Αποκλεισμένος από την άμεση πρόσβαση των ιδιωτικών εταιρειών παραμένει ο τομέας της αποκομιδής των απορριμμάτων, προκαλώντας πολλές αντιδράσεις, κυρίως μεταξύ δημάρχων που θεωρούν ότι δεν μπορούν να καλυφθούν τα κενά που έχουν παρουσιαστεί. Σε πολλές περιπτώσεις η κατάσταση τείνει σε αδιέξοδο, καθώς δήμοι αδυνατούν να ανταποκριθούν στις επείγουσες ανάγκες διαχείρισης των απορριμμάτων. Το νομικό πλαίσιο δεν επιτρέπει σήμερα τη χρήση ιδιωτικών απορριμματοφόρων και εργολάβων καθώς η αποκομιδή κρίνεται ως ανταποδοτικό έργο των ίδιων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι εισπράττουν τα τέλη καθαριότητας. Η αρμοδιότητα αυτή, σύμφωνα με τον νόμο, δεν θα πρέπει να εκχωρείται.
Για αρκετούς δημοτικούς άρχοντες, η χρήση ιδιωτικών εταιρειών στη συλλογή των σκουπιδιών δεν αποτελεί ταμπού. «Η καλύτερη περίοδος στον τομέα της καθαριότητας ήταν όταν την είχαμε αναθέσει σε ιδιωτική εταιρεία», λέει ενδεικτικά στην «Κ» ο κ. Γιώργος Χάλαρης, τέως πρόεδρος Κοινότητας Οίας Σαντορίνης. «Δεν έβλεπες γόπα κάτω», τονίζει ο κ. Χάλαρης. «Συνεργαστήκαμε με την εταιρεία Ελληνική Ανακύκλωση ΑΕΒΕ για δύο έτη, στα τέλη της δεκαετίας του '90, καθώς δεν επαρκούσε το προσωπικό μας. Το ποσό που δώσαμε στον ιδιώτη επιχειρηματία ήταν το ίδιο που θα δαπανούσε και ο δήμος, ό,τι αντιστοιχούσε στο ανταποδοτικό τέλος καθαριότητας», λέει ο ίδιος. Σύμφωνα με τον τέως κοινοτάρχη, η εταιρεία ανταποκρίθηκε στη σύμβαση και είχε καθαρό κέρδος που αποτελούσε περίπου το 10% της αμοιβής. Μετά τη διετία αυτή, η κοινότητα απέκτησε το απαραίτητο προσωπικό και ανέλαβε το έργο μόνη της. «Παρ' όλα αυτά, ειδικά στα νησιά και στους τουριστικούς τόπους, όπου παρατηρείται απότομη αύξηση των σκουπιδιών τους καλοκαιρινούς μήνες, δεν μπορούμε να έχουμε τους ίδιους υπαλλήλους χειμώνα-καλοκαίρι. Υπάρχει έντονη εποχικότητα. Σε αυτή την περίπτωση, οι ιδιώτες μπορούν να καλύψουν τις επιπλέον ανάγκες», σημειώνει ο κ. Χάλαρης.
Με το σκεπτικό της ανεπάρκειας των υπηρεσιών καθαριότητας, αρκετοί δήμοι, κυρίως μικροί, είχαν προχωρήσει από τα τέλη της δεκαετίας του '90 σε συμβάσεις με εταιρεία. Παρόμοιες συνεργασίες υπήρχαν και στην Αττική (Αγιος Στέφανος, Ανθούσα, Μελίσσια). Στη διαχείριση των απορριμμάτων είχαν αναμειχθεί και οι δημοτικές επιχειρήσεις, που ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια. Η διαδικασία αυτή ανακόπηκε με την κύρωση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, τον Ιούνιο του 2006, επί υπουργίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου. Ο αναθεωρημένος κώδικας διατήρησε ως αρμοδιότητα των δήμων την αποκομιδή και τη διαχείριση των αποβλήτων. Ταυτόχρονα, απαγορεύοντας ρητά ακόμα και στις δημοτικές επιχειρήσεις να ασχοληθούν με την αποκομιδή των απορριμμάτων, απέκλεισε κάθε ανάμειξη ιδιωτικών επιχειρήσεων. Άσχετα αν υπήρξαν σε μικρότερο βαθμό συνεργασίες με ιδιωτικές εταιρείες για την συλλογή των σκουπιδιών.
Στη συνέχεια το Ελεγκτικό Συνέδριο αρνήθηκε να εγκρίνει εντάλματα πληρωμής σε ιδιωτικές εταιρείες που είχαν μετάσχει στην αποκομιδή απορριμμάτων σε συνεργασία με δημοτικές αρχές, τινάζοντας στον αέρα κάθε δυνατότητα συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στη συλλογή των σκουπιδιών. Με αυτόν το τρόπο οδηγήθηκε το 2010 σε πτώχευση η εταιρεία Lobbe Tzilalis ΑΕ και συρρικνώθηκε η εταιρεία Κωστούλας ΑΕ οι οποίες είχαν την αποκλειστικότητα αποκομίζοντας εκατομμύρια ευρώ.
«Ο «Καλλικράτης» ορίζει σαφώς ότι η αποκομιδή των απορριμμάτων είναι έργο των δήμων, δεν επιτρέπει συμμετοχή ιδιωτικών εταιρειών», τονίζει από την άλλη πλευρά στην «Κ» ο κ. Δημήτρης Στεργίου, δήμαρχος Πεντέλης, ο οποίος δεν κρύβει την αντίθεσή του στην εμπλοκή των ιδιωτών στα απορρίμματα αν και στα μέσα της δεκαετίας '90 συνεργάστηκε με εταιρεία.
Στο παρελθόν είχαν παρουσιαστεί σοβαρά πρόβληματα στο έργο τότε των 2 μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών (Lobbe Tzilalis AEBE, Κ. Κωστούλας ΑΕ) με λαθραίες ρίψεις των φορτίων σε χωματερές ή με ανεξέλεγκτη απόρριψη επικίνδυνων αποβλήτων.
Οι εταιρείες ισχυρίζονται ότι μπορούν να κάνουν το έργο που υλοποιούν οι δημοτικές υπηρεσίες καθαριότητας, οι οποίες συχνά είναι «ξεχαρβαλωμένες», με αισθητά μικρότερο κόστος, κυρίως λόγω μικρότερων αμοιβών, αλλά και καλύτερης οργάνωσης.
Τι ορίζει η ευρωπαϊκή οδηγία
Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, η συμμετοχή των ιδιωτικών εταιρειών στη διαχείριση των απορριμμάτων σε κάθε στάδιο, ακόμα και στη φάση της αποκομιδής, είναι δεδομένη. Μάλιστα, η ευρωπαϊκή οδηγία 2004/18 καθορίζει με σαφήνεια τη συλλογή των αποβλήτων ως έναν από εκείνους τους τομείς όπου το Δημόσιο μπορεί να συνάψει συμβάσεις έργου με ιδιώτες εργολάβους. Ετσι, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι ιδιωτικές εταιρείες έχουν ανάμειξη στη συλλογή των απορριμμάτων. Στην Ελλάδα η αποκομιδή απορριμμάτων ήταν μοιρασμένη στα 2 ξεκίνησε το 1991 από την εταιρεία Κωστούλας Κ. ΑΕΒΕ όπου είχε την αποκλειστικότητα και στη συνέχεια ιδρύθηκε η ελληνογερμανική εταιρεία Lobbe Tzilalis Recycling AE. Μέχρι το 2002 οι συνεργασίες των ιδιωτών με τος ΟΤΑ βρίσκονταν σε καλό σημείο μέχρι που οι 2 εταιρείες συγκρούστηκαν μεταξύ τους.
Βεβαίως, και στις ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες η ευθύνη ανήκει στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι έχουν εδώ και πολλά χρόνια όχι μόνο αυξημένες αρμοδιότητες και εξουσίες, αλλά και υψηλό επίπεδο υποδομής, προσωπικού και τεχνογνωσίας για να εποπτεύουν τον χώρο. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Δανίας, όπου οι δήμοι έχουν την ευθύνη όχι μόνο για την αρχική διαχείριση των απορριμμάτων, αλλά και για πολύπλοκες μονάδες απόσπασης ενέργειας από τα σκουπίδια, είτε με δικές τους υποδομές είτε σε συνεργασία με ιδιωτικές εταιρείες.
Η ίδια δυνατότητα δίνεται πλέον, όσον αφορά τα στάδια μετά την αποκομιδή, και στους ελληνικούς ΟΤΑ. Σημειώνεται ότι η μεγάλη «πίτα» της διαχείρισης των απορριμμάτων, που θα τροφοδοτείται από τα δημοτικά τέλη (που θεωρούνται «σίγουρα λεφτά»), έχει προκαλέσει το έντονο ενδιαφέρον μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων.
