« Ω  πόλις του Μεσολογγίου!  Ω πόλις , βασίλισσα  των άλλων πόλεων της Ελλάδος,(…)  Το Μεσολόγγι δεν ανήκει πλέον εις σας, ΄Ελληνες , μόνον· το υιοθέτησεν όλος ο παλαιός και ο νέος κόσμος».

Σπυρίδων Τρικούπης

ΕΠΙΚΑΙΡΑ, τεύχος 392ο

Η οικογένεια Τρικούπη, γνωστή κυρίως από τους Σπυρίδωνα και Χαρίλαο ,   υπήρξε μία από τις παλαιότερες  και πιο αρχοντικές  του Μεσολογγίου  μαζί με τους Ραζηκότσικες , τους Παλαμάδες και άλλους τοπικούς άρχοντες . Καλύπτει μία περίοδο  από το 1730 μέχρι το 2002, έτος εκδημίας του τελευταίου των Τρικούπηδων , του Κωνσταντίνου,  και στους κόλπους της περιλαμβάνονται  εξέχοντες πολιτικοί και διπλωμάτες , ικανοί στρατιωτικοί  και επαναστάτες αγωνιστές  που  εμπράκτως υποδεικνύουν στις επερχόμενες γενιές  το χρέος τους έναντι της πατρίδας μας.  Κατά τον Σπυρίδωνα Τρικούπη οι ρίζες της  ανευρίσκονται στο Λιδωρίκι, ο δε  Γεώργιος  Έξαρχος θεωρεί τη Μοσχόπολη της Βορείου Ηπείρου τόπο καταγωγής  , ενώ   παραμένει άγνωστη  η ετυμολογία  του επωνύμου.

Η  οικογένεια της οποίας γενάρχης υπήρξε ο Γεωργάκης  Τρικούπης εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι  κατά την τρίτη δεκαετία  του 18 ου αιώνα.  Τέκνο του ήταν ο Ματθαίος , προεστός του Μεσολογγίου έως το 1770  ο οποίος  απέκτησε τους Συμεών και Ιωάννη που γεννήθηκε το 1750 , εξελέγη πρόκριτος  και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Νυμφεύθηκε  το 1785 την Αλεξάνδρα Απ. Παλαμά  και είχε    εννέα παιδιά  , μεταξύ των οποίων,  τον Σπυρίδωνα , τον Θεμιστοκλή ,  τη Μαρία  και την Ειρήνη  η οποία είχε παντρευτεί τον σωματάρχη Ιωάννη Ραζηκότσικα και απόγονός της ήταν ο λογοτέχνης Ναπολέων Λαπαθιώτης (1888-1944), στον οποίο αναφέρεται και ο  Πέτρος Παπαπολυβίου, αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου,  σε άρθρο του με τον τίτλο « Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης και η Κύπρος» στην κυπριακή εφημερίδα « Ο Φιλελεύθερος»/1 Μαρτίου 2014, στο Ψηφίδες Ιστορίας, εκδόσεις Ρίζες, Λευκωσία  2017.

Έργα και ημέρες του Σπυρίδωνα

O Σπυρίδων Τρικούπης (1788-1873)   έλαβε την εγκύκλια μόρφωσή του   στην Παλαμιαία   Ακαδημία   και γνώριζε Ιταλικά. Απέκτησε έξι παιδιά, μεταξύ των οποίων ,   τον Χαρίλαο και τη Σοφία  . Το 1825 συμμετείχε στις προσπάθειες για ίδρυση του αγγλικού κόμματος με την υποστήριξη του λόρδου Γκίλφορντ. To 1826 είχε νυμφευθεί την Αικατερίνη  Μαυροκορδάτου. Εκφώνησε λόγο για την απελευθέρωση του Μεσολογγίου  τον Μάιο του 1829,  μετά από τριετή δουλεία  , αλλά σύντομα   διαφώνησε με τον Ιωάννη Καποδίστρια  και υπέβαλε την παραίτησή του.

Ήλθε σε αντίθεση με την Αντιβασιλεία  το 1833 και διορίστηκε ως πρέσβης  στο Λονδίνο έως το 1838.  Αφού δεν αποδέχθηκε δυσμενή μετάθεση  εκ μέρους του Όθωνα στην Κωνσταντινούπολη, ξανατοποθετήθηκε στην ίδια θέση στο Λονδίνο από το 1840  έως το 1843, όπως και κατά το διάστημα  από το 1850 έως το 1862, οπότε λόγοι υγείας τον οδήγησαν σε παραίτηση. Το 1844  είχε διοριστεί υπουργός  Εξωτερικών , Παιδείας και Δικαιοσύνης. Δεν δίστασε  -παρά την αγγλοφιλία του- να ψέξει τους Βρετανούς  , όταν ο ναύαρχος Πάρκερ  με τον στόλο του είχε αποκλείσει τον Πειραιά , για να επιτύχει την εκθρόνιση του Όθωνα. Υπήρξε ένας ήπιος και συνετός πολιτικός.

Ως φίλος των γραμμάτων και φιλόπατρης  μετέφρασε τον θούριο του Τυρταίου: « Τι τιμή στο παληκάρι όταν πρώτο στη φωτιά/ σκοτωθεί για την πατρίδα με τη σπάθη στη δεξιά . Υπήρξε δεινός ρήτορας,  χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του λόγου του ενώπιον της σορού  του οπλαρχηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη (24/04/1827) .  Ως ιστοριογράφος  εξέδωσε την τετράτομη « Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»  πρωτοτυπωμένη το 1853-1857 .  Είχε εξυμνήσει την ιδιαίτερη πατρίδα του  με το ποίημα « Λίμνη του Μεσολογγίου» . Έλαβε  την ποιητική σκυτάλη από τον Διονύσιο Σολωμό , την παρέδωσε στον Κωστή Παλαμά και είναι « ο αρχηγός της ονομαστής μετέπειτα Σχολής της Ρούμελης». Είναι ο πρώτος  που δημοσίευσε  το 1824 τον « Ύμνο εις την Ελευθερίαν» του Διονυσίου Σολωμού  στα « Ελληνικά Χρονικά» του Μάγιερ , παραθέτοντας  δικά του  αναλυτικά και ερμηνευτικά σχόλια.

Διαπραγμάτευση της ενσωμάτωσης των Επτανήσων

O Χαρίλαος Τρικούπης γεννήθηκε   το 1832 στο Ναύπλιο. Σπούδασε στη Νομική Σχολή Αθηνών και ολοκλήρωσε   τις σπουδές του στο Παρίσι   . Το 1863 ορίστηκε ως εκπρόσωπος του ελληνικού βασιλείου  για τις διαπραγματεύσεις της συνθήκης ενσωμάτωσης της  Επτανήσου και  το 1864 υπέγραψε  το σχετικό επίσημο  κείμενο.

Η  κυβέρνηση Κουμουνδούρου διαλύθηκε τον Δεκέμβριο του 1867  και ο Τρικούπης ανεξαρτητοποιήθηκε πολιτικά, ιδρύοντας το “Πέμπτο Κόμμα”. Τον Ιούνιο του 1874 δημοσίευσε το άρθρο του  με τίτλο “Τίς πταίει”, με το οποίο  έψεγε τον βασιλέα Γεώργιο  τον Α΄ ότι παρενέβαινε  στη διακυβέρνηση της  χώρας  , παρακάμπτοντας τις δημοκρατικές διαδικασίες. Στις 11 Αυγούστου 1875  ο Γεώργιος ο Α΄ , με την « Ομιλία του Θρόνου»  ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων που συνέταξε ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης, υποχρεώθηκε να δηλώσει  ότι εις το εξής  ο βασιλέας θα καλεί για τον σχηματισμό κυβέρνησης τον αρχηγό του κόμματος που έλαβε τις περισσότερες βουλευτικές έδρες, σύμφωνα με   τη « Δεδηλωμένη» απόφαση των εκλογέων.

Εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής  της επαρχίας Μεσολογγίου το 1865.  Σε διάστημα τριάντα ενός  ετών συμμετείχε  σε δεκατρείς  εκλογικές αναμετρήσεις   και κατόρθωσε  να εκλεγεί σε δέκα. Ήθελε να λειτουργεί   δικομματικό σύστημα   κατά το  αγγλικό πρότυπο.  Ο Χαρίλαος Τρικούπης  υπήρξε ευρωπαϊστής και δεν δίστασε  το 1886 να μειώσει με νόμο τους βουλευτές  σε 180 , ενώ  ο Θεόδωρος  Δηλιγιάννης ο οποίος   στηριζόταν στο πελατειακό σύστημα τους αύξησε σε 207 το 1890. Δυστυχώς για την Ελλάδα, σε κρίσιμες στιγμές διαπραγματεύσεων  δεν βρισκόταν στο πηδάλιό της , φέρ΄ειπείν, στο Συνέδριο του Βερολίνου (1878)  και όταν η  Ανατολική Ρωμυλία προσαρτήθηκε από την Βουλγαρία το 1885.

Εξαιτίας της ρητορικής του δεινότητας αποκλήθηκε « αετός του κοινοβουλίου» και « λέων  του λόγου».

Ενίσχυσε τη χώρα με τα θωρηκτά « Ύδρα», « Σπέτσαι» και « Ψαρά» και αναδιοργάνωσε τη Σχολή Ευελπίδων. Το οδικό δίκτυο από 1359 χλμ το 1882  υπερέβη τα 4.000 χλμ το 1890 , ενώ από τα 10 χλμ της σιδηροδρομικής σύνδεσης Αθήνας – Πειραιά του 1869 , το μήκος της έφθασε πέραν των 900 χλμ το 1892. Το 1892- 93  άρχισαν οι εργασίες διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου και  το 1886 επιτεύχθηκε  η αποξήρανση της λίμνης Κωπαϊδας.

Επί των ημερών του ανεγέρθηκε  πλήθος νεοκλασικών οικοδομημάτων   με κρατική  δαπάνη  ή  τη συμβολή ευεργετών  ,φέρ΄ειπείν,  η Ακαδημία Αθηνών (1887) , το Ζάππειο Μέγαρο (1888) , η Εθνική Βιβλιοθήκη (1888) κλπ.

Το 1893 η χώρα οδηγήθηκε σε πτώχευση λόγω του υπέρογκου δανεισμού. Απέτυχε στις εκλογές του 1895  και κατέφυγε στις Κάννες . Απεβίωσε  στις 30 Μαρτίου 1996  σε ηλικία 64 ετών , ενώ η Αθήνα πανηγύριζε για τη μεγαλειώδη νίκη του Σπύρου Λούη κατά τους  διεξαγόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες .  Με το γαλλικό πλοίο « Αμερική» μεταφέρθηκε η σορός του στην Ελλάδα , δαπάναις φίλων του και ιδίως του Ανδρέα Συγγρού.

Μελέτη των αρχείων τους

Στη Στοά του Βιβλίου στην Αθήνα, ενώπιον πλήθους ακροατών  παρουσιάστηκε πρόσφατα(30/11/2017), το  εμπεριστατωμένο πόνημα, καρπός πολυετούς  και σε βάθος μελέτης των αρχείων Τρικούπη,  του Διονύση Σπ.  Μπερερή «Ιστορική Μνήμη Οικογένειας Τρικούπη» , εκδόσεις Αιτωλοακαρνανικός Τύπος, Αθήνα 2017, από  την Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία (ΑΙ.ΠΟ.Ε.) και τον  Σύλλογο Μεσολογγιτών Αττικής «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΥΜΕΩΝ».        

Ο Γεώργιος Αντύπας, Αντιστράτηγος ε.α, πρόεδρος του Δ.Σ. του προαναφερθέντος  δεύτερου σωματείου  και ο Πάνος Σόμπολος, πρόεδρος του Συλλόγου Αιτωλοακαρνάνων Δημοσιογράφων  , είχαν απευθύνει   χαιρετισμούς. 

Η Πετροπούλου - Χαρώνη Φήμια, καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας και η Σταυροπούλου – Ντόκα Αικατερίνη, διευθύντρια της Τράπεζας Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος του Ινστιτούτου Βιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών αναφέρθηκαν στο έργο του .  Ο Παναγιώτης Κοντός, καθηγητής της  Φιλοσοφικής  του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της ΑΙΠΟΕ , συντόνισε την εκδήλωση.