Το νερό αποτελεί βασικό στοιχείο της παραγωγής γεωργικών προϊόντων διατροφής. Αλλά, ενώ πολλά φρούτα και λαχανικά είναι μια εξαιρετική πηγή νερού, η καλλιέργεια τους απαιτεί επίσης σημαντικές ποσότητες νερού. Χωρίς επαρκή, καλή ποιότητα και εύκολα προσβάσιμο νερό, η ευρωπαϊκή παραγωγή γεωργικών προϊόντων διατροφής θα μπορούσε να απειληθεί.

Κατά μέσο όρο, το 44% της συνολικής χρήσης νερού στην Ευρώπη αφορά τη γεωργία, φθάνοντας το 80% σε ορισμένες περιφέρειες. Με τον αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό και την αλλαγή του κλίματος αυξάνοντας τον κίνδυνο των δυσμενών κλιματικών συνθηκών, όπως η ξηρασία, η πίεση στους φυσικούς πόρους αυξάνεται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει τόσο βραχυπρόθεσμες όσο και μακροπρόθεσμες στρατηγικές για την εξασφάλιση πιο βιώσιμης χρήσης του νερού.

Ευρωπαϊκά εργαλεία πολιτικής

Σύμφωνα με την τρέχουσα κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ), ο λεγόμενος μηχανισμός πολλαπλής συμμόρφωσης υποστηρίζει τη βιώσιμη χρήση του νερού. Αυτό γίνεται μέσω ενός συνόλου προτύπων σχετικά με την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση της γης, το οποίο είναι υποχρεωτικό για τους γεωργούς που λαμβάνουν ενισχύσεις της ΚΓΠ. Πρότυπα περιλαμβάνουν την προστασία και διαχείριση του νερού μέσω της δημιουργίας προστατευτικών ταινιών κατά μήκος των υδάτινων οδών, των αδειών άρδευσης και προστασίας των υπόγειων υδάτων από τη ρύπανση.

Τα λεγόμενα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος συμβάλλουν επίσης στην ποιότητα των υδάτων στη γεωργία. Μέρος της στήριξης του εισοδήματος για τους αγρότες της ΕΕ, τα μέτρα υποστηρίζουν εκείνους που εφαρμόζουν πρακτικές που ωφελούν το περιβάλλον και το κλίμα. Αυτό περιλαμβάνει τη δημιουργία περιοχών οικολογικής εστίασης και μόνιμων λειμώνων, οι οποίες προστατεύουν τη βιοποικιλότητα περιορίζοντας τη χρήση φυτοφαρμάκων στις περιοχές αυτές.

Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης της κοινής γεωργικής πολιτικής   παίζουν επίσης ρόλο στην προώθηση της βιώσιμης χρήσης των υδάτων. Χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και διαχειρίζονται τα κράτη μέλη σε συνεργασία με την Επιτροπή, τα προγράμματα σχεδιάζονται γύρω από έξι προτεραιότητες. Ένας από αυτούς είναι η προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων. Υπάρχουν πολλά καλά παραδείγματα από ολόκληρη την ΕΕ για την καλή χρήση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για την προστασία του νερού. Για παράδειγμα, μια  εκπαιδευτική συνεδρία για τη διατήρηση μικρής κλίμακας νερού παρέχεται σε 150 άτομα στην περιοχή Łódź της Πολωνίας. Με την κλιματική αλλαγή να αυξάνει τον κίνδυνο ξηρασίας στην Πολωνία, ο δυνητικός αντίκτυπος στη γεωργία είναι σημαντικός. Το σχέδιο που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ σχεδιάστηκε για να παρέχει πρακτικές γνώσεις και μεθοδολογίες για τη διατήρηση του νερού.

Καινοτομία για τη βιωσιμότητα του νερού

Η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα της ΕΕ συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της κατανάλωσης νερού. Μέσω κονδυλίων όπως το  Horizon2020 , παρέχεται στήριξη σε έργα που καινοτομούν και χρησιμοποιούν γεωργία ακριβείας για τη βελτίωση της χρήσης του νερού.

Στην La Mancha της Ισπανίας, η υπερβολική χρήση των υδάτινων πόρων για την άρδευση αγροτικών εκτάσεων σχεδόν προκάλεσε την ξηρασία της λεκάνης υπόγειων υδάτων. Από τότε  έχει δημιουργηθεί ένα  έργο που προσφέρει εργαλεία υποστήριξης στους τοπικούς αγρότες. Ένα τέτοιο εργαλείο, για παράδειγμα, επιτρέπει στους αγρότες να εκτιμούν την κατανάλωση νερού των καλλιεργειών τους, ενώ ελέγχουν εάν συμμορφώνονται με την ποσότητα νερού που επιτρέπεται νόμιμα να χρησιμοποιηθούν για άρδευση. Ένα άλλο εργαλείο, γνωστό ως  OPTIWINE , μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον υπολογισμό της ακριβούς ποσότητας νερού που εφαρμόζεται στους αμπελώνες, βελτιώνοντας την ποιότητα των σταφυλιών μειώνοντας παράλληλα την κατανάλωση νερού. Οι υπολογισμοί βασίζονται σε δορυφορικά δεδομένα και δεδομένα που συλλέγονται από αισθητήρες καιρού, εγκατάστασης και εδάφους εγκατεστημένους στο έδαφος.

Υποστήριξη στο αγρόκτημα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει επίσης και άλλα μέσα για τη διασφάλιση της βιώσιμης χρήσης του νερού στο μέλλον. Έχει συσταθεί ομάδα εργασίας για το νερό με στόχο την ενίσχυση των επενδύσεων και τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών στην ευρωπαϊκή γεωργία. Η ειδική ομάδα έχει ήδη περιγράψει  τις κύριες απειλές για την ποιότητα και τη διαθεσιμότητα των υδάτων στην ΕΕ  και, σε συνεργασία με την υπηρεσία επιστήμης και γνώσης της  Επιτροπής , έχει δημιουργήσει ένα κέντρο γνώσεων για το νερό και τη γεωργία. Ο κόμβος συνδέει και ενσωματώνει τις υπάρχουσες πηγές πληροφοριών ενώ παράγει νέες γνώσεις για κάθε πτυχή της χρήσης του νερού. Ο κόμβος είναι προσβάσιμος μέσω διαδικτυακής πύλης .

Επιπλέον, στο πλαίσιο των προτάσεων της νέας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) για το 2021-2027, αναπτύσσεται ένα νέο εργαλείο που βοηθά τους γεωργούς να διαχειρίζονται τη χρήση των θρεπτικών ουσιών στην εκμετάλλευσή τους. Το εργαλείο για τη βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων για τα θρεπτικά συστατικά (FaST) αποσκοπεί στη διευκόλυνση της βιώσιμης χρήσης λιπασμάτων για όλους τους αγρότες στην ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την ψηφιοποίηση του γεωργικού τομέα. Το εργαλείο θα παράσχει ένα προσαρμοσμένο σχέδιο διαχείρισης θρεπτικών ουσιών σε όλους τους αγρότες της ΕΕ. Η χρήση του θα αποφέρει περιβαλλοντικά οφέλη, όπως η μείωση της διαρροής θρεπτικών ουσιών στα υπόγεια ύδατα και στα ποτάμια.

Τι έπεται

Με την αυξανόμενη πίεση στη διαθεσιμότητα και την ποιότητα του νερού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να ενθαρρύνει και να επενδύει στη βιώσιμη χρήση νερού στη γεωργία.

Στις νέες προτάσεις της ΚΓΠ , η Επιτροπή πρότεινε έναν νέο τρόπο συνεργασίας με τα κράτη μέλη για να εξασφαλίσει ότι η χρηματοδότηση στοχεύει εκεί όπου χρειάζεται περισσότερο. Για παράδειγμα, μολονότι οι στόχοι για τη βιώσιμη χρήση του νερού θα μπορούσαν να καθοριστούν σε επίπεδο ΕΕ, ο τρόπος εκπλήρωσης των στόχων αυτών θα εναπόκειται σε κάθε εθνική αρχή να αποφασίσει με βάση τις δικές της ειδικές περιστάσεις. Στο πλαίσιο του ύδατος και της γεωργίας, αυτό θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση της ΕΕ για την καλύτερη ανταπόκριση στις τοπικές ανάγκες.

Προκειμένου να επιτευχθούν πιο φιλόδοξα αποτελέσματα, η μελλοντική κοινή γεωργική πολιτική θα συνεχίσει επίσης να επενδύει και να ενθαρρύνει την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα. Με την εφαρμογή τεχνολογιών "έξυπνης άρδευσης" και μέσων διαχείρισης θρεπτικών ουσιών, η χρήση νερού βελτιώνεται ήδη.