Η πρόοδος όσον αφορά τη μέτρηση και τη μείωση των κινδύνων από τη χρήση φυτοφαρμάκων στην ΕΕ ήταν περιορισμένη, σύμφωνα με νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Αρκετά κράτη μέλη καθυστέρησαν να μεταφέρουν πλήρως την οδηγία για την αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων, ενώ τα κίνητρα που παρέχονται στους αγρότες να υιοθετήσουν εναλλακτικές μεθόδους παραμένουν ανεπαρκή. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσει επακριβώς τα αποτελέσματα ή τους κινδύνους που απορρέουν από τη χρήση φυτοφαρμάκων, δηλώνουν οι ελεγκτές.
Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα («φυτοφάρμακα») χρησιμοποιούνται για την προστασία των καλλιεργειών από επιβλαβείς οργανισμούς, παρασίτων και ασθενειών.
Περιλαμβάνουν εντομοκτόνα, μυκητοκτόνα και ζιζανιοκτόνα, τα οποία μπορούν να ασκήσουν πίεση για το περιβάλλον και θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία. Από το 1991, η ΕΕ διέθετε κοινούς κανόνες για την έγκρισή τους και τη χρήση τους, και το 2009 ενέκρινε την οδηγία για την αειφόρο χρήση της Φυτοφάρμακα.
Με δεδομένο ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί επί του παρόντος τη νομοθεσία σε αυτόν τον τομέα πολιτικής και εν μέσω ανησυχιών του κοινού και του κοινοβουλίου, οι ελεγκτές συνιστούν:
- επαλήθευση της ολοκληρωμένης διαχείρισης επιβλαβών οργανισμών σε επίπεδο γεωργικών εκμεταλλεύσεων
- παροχή της δυνατότητας σύνδεσης της ολοκληρωμένης διαχείρισης των επιβλαβών οργανισμών με τις πληρωμές στο πλαίσιο της νέας ΚΓΠ
- βελτίωση των στατιστικών για τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα. και
- ανάπτυξη καλύτερων δεικτών κινδύνου.
Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είχε ελέγξει δεόντως την πληρότητα ή την ορθότητα της κοινοτικής οδηγίας στο εθνικό δίκαιο. Για παράδειγμα, δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη μεταφέρει στην εθνική νομοθεσία την υποχρέωση των γεωργών να εφαρμόζουν ολοκληρωμένη φυτοπροστασία. Ωστόσο, από το 2016, η Επιτροπή έχει αναλάβει αυξημένη δράση για την επιβολή της εφαρμογής της οδηγίας για την ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων.
Μαζί με την οδηγία, η εφαρμογή της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας έχει καταστεί υποχρεωτική για τους γεωργούς. Ως ολοκληρωμένη φυτοπροστασία νοείται η χρήση φυτοφαρμάκων μόνον εάν η πρόληψη και άλλες μέθοδοι αποτύχουν ή δεν είναι αποτελεσματικές. Ωστόσο, δεν υπάρχουν σαφή κριτήρια ή συγκεκριμένες απαιτήσεις που να εξασφαλίζουν την επιβολή αυτών των αρχών και την αξιολόγηση της συμμόρφωσης. Ωστόσο, μόνο 16 από τις 487 ουσίες, δηλαδή ποσοστό 3%, έχουν διατεθεί για χρήση μέχρι σήμερα.
Οι ελεγκτές θεωρούν ανεπαρκή τον αριθμό αυτό και σημειώνουν ότι υπάρχουν λίγα κίνητρα για τους αγρότες ώστε να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη χρήση φυτοφαρμάκων. Συγκεκριμένα υπογραμμίζουν ότι η εφαρμογή των αρχών της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας δεν περιλαμβάνεται ως προϋπόθεση για την είσπραξη ενισχύσεων από την ΚΑΠ.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να μειώσει σημαντικά και να ελέγξει τους κινδύνους που σχετίζονται με τη χρήση φυτοφαρμάκων από τους αγρότες», δήλωσε ο Samo Jereb, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και υπεύθυνος για την έκθεση. «Η ευκαιρία να αντιμετωπιστεί σωστά το θέμα ενόψει της νέας ΚΑΠ που θα τεθεί σε ισχύ το 2021 χάθηκε», συμπλήρωσε.
Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι οι στατιστικές σχετικά με τις δραστικές ουσίες και τη χρήση τους που δημοσιεύθηκαν από την Επιτροπή (Eurostat) δεν ήταν αρκετά λεπτομερείς ώστε να είναι χρήσιμες. Τα στοιχεία που έδωσαν τα κράτη μέλη δεν ήταν επαρκώς εναρμονισμένα ή ενημερωμένα.
Τέλος, αν και ορισμένα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει εθνικούς δείκτες για τη μέτρηση των κινδύνων και των επιπτώσεων, αυτοί δεν είναι συγκρίσιμοι μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Η αρχική προσπάθεια της Επιτροπής να αναπτυχθούν τέτοιοι δείκτες σε επίπεδο ΕΕ ήταν ανεπιτυχείς εξαιτίας της έλλειψης σχετικών στοιχείων. Οι δύο πρώτοι ευρωπαϊκοί δείκτες κινδύνου θεσπίστηκαν μόλις τον Νοέμβριο του 2019, δέκα χρόνια μετά την υιοθέτηση της οδηγίας, και κανένας από αυτούς τους δεν λαμβάνει υπόψη τον τρόπο, τον τόπο και το χρόνο που χρησιμοποιούνται τα φυτοφάρμακα.
Συνεπώς, η Επιτροπή δεν διαθέτει ακόμα αξιόπιστη βάση δεδομένων για να αξιολογήσει κατά πόσο η οδηγία έχει επιτύχει το στόχο της ΕΕ να καταστήσει τη χρήση φυτοφαρμάκων βιώσιμη, καταλήγουν οι ελεγκτές.
