ τους εφαρμόζει στην πράξη. Οι εθνικές αρχές είναι αρμόδιες για τη διαχείριση και τον έλεγχο της εισοδηματικής στήριξης των γεωργών στη χώρα τους («επιμερισμένη διαχείριση»).
Εντός του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ, κάθε χώρα έχει έναν ορισμένο βαθμό ευελιξίας στον τρόπο που χορηγεί αυτές τις ενισχύσεις, ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι εθνικές συνθήκες στον τομέα της γεωργίας, οι οποίες διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για τη διαφάνεια, οι εθνικές διοικήσεις είναι υποχρεωμένες να δημοσιεύουν τους δικαιούχους των ενισχύσεων της ΚΓΠ.
Προϋποθέσεις της παροχής στήριξης
Προκειμένου να λάβουν εισοδηματική στήριξη, οι γεωργοί οφείλουν να τηρούν ορισμένους όρους επιλεξιμότητας.
Κατά κανόνα, οι γεωργοί πρέπει:
- να διαθέτουν γεωργική εκμετάλλευση εντός της ΕΕ
- να πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις για τη λήψη εισοδηματικής στήριξης. Δεν χορηγείται εισοδηματική στήριξη για ποσά μικρότερα από 100 ευρώ έως 500 ευρώ (ανάλογα με τη χώρα της ΕΕ) και/ή όταν η επιλέξιμη έκταση είναι μικρότερη από 0,3 έως 5 εκτάρια
- να ασκούν γεωργική δραστηριότητα (παραγωγή, εκτροφή ή καλλιέργεια γεωργικών προϊόντων κ.λπ. ή διατήρηση της γης σε καλή γεωργική κατάσταση) στη γεωργική έκταση (στην οποία περιλαμβάνονται η αρόσιμη γη, οι μόνιμες καλλιέργειες και οι μόνιμοι βοσκότοποι) που έχουν στη διάθεσή τους
- ενδεχομένως να ανταποκρίνονται στον ορισμό του «ενεργού γεωργού».
Βασικό στοιχείο της διάταξης για τους «ενεργούς γεωργούς» είναι ένας αρνητικός κατάλογος δραστηριοτήτων, όπως αερολιμένες, δίκτυα ύδρευσης, κτηματομεσιτικές υπηρεσίες, σιδηροδρομικές υπηρεσίες και μόνιμες εγκαταστάσεις αθλητισμού και αναψυχής. Έως το 2017, σε ολόκληρη την ΕΕ, οι οντότητες που ασκούσαν μια δραστηριότητα που περιλαμβάνεται στον αρνητικό κατάλογο δεν θεωρούνταν «ενεργοί γεωργοί», εκτός εάν μπορούσαν να αποδείξουν ότι η γεωργική τους δραστηριότητα δεν ήταν περιθωριακή. Από το 2018, η διάταξη αυτή είναι προαιρετική και εφαρμόζεται σε 9 χώρες ή περιφέρειες της ΕΕ.
Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου η βασική ενίσχυση χορηγείται βάσει των δικαιωμάτων ενίσχυσης, ο γεωργός πρέπει να διαθέτει δικαιώματα ενίσχυσης για να έχει πρόσβαση στις αποσυνδεδεμένες ενισχύσεις εισοδηματικής στήριξης.
