Η Απάτη στον τομέα των τροφίμων (Food Fraud) αποτελεί ένα φαινόμενο που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δόλιων και παραπλανητικών πρακτικών, οι οποίες δεν περιορίζονται αποκλειστικά και μόνο στο τρόφιμο, αλλά αναφέρονται σε όλο το φάσμα της αγροτοδιατροφικής αλυσίδας.
Σε αυτές περιλαμβάνονται πρακτικές, όπως η παραχάραξη, η νόθευση εγγράφων ή προϊόντων, η χρήση μη εγκεκριμένων μεθόδων ή διαδικασιών παραγωγής, η αντικατάσταση (ποιοτικά ή ποσοτικά), η διάλυση, η προσθήκη ή η αφαίρεση ενός συστατικού που οδηγούν στην ποσοτική διαφοροποίηση της σύστασης του τροφίμου οδηγώντας σε παραπλανητική επισήμανση.
Στο πλαίσιο της υφιστάμενης Εθνικής Νομοθεσίας (Ν. 4235/2014) νοθευμένα τρόφιμα ορίζονται ως: «αυτά στα οποία προστέθηκαν ύλες συνήθως ευτελέστερης αξίας για κερδοσκοπία ή για καλύτερη εμφάνιση των προϊόντων, στην οποία δεν ανταποκρίνονται πραγματικά».
Δεδομένης, πλέον, της διεθνοποιημένης αγοράς τροφίμων (παγκοσμιοποιημένο εμπόριο), η εφοδιαστική αλυσίδα γίνεται ολοένα και πιο σύνθετη. Έτσι, οι δόλιες πρακτικές έχουν, αφενός διασυνοριακό χαρακτήρα και αφετέρου απειλούν την ακεραιότητα κάθε σταδίου της αγροτοδιατροφικής αλυσίδας.
Εναρμονισμένος ενωσιακός ορισμός για την απάτη τροφίμων δεν υφίσταται επί του παρόντος. Ωστόσο, είναι ευρέως αποδεκτό ότι η έννοια της απάτης σχετίζεται με τις περιπτώσεις που ενυπάρχει παραβίαση της ισχύουσας περί τροφίμων νομοθεσίας, η οποία διαπράττεται σκόπιμα (δόλος) με σκοπό τον προσπορισμό κέρδους ή άλλου οικονομικού οφέλους και με ταυτόχρονη εξαπάτηση του καταναλωτή.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί τέσσερα (4) λειτουργικά κριτήρια για την προσέγγιση της απάτης στα τρόφιμα:
- Παραβίαση της Ενωσιακής Νομοθεσίας περί Τροφίμων
- Πρόθεση / Σκοπιμότητα
[Η παραβίαση της νομοθεσίας που διαπράττεται σκόπιμα. Η σκοπιμότητα είναι το μόνο κριτήριο στο οποίο βασίζεται η διαφοροποίηση της «πράξης» από το «σφάλμα» μικρό ή μεγάλο που δεν τελέστηκε σκόπιμα. Στη σκοπούμενη ενέργεια περιλαμβάνεται και η από πρόθεση απόκρυψη γεγονότων.]
- Οικονομικό Όφελος
[Ο τελών την απάτη προσβλέπει, έχει κίνητρο την αποκόμιση οικονομικού οφέλους ή «κέρδους» με την ευρύτερη έννοια.]
- Εξαπάτηση του Καταναλωτή
Η απάτη, ενδέχεται, να εγκυμονεί κινδύνους για τη δημόσια υγεία όταν οδηγεί σε μη ασφαλή τρόφιμα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, επιφέρει οικονομικές απώλειες, τόσο για τους καταναλωτές, όσο και τις επιχειρήσεις (business-to business διακίνηση τροφίμων / πρώτων υλών υποκείμενων σε απάτη). Η απάτη κλονίζει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών, απειλεί την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και έχει σοβαρές επιπτώσεις στο νόμιμο εμπόριο και τις νόμιμα λειτουργούσες επιχειρήσεις.
Στο νέο οργανόγραμμα του ΕΦΕΤ, όπως αυτό καθορίζεται στο ΠΔ 71/2018 (ΦΕΚ Α΄134), το Τμήμα Δόλιων Πρακτικών & Νοθείας της Δ/νσης Προστασίας Καταναλωτών της Κεντρικής Υπηρεσίας έχει - μεταξύ άλλων - την αρμοδιότητα:
- της μέριμνας λειτουργίας & διαχείρισης - ως εθνικό σημείο επαφής – του Συστήματος Αμοιβαίας Διοικητικής Συνδρομής & Συνεργασίας (AAC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και
- της μέριμνας λειτουργίας & διαχείρισης - ως εθνικό σημείο επαφής – του Δικτύου για την Απάτη στα Τρόφιμα (FFN) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
- της οργάνωσης και του σχεδιασμού των επισήμων ελέγχων των τροφίμων στον τομέα των δόλιων πρακτικών και νοθείας.
