Κατά καιρούς στην πόλη του Αγρινίου διάφοροι λαϊκοί παραμυθάδες, «επιφανείς» μάλιστα της τοπικής κοινωνίας, στην προσπάθεια τους να προσδώσουν μια αξιομνημόνευτη μυθολογία σε μια κοινότητα, που δεν αριθμεί πάνω από εκατόν ενενήντα τέσσερα χρόνια (194) ιστορίας, επιχείρησαν να εγκαθιδρύσουν διάφορες δοξασίες, που μόνο στο πεδίο της εικασίας, και μάλιστα της στοχευόμενης, μπορούν να καταγραφούν. Στόχος; Να αποκτήσει ελληνοχριστιανικό περιεχόμενο ένας γεωγραφικός τόπος, ένα μικρό χωριό, το οποίο το δημιούργησαν οι Τούρκοι αγάδες και Πασάδες της Μεγάλης Χώρας, οι οποίοι διέθεταν τα χρήματα για να οικοδομήσουν τις εξοχικές τους κατοικίες στην βορειοανατολική άκρη της μεγάλης αιτωλικής πεδιάδας, η οποία περιέβαλε τις δύο μεγάλες λίμνες της Τριχωνίδας και της Λυσιμαχείας.
Γράφει ο Λευτέρης Τηλιγάδας
Δύο από αυτές τις εικασίες έχουν να κάνουν και με τα χαλκούνια, που σήμερα το βράδυ ντόπιοι και ξένοι θα έχουν την ευτυχία να απολαύσουν στην κεντρική πλατεία Δημοκρατίας.
Πριν αναφερθούμε όμως στα συγκεκριμένα μυθεύματα, ας δούμε καταρχάς, τι είναι το χαλκούνι.
Το χαλκούνι είναι ένας σκληρός πυροσωλήνας από πεπιεσμένο χαρτί, γεμάτος μπαρούτι και μεταλλικά ρινίσματα. Οι χαλκουνάδες (κατασκευαστές και χειριστές του) ξέρουν να το φτιάχνουν, να το ανάβουν και να το χρησιμοποιούν, με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι θεαματικό μεν, αλλά μάλλον ακίνδυνο στην σημερινή ήπια μορφή του, ακόμα και αν εκραγεί στα χέρια τους. Αμέσως μετά το άναμμα και την καύση του φιτιλιού πετάει φλόγα μήκους 5 έως 10 μέτρα και εκτοξεύει φλεγόμενα ρινίσματα σιδήρου μέχρι 30 και 50 πολλές φορές μέτρα.
Η κυρίαρχη εκδοχή στην κοινωνική συνείδηση των περισσοτέρων Αγρινιωτών, ακόμα και σήμερα, είναι πως η απαρχή αυτού του εθίμου έχει τις ρίζες της μέσα στην Τουρκοκρατία, αφού, όπως αναφέρετε σε πολλά κείμενα της πολύς πρόσφατης κειμενογραφίας, ακόμα και των επίσημων ανακοινώσεων της εκάστοτε δημοτικής αρχής, «με τα χαλκούνια οι ΕΛΛΗΝΕΣ προστάτευαν την πομπή του επιταφίου από τους ΤΟΥΡΚΟΥΣ κατακτητές, που πλησίαζαν την πομπή».
Μια πιο σιωπηρή εκδοχή, αφού ποτέ δεν έχει καταγραφεί, αλλά κυκλοφορούσε από στόμα σε στόμα τα παλαιότερα χρόνια, είναι μια παραλλαγή της προηγούμενης εικασίας, αφού υποστήριζε ότι «στην Τουρκοκρατία τους επιτάφιους στο Αγρίνιο ενοχλούσαν με την παρουσία τους οι Εβραίοι. Έτσι τα παλικάρια είχαν τα χαλκούνια, για να διώχνουν τους Εβραίους μακριά». Σύμφωνα μάλιστα, με την Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια (σελ. 224-225), οι Έλληνες ζητούσαν μέχρι και άδεια από τιςοθωμανικές αρχές για να κάνουν χρήση των χαλκουνιών, προστατεύοντας έτσι την πομπή των επιταφίων.
Και οι δύο παραπάνω εκδοχές, κατά την άποψη μας, είναι η προσπάθεια της κατοχύρωσης ενός τοπικού πανηγυρικού εθίμου, στην κοινωνικά, θρησκευτικά και εθνικά νομιμοποιημένη άποψη της αντίστασης των Ελλήνων κατά τα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας αλλά και κατά της εβραϊκής κοινότητας που υπήρχε στην πόλη. Η νομιμοποίηση αυτή απέκτησε εθνικιστικά χαρακτηριστικά το τελευταίο μισό του προηγούμενου αιώνα, με την δεύτερη εκδοχή μάλιστα, να υπογραμμίζει ακόμα περισσότερο τον «θρησκευτικό ορθόδοξο εθνικισμό» της προαναφερόμενης περιόδου.
Η αγρινιώτικη κοινωνία βέβαια δεν θα μπορέσει εύκολα να αποδεχθεί αυτή την ερμηνεία, αφού τα κατάλοιπα αυτής της συγκεκριμένης αντίληψης, καθώς και οι δυνάμεις που την παρήγαγαν, αν και δεν είναι τόσο κυρίαρχες πια, εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρά ερείσματα σε όλη την διαστρωμάτωση της τοπικής κοινωνίας.
Η ανάγκη της πόλης να δημιουργήσει έναν δικό της μύθο, ένα δικό της πανηγύρι, μια τέτοια μέρα κατά την οποία η τοπική κοινωνία θα έπρεπε να αποτίει φόρο τιμής στους εκατόν δέκα επτά εκτελεσμένους (117) και τους τρεις (3) απαγχονισμένους της Μεγάλης Παρασκευής της πόλης, την οδήγησε στην αναβίωση ενός φολκλορικού παιχνιδιού, το οποίο αποστεώθηκε από το ρατσιστικό περιεχόμενο που το παρήγαγε καθώς και από την «πολεμική» του μορφή. Ένα φολκλορικό παιχνίδι, ένας «χαλκουνοπόλεμος» ο οποίος έφτασε στην περιοχή μας από την γειτονική Πάτρα το τελευταίο μισό του 19ου αιώνα.
Σύμφωνα με αρκετές πηγές, των οποίων η αναφορά σε αυτό το δημοσιογραφικό κείμενο δεν είναι εφικτή σήμερα, οι πυροσωλήνες εμφανίστηκαν στην Πελοπόννησο (Δημητσάνα Καλαμάτα, Τρίπολη, Πάτρα) και χρησιμοποιήθηκαν για την δημιουργία εορταστικού και φαντασμαγορικού κλίματος κατά την ημέρα της ανάστασης.
Πολύ γρήγορα η φαντασμαγορία αυτή όμως μετατράπηκε σε παιχνίδι πολέμου.
Οι εκκολαπτόμενες εκείνη την εποχή αστικές περιοχές της ελληνικής ενδοχώρας μαστιζόταν από έντονες στο εσωτερικό των κοινωνιών τους συγκρούσεις, ανάμεσα στους πρόσφυγες της εξέγερσης του 1821, Σουλιώτες κυρίως, αλλά και άλλους ορεσίβιους πληθυσμούς, που η αστικοποίηση τους δεν άρεσε και πολύ στους γηγενής της κάθε περιοχής. Τα χαλκούνια στα χέρια όλων αυτών των κοινωνικών φατριασμών αποτέλεσαν το χρησιμότερο εργαλείο για μια ειρηνική επίδειξη ισχύος και κυριαρχίας, οι οποίες όμως τις περισσότερες φορές εξελίσσονταν σε κανονικό χαλκουνοπόλεμο, με έντονα μάλιστα τα στοιχεία του κοινωνικού ρατσισμού, με αποτέλεσμα να οδηγήσει τις κατά τόπους αστυνομικές διευθύνσεις να απαγορέψουν την χρήση τους.
Στο Αγρίνιο αυτός ο εικονικός πόλεμος άρχισε να εξελίσσεται ανάμεσα στην ενορία του Αγίου Χριστοφόρου (Βραχωρίτες), οι κάτοικοι της οποίας ακόμα και σήμερα θεωρούν τους εαυτούς τους ως τους μοναδικούς γηγενής, και την ενορία του Αγίου Δημητρίου (Σουλιώτες), στην οποία είχαν εγκατασταθεί με απόφαση του ελληνικού κράτους οι Σουλιώτες που είχαν βρεθεί στην περιοχή μας μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Οι «μάχες» μεταξύ τους θεωρούνται ομηρικές.
Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η εκδοχή δεν θα αρέσει σε πολλούς, αλλά θεωρώ ότι είναι καιρός πια, να πάψουμε να ωραιοποιούμε τα παραμύθια μας και να ανακαλύψουμε την πραγματική τους αλήθεια. Άλλωστε σήμερα, όλοι Αγρινιώτες είμαστε.
Και του χρόνου.
πηγή: http://sinidisi.gr
