Στο Κάστρο της Βόνιτσας η δεύτερη συνάντηση (Κυριακή 8 Οκτωβρίου στις 11.00) για την ανάμνηση της θυσία των Βλαχόπουλων στο Κάστρο της Βόνιτσας (Οκτώβριος του 1897)

Παρασκευή, 06 Οκτωβρίου 2017 10:57

Στο Κάστρο της Βόνιτσας η δεύτερη συνάντηση (Κυριακή 8 Οκτωβρίου στις 11.00) για την ανάμνηση της θυσία των Βλαχόπουλων στο Κάστρο της Βόνιτσας (Οκτώβριος του 1897)

Αν βρίσκετε το άρθρο ενδιαφέρον κοινοποιήστε το

Η Ιστορία των Βλαχόπουλων που σκοτώθηκαν όταν ο Αλή Πασάς «κόνεψε» το Κάστρο της Βόνιτσας. Εκδήλωση Ανάμνησης και τιμής την Κυριακή 8 Οκτωβρίου στις 10.30 στο Κάστρο της Βόνιτσας.

Τον Οκτώβριο του 1798 ο Αλή Πασάς καταλαμβάνει το κάστρο της Βόνιτσας. Το κάστρο μέχρι τότε το κατείχαν οι Γάλλοι, οι οποίοι στις 28 Ιουνίου 1797, τέσσερες μήνες πριν την συνθήκη του Καμποφόρμιο, είχαν εισέλθει στη πόλη και εγκαθίδρυσαν το δημοκρατικό τους πολίτευμα, καταλύοντας την Βενέτικη κυριαρχία. Η Βόνιτσα στις 17/10/1797 γίνεται επίσημα αποικία της Γαλλίας με την συνθήκη του Καμποφόρμιο και με το 5ο άρθρο της συνθήκης:

Σχετικά με το γεγονός κατάληψης του Κάστρου της Γαλλικής Βόνιτσας από τον Αλή Πασά στις 13/10/1798, μέχρι το έτος 2009 υπήρχε μία μόνο παράθεση γεγονότων. Σύμφωνα με τον Άγγλο περιηγητή Χιουτζ η παράδοση του κάστρου έγινε με την παράδοση (από τον Χαλκιόπουλο στον Ιγνάντιο) των τεσσάρων κεφαλιών των Γάλλων αξιωματικών οι οποίοι είχαν παραμείνει άρρωστοι στο αναρρωτήριο του κάστρου, ενώ το σύνολο της Γαλλικής φρουράς της Βόνιτσας είχε καταφύγει στην Αγία Μαύρα. Ο Χιουτζ είχε αντιγράψει τις ιστορίες του Πουκεβίλ (γάλλος πρόξενος στα Ιωάννινα) και με τη σειρά του τις ξαναέγραψε ο ιδιότυπος ιστοριογράφος της Ηπείρου, ο Νικόλαος Ζιάγκος. Επίσης για τα γεγονότα αυτά δύο δεκαετίες μετά το έτος κατάληψης της Βόνιτσας από τα στρατεύματα του Αλή έγραψε ο εξισλαμιστής Αλσατός τυχοδιώκτης, ο Ιμπραήμ Μανζούρ (Samson Cerf Berr De Medelsheim 1780-1826).

Είχε προηγηθεί η κατάληψη της Πρέβεζας , από τα στρατεύματα του Αλή, με μια σφαγή των Γάλλων και ντόπιων υπερασπιστών της Πρέβεζας, που στη Γαλλία έχει καταγραφεί στην Εθνική της ιστορία ως «ο χαλασμός της Πρέβεζας».

Το 2009, η Αμφικτιονία Ακαρνάνων, εντόπισε τους στίχους από τραγούδια που χορεύονται συνεχώς επί ενάμισι αιώνα, από τους Βλάχους της Δυτικής Πίνδου, σε ανάμνηση για την θυσία βλαχόπουλων που έπεσαν όταν ο Αλή Πασάς κόνεψε το Κάστρο της Βόνιτσας.

Το τραγούδι δεν συνοδεύεται από μουσικά όργανα, χορεύεται στον τρανό χορό των Βλάχων (κόρλου μάρι) ένα χορό που όλοι οι Βλάχοι τιμούν με την συμμετοχή τους και την διατήρηση των επί μέρους τελετών καθώς και των συμβόλων.

Ποια από τις δύο πηγές είναι η πιο σοβαρή και αξιόπιστη;

Πρώτη πηγή: Ο εξισλαμιστής Αλσατός τυχοδιώκτης, ο Ιμπραήμ Μανζούρ (Samson Cerf Berr De Medelsheim 1780-1826) και ο Τhomas S. Hughes (που επικαλείται τον Πουκεβιλ) αλλά και άλλοι «φιλλέληνες» περιηγητές.

Δεύτερη πηγή: Η επί 150 και πλέον χρόνια ζωντανή παράδοση των βλάχων της δυτικής Πίνδου.

Ας δούμε μερικά στοιχεία, παράμετρους στην όλη ιστορία.

Ποιος είχε συμφέροντα να γράψει διαφορετικά την ιστορία;.

Οι βλάχοι που θρηνούσαν τα παιδιά τους ή οι ξένοι διαχειριστές μεγάλων ελληνικών περιοχών;

Οι Βλάχοι, σύμφωνα με τα έθιμα που ακόμα και σήμερα έχουμε στην Ηπειρο, πρίν την γιορτή, με ένα τύπου μοιρολόι τραγούδι, αναφέρονταν στους ανθρώπους τους που δεν ήταν πλέον κοντά τους.

Σήμερα στην Ηπειρο, πρίν τον γάμο, την βάπτιση, και την χαρά, αρχίζει η γιορτή με ένα τραγούδι τάβλας, ένα άσμα σαν μοιρολόι, που καλεί τον Αγγελο, τους ξενιτεμένους αλλά και τους αγαπημένους νεκρούς, να έλθουν και αυτοί στη χαρά, να λάβουν την θέση πους τους αξίζει. Μια γιορτή μεγαλείο, μια τελετή που μας οδηγεί στις αρχέγονες γιορτές αυτής της μοναδικής πολιτισμικής περιοχής.

Ποιόν να πιστέψουμε, τους ξένους ή τους δικούς μας;

Η έρευνα της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων, προχώρησε στην διαπίστωση των τυχόν προστριβών που μπορεί να είχε ο μητροπολίτης Αρτας Ιγνάτιος (και μετέπειτα μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας) με τη γαλλική διπλωματία. Η ίδια έρευνα συμπεριέλαβε και τον Λογοθέτη της Βόνιτσας , τον Χαλκιοπουλο, που κατηγορήθηκε και αυτός από τον Πουκεβίλ.

Ο Ιγνάτιος, γνήσιος Ορθόδοξος, μέλος της Φιλικής εταιρείας, άνθρωπος που μπορούσε να γίνει (και έγινε) πόλος έλξης μιας σημαντικής ομάδας μορφωμένων και πλουσίων Ελλήνων της διασποράς. Ηταν Ορθόδοξος, Ελληνας και ήταν προσανατολισμένος στην απελευθέρωση της Ελλάδας.

Ο Χαλκιόπουλος, ο λογοθέτης της Βόνιτσας, έπρεπε να πληρώσει για την συμμετοχή του στις διαπραγματεύσεις του Αλή Πασά με την Ρωσία, στη προσπάθεια της Ελληνικής πλευράς για την αναγνώριση ενός νέου κράτους που μπορεί να ήταν κάτω από την ηγεμονία του Αλή πασά, αλλά το υπό πρόταση σύνταγμα θα καθιέρωνε ισάξια την Ορθόδοξη πίστη και την Ελληνική γλώσσα , με αυτή των Μωαμεθανών (Μπεκτασί). Το υπό πρόταση σύνταγμα προέβλεπε δικαστήρια μωαμεθανικά αλλά με δυνατότητα προσφυγής, των Ελλήνων, σε ανώτερα δικαστήρια των Ιόνιων νήσων, όταν πίστευαν ότι ο πρώτος βαθμός κρίσης τους αδικούσε , κλπ.

Η δράση του πουκεβίλ ήταν καθαρή υπέρ των Γαλλικών συμφερόντων. Γιαυτό τον λόγο παρέμεινε στα Ιωάννινα. Επηρέαζε ή προσπαθούσε να επηρεάσει τον Αλή πασά για τα γαλλικά συμφέροντα. Ηταν έξυπνος, τυχερός αφού είχε διαφύγει σοβαρούς κινδύνους, αλλά και ευέλικτος διπλωμάτης.

Την ιστορία την φτιάχνουν οι νικητές, όμως την κατασκευάζουν και οι διπλωμάτες, με προοπτική χρήσης στα επόμενα χρόνια, σαν ένα σκαλοπάτι για να τεκμηριώσουν κάποιο ιστορικό τους στόχο. Ο Πουκεβίλ, αρχικά, άρχισε την συκοφάντηση κατά του Ιγνάντιου. Από εκεί και πέρα κάθε άλλος που κινούνταν στο ίδιο φάσμα διπλωματίας απέδιδε κατηγορίες στον Ιγνάντιο με την ίδια εξιστόρηση των γεγονότων, ή με κάποια παραπλήσια. Βέβαια είχαμε και τους ξένους περιηγητές οι οποίοι αν δεν μπορούσαν να επισκεφτούν μια περιοχή ή αν ήθελαν να αναφερθούν σε σημαντικά προγενέστερα γεγονότα, αντέγραφαν άλλους προλαλήσαντες, πολλαπλασιάζοντας τις ψευδείς πληροφορίες.

Άλλοι περιηγητές αναφέρουν ότι στη Βόνιτσα δεν πήγε ο ίδιος ο Ιγνάτιος αλλά έστειλε ένα αρχιμανδρίτη, χωρίς να αναφέρουν το όνομά του. Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η τακτική των συκοφαντών με την εφαρμοζόμενη διαδικασία «των σκαλοπατιών» , σας πληροφορούμε ότι αυτή η αρχικά εμφανιζόμενη αθώα διαφοροποίηση δεν είναι και τόσο αγαθή καθόσον ο αδελφός του Ιγνάντιου ήταν αρχιμανδρίτης.

Αφήνουμε τον Πουκεβίλ και επιστρέφουμε στους Βλάχους της Αβδέλλας. Όπως όλοι στην Ηπειρο, έτσι στους Βλάχους της δυτικής Πίνδου, η παράδοση μεταφέρονταν μέσω από τα παραμύθια που διηγούνταν η μάνα ή η γιαγιά. Ο πατέρας ή ο παππούς διηγούνταν πάντα ιστορίες.

Τα παραμύθια, τα έθιμα, τα τραγούδια και οι δεισιδαιμονίες, είναι η βάση του πολιτισμού μιας κοινωνίας. Εκεί κρύβεται η ύπαρξη και η διατήρηση μιας κοινωνικής ομάδας, η επικοινωνία της με άλλες κοινωνίες και ο αγώνας για την διασφάλιση της φυλετικής συνείδησης.

Για το θέμα της φυλετικής συνείδησης, οι Βλάχοι της δυτικής Πίνδου (Αβδέλλα, Σμίξη, Σαμαρίνα, Περιβόλι), θεωρούν την προέλευσή τους από ελληνικούς γηγενείς πληθυσμούς, οι όποιοι στη Ρωμαϊκή περίοδο χρησιμοποιήθηκαν ως φρουροί της αυτοκρατορίας. Η συνεχής επικοινωνία αυτών των Ελληνικών ομάδων πληθυσμού με την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, γίνονταν στη γλώσσα της αιώνιας πόλης, τα λατινικά. Αυτό δημιούργησε, στην καθημερινή ζωή, μια δεύτερη γλώσσα επικοινωνίας.

Αργότερα η νομαδική ζωή τους έκανε ριψοκίνδυνους, γνώστες του εμπορίου, σοβαρούς κριτές ενός επικείμενου κινδύνου, σταθμιστές κάθε παράγοντα που θα μπορούσε να διαφοροποιήσει σοβαρά την υπόσταση της κοινότητας.

Λόγω των συνεχών μετακινήσεων και της γνώσης κάθε τόπου που διάβαιναν, είχαν ζωντανή την πληροφορία για κάθε παρουσιαζόμενη ανάγκη και που αυτή θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί.

Οι Βλάχοι της δυτικής Πίνδου περιόρισαν σταδιακά την νομαδική ζωή και δημιούργησαν σταθερά βοσκοτόπια για την δύσκολη χειμερινή περίοδο. Οι τόποι βοσκής είτε νοικιάζονταν είτε είχαν αποκτηθεί με μεταβίβαση περιουσίας. Για τις οικογένειές τους νοίκιαζαν σπίτια, εξασφαλίζοντας σε αυτές μια καλλίτερη ζωή.

Αυτά τα χαρακτηριστικά που μέχρι τώρα στα τελευταία χρόνια είναι θύμησες από τους γονείς τους, στα μέλη του συλλόγου Αβδελλιωτών, έρχονται να γίνουν τα στοιχεία του γεγονότος της θυσίας των βλαχόπουλων στο κάστρο της Βόνιτσας.

Οι Βλάχοι της δυτικής Πίνδου, είχαν στη Βόνιτσα σταθερά βοσκοτόπια, γιατί όχι και δικές τους περιουσίες σε γή και σπίτια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τις άλλες ομάδες Βλάχων που στα δικά μας χρόνια ξεχειμώνιαζαν στη περιοχή μας, για τις περιουσίες που έκαναν και σήμερα υπάρχουν είτε ως κληροδοτήματα (Συρακιώτικα). .

Η συνεχής παρουσία των Βλάχων της δυτικής Πίνδου, στη περιοχή της Βόνιτσας, σίγουρα θα δημιούργησε έμμεσους ή άμεσους δεσμούς (κουμπαριές ή γάμους). Οι Βλάχοι είχαν ενεργά συμφέροντα στην περιοχή.

Όλα αυτά συνηγορούν στο γεγονός ότι οι Βλάχοι συμμετείχαν μετά των ντόπιων Βονιτσιάνων στην προσπάθεια για την προστασία της Βόνιτσας από την κυριαρχία του Αλή πασά.

Αν ήταν απλοί νομάδες, δεν θα είχαν λόγο στο να συμμετέχουν σε ένα πόλεμο, σε μια σύγκρουση με τη στρατιά του Αλή, η οποία τις προηγούμενες μέρες είχε πραγματοποιήσει στη Πρέβεζα μια από τις μεγαλύτερες σφαγές.

Τα νέα για τον χαλασμό της Πρέβεζας είχαν μαθευτεί στη Βόνιτσα, αφού αρκετοί Πρεβεζιάνοι είχαν εγκαταλείψει τη πόλη τους και είχαν περάσει στην απέναντι ακτή.

Η Βόνιτσα αυτή τη περίοδο μπορεί να μην είχε την αίγλη της Βενέτικης περιόδου, διατηρούσε ακόμη τις βενέτικες δομές διοίκησης, το βενέτικο δίκαιο και αρκετές μονάδες της πρωτογενούς παραγωγής. Τα μεταποιητικά κέντρα λειτουργούσαν με ικανοποιητικά κέρδη. Ο πληθυσμός διατηρούσε πλούτο και είχε τέτοια χαρακτηριστικά κοινωνίας που προέρχονταν από τις αρχέγονες αρχές του παρακείμενου «Ξηρόμερου» και τον ευγενικό τρόπο ζωής και εμπορικής συναλλαγής της πρόσφατα καταλυθείσας Γαλανότατης Δημοκρατίας της Βενετίας.

Η ασφάλεια στην περιοχή της Βόνιτσας ήταν πλήρως εξασφαλισμένη όχι μόνο από τις θεσμοθετημένες αρχές αλλά και από την νοοτροπία των κατοίκων της Βόνιτσας στο να επεμβαίνουν αυτοδίκαια και συλλογικά για να αποκαθιστούνε το δίκαιο. Ο γάλλος στρατηγός Bellaire, λίγους μήνες πρίν από την θυσία των βλαχόπουλων στο κάστρο της Βόνιτσας, μας δίνει περιγραφές για τον τόπο και για τους κατοίκους:

«Η περιφέρεια της Βόνιτσας (Vonizza)……….

Το εδαφικό αυτό τμήμα έχει περιφέρεια περίπου εξήντα χιλιάδων μέτρων: είναι πολύ κατάλληλο για καλλιέργειες και γόνιμο σε βοσκοτόπια. Τρέφουν έναν μεγάλο αριθμό ζώων, και κυρίως βουβάλια, και βρίσκουμε στα βουνά που το

περιστοιχίζουν δάση με ψηλόκορμα δέντρα, γεμάτα από κυνήγι……..

……Η περιφέρεια της Βόνιτσας έχει έναν πληθυσμό 2.500 περίπου ψυχών ……..

….. τα ψάρια είναι άφθονα στις ακτές τους ……

….Οι Βονιτσάνοι είναι πολεμοχαρείς ….

… Λίγο πριν την άφιξή μας είχαν πάρει μια λαμπρή εκδίκηση για την απαγωγή από τους βάρβαρους αυτούς μιας από τις γυναίκες τους: μαζεύτηκαν εκατό και άρπαξαν την άτυχη εκείνη μέσα από τα χέρια διακόσιων Τουρκαλβανών, κάνοντας μια φοβερή σφαγή…..

…..Οι Πρεβεζιάνοι, αντιθέτως, παρ’ όλον ότι είναι διπλάσιοι περίπου αριθμητικά από τους Βονιτσιάνους, τρέμουν στην παραμικρή των Ηπειρωτών και τους εγκαταλείπουν με δειλία τα κοπάδια τους και τα χωράφια τους…..

Μέσα σε αυτή τη κοινωνία της Βόνιτσας συνυπήρχαν και οι Βλάχοι. Δεμένοι επί χρόνια με συγγενικούς δεσμούς και έχοντας ενεργά συμφέροντα, υπερασπίστηκαν το κάστρο και τις περιουσίες τους από την κατάκτηση και την λεηλασία που θα γίνονταν από τα στρατεύματα του Αλή Πασά.

Τίθεται ένα θέμα έρευνας για τον χρονικό προσδιορισμό της ύπαρξη και διαβίωσης των Βλάχων στα βάθη των χρόνων στη περιοχή της Βόνιτσας.

Το πρώτο ιστορικό στοιχείο το έχουμε από το αρχείο των επιστολών του Μητροπολίτη Ναυπάκτου Απόκαυκου.

Ο Απόκαυκος ανέλαβε την Μητρόπολη της Ναυπάκτου το 1200 μχ. Διατήρησε την θέση του Μητροπολίτη από το 1200 έως 1232. Δεν ήταν απλά ένας θρησκευτικός ποιμενάρχης αλλά διέθετε πολιτικά προσόντα. Παρά την σκληρότητα της διακυβέρνησης από τους Κομνηνούς του Δεσποτάτου της Ηπείρου, ο Απόκαυκος προάσπιζε τα δικαιώματα του ποιμνίου του και των συμφερόντων της εκκλησίας.

Το αρχείο που αποτελείται από την αλληλογραφία του (επιστολές που απόστελλε σε διάφορους επισκόπους αλλά και που λάμβανε από αυτούς) αποτελεί μια μοναδική πηγή πληροφόρησης όχι μόνο για γεγονότα της τότε περιόδου, αλλά και μοναδική καταγραφή των ηθών, συμπεριφορών και παράξενων καταστάσεων, που σήμερα μας φαίνονται αρκετά ξένες και απομακρυσμένες από τον υπάρχοντα νομικό και κοινωνικό τρόπο ζωής.

Η πρώτη στην τάξη επισκοπή, της μητρόπολης Ναυπάκτου (και Άρτας), ήταν αυτή της Βόνδιτζας (Μποντίτζας ή Βονδιτζας). Από το περιεχόμενο των επιστολών πληροφορούμαστε ότι η Βόνιτσα επί μητροπολίτη Απόκαυκου, είχε σοβαρότατες κτιριακές υποδομές, σχολή Παπαδικής, σχολή Γραμματικής και σχολή Αριθμητικής, το δε έτος 1226 φιλοξένησε την σύνοδο των επισκόπων.

Σε μια από τις επιστολές ο Απόκαυκος ρωτά τον επίσκοπο Βονδίτζης Νικόλαο, για το τι απέγινε με ένα γεγονός που και οι δύο έγιναν γνώστες όταν μετά το τέλος της λειτουργίας τους στη Βόνιτσα, τους συνάντησε ένας κάτοικος και παραπονέθηκε για όσα είχαν συμβεί σε βάρος της οικογένειάς του από ένα Βλάχο της περιοχής. (βλέπε σχετική δημοσίευση της 1/1/2016). Επίσης σε ένα σημείωμα φόνου, ο Απόκαυκος καταγράφει το πώς κτυπήθηκε από τον Θεόδωρο (γυναικαδελφό του Κόμη Γρηγόριου εξ Αρμενίων) ένας Βλαχοάνδρας.

Άλλη περίπτωση ύπαρξης Βλάχων στη περιοχή, βρίσκουμε στο χρονικό των Τόκκο, μιας λατινικής οικογένειας (από Νάπολι με καταγωγή Λομβαρδίας) η οποία κατείχε το κάστρο της Βόνιτσας για περίοδο πάνω από ένα αιώνα. Το χρονικό των Τόκκο είναι ένα μεσαιωνικό ποίημα με πάνω από 3500 στίχους, άγνωστου συγγραφέα, το οποίο περιγράφει τη ζωή και την δόξα αυτής της οικογένειας των ιπποτών.

Αναλυτικά για το χρονικό των Τόκκο και τα γεγονότα στη Βόνιτσα των διαδόχων αυτής , μπορείτε να τα αναζητήσετε στην εργασία «Το χρονικό των Τόκκο και ο φάκελλος Φοσκάρι» (παρουσιάστηκε στη Βόνιτσα το καλοκαίρι του 2014).

Στα γεγονότα της προάσπισης του κάστρου της Βόνιτσας από τους Σπάτα (ηγεμόνες της Αρτας, Δραγαμέστου, Βάλτου) και τον Ησαύ Μπουαλντεμόντι (ηγεμόνα των Ιωαννίνων και θείο εκ μητρός του Κάρολου των Τόκκο) υπάρχει σε δύο χρονικά σημεία η εμφάνιση στρατού από την Βλαχία.

Βέβαια σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται το μεγάλο θέμα συζήτησης και διαφορετικών απόψεων για τις περιοχές που διεκδικούν τους όρους μικρή και μεγάλη Βλαχία. Δεν είναι μέλημα του παρόντος άρθρου στο να ασχοληθούμε με ένα τέτοιο ζήτημα, αλλά πρέπει να καταθέσουμε ότι μια άποψη τοποθετεί την μικρή Βλαχία, σε περιοχή που δεν είναι μακρυά από την περιοχή της Βόνιτσας.

Η δυνατότητα των Βλάχων να έχουν δικό τους στρατό σε αυτή την χρονική περίοδο, επαληθεύεται και από τις πληροφορίες που περιέχει το λεύκωμα του συλλόγου Αβδελλιωτών με τίτλο «Αβδέλλα αδελφοί Μανάκια».

Στη σελίδα 24 γράφει «Το 1420 Αβδελιώτες και άλλοι Βλάχοι πήραν μέρος στην υπεράσπιση της Θεσσαλονίκης. Στη πολιορκία τγης Κωνσταντινούπολης το 1453 συμμετείχαν υπερασπιζόμενοι με ένα σώμα 2000 Βλάχων ιππέων .

Μια άλλη δυναμική παρουσία των Βλάχων στη περιοχή της Βόνιτσας είναι στη περίοδο που ο Καποδίστριας αναλαμβάνει την άμυνα της Λευκάδας. Είναι η εποχή που ο Αλής Πασάς ανακαταλαμβάνει τη Βόνιτσα και επιβουλεύεται την Λευκάδα. Κύριο σημείο των συμφερόντων του, επί της ακαρνανικής ακτής και ακριβώς απέναντι από το κάστρο της Αγίας Μαύρας, είναι το μοναστήρι των Μπεκτασίδων, ο Τεκές.

Τον Μάρτιο του 1807 το ανακατασκευάζει και από εκεί σαν φρούριο επίθεσης αρχίζει την πολιορκία της Λευκάδας (Για το κάστρο του ΤΕΚΕ μπορείτε να έχετε αρκετές πληροφορίες στην εργασία της Αμφικτιονίας).

Τότε ο Καποδίστριας καλεί στη Λευκάδα τους οπλαρχηγούς και τους κλέφτες της Ακαρνανίας καθώς και του Βάλτου, με σκοπό την από κοινού δράση όλων για την υπεράσπιση της νήσου. Η συνάντηση γίνεται στη περιοχή Μαγεμένου.της σημερινής Νικιάνας Για τα γεγονότα της σύναξης μπορείτε να έχετε περισσότερες πληροφορίες από την εργασία του καθηγητή Κου Αναστάσιου Στάμου.

Στη σύναξη συμμετέχουν οι Βλάχοι από τα Αγραφα και την δυτική Πίνδο. Στο κατάλογο των συμμετεχόντων στη σύναξη υπάρχουν πολλά ονόματα Βλάχων. Οι Βλάχοι της δυτικής Πίνδου, θυμούνται αυτή τη σύναξη και την γιορτάζουν με ιδιαίτερο τρόπο στον τρανό χορό.

Τα λόγια του τραγουδιού που πάνω από ένα αιώνα τραγουδούν και χορεύουν οι Αβδελλιώτες αναφέρονται στον αρχηγό τους σε αυτή την σύναξη, τον Γιάννη Μπουκουβάλα.

Στα χρόνια που διαβαίνουμε , ακόμα, στη Βόνιτσα τραγουδιέται η Λαζάρα, ένας παράξενος μουσικός δρόμος με στίχους από αρχέγονες εαρινές ευχές. Κάθε λέξη της Λαζάρας και μια αναδρομή στην ιστορία του τόπου.

Αναλυτικά στοιχεία για την Λαζάρα της Βόνιτσας, οι αναγνώστες του άρθρου μπορούν να ενημερωθούν από την εργασία του Ντίνου Ιωάννη (αρχείο Αμφικτιονίας Ακαρνάνων)

Στη Λαζάρα, με την έναρξή της υπάρχει αναφορά στους ντόπιους Χριστιανούς, ενώ ο δεύτερος στίχος αναφέρεται στους τότε ντόπιους Ιουδαίους. Μέσα σε αυτές τις αναφορές δεν θα μπορούσε να απουσιάσει η κοινωνία των Βλάχων.

….«να πάς να φέρεις το φιλί, πρίν βρέξει πρίν χιονίσει, πρίν κατεβάσει ο Ντούρναβος και σύρουν τα λαγγάδια». …..

Μια ευχή στο ανύπανδρο παιδί, το παιδί του βλάχου που σε λίγες μέρες θα φύγει από το χειμωνιάτικο χειμαδιό και θα ανέβει στα θερινά χειμαδιά, στα βουνά. Εκεί θα πάει για να φέρει το φιλί (τον αρραβώνα ή τον γάμο) και αυτό θα πρέπει να γίνει πρίν την κάθοδο στο χειμερινό χειμαδιό, πρίν αρχίσουν οι βροχές, τα χιόνια και κατεβάσει «ο Ντούρναβος και σύρουν τα λαγγάδια».

Ποιόν πρέπει να πιστέψουμε στην ιστορία που δεν έχουμε ζήσει αλλά μας έρχεται από τα παλιά με γραπτές αναφορές (πουκεβίλ-Χιουτζ κ.α) ή με έθιμα που με ευλάβεια τηρούν μεγάλες κοινωνικές ομάδες;.

Μια αίσθηση του τρανού χορού, θα μας δείξει τον δρόμο της απόφασης. Το να δείς το τρανό χορό μέσα από μια φωτογραφία, είναι σαν να περάσει μια εικόνα μπροστά από τα μάτια σου, χωρίς να έχεις την δυνατότητα να παρατηρήσεις την ζωντάνια, τα έντονα ζωγραφισμένα συναισθήματα στα πρόσωπα των χορευτών, συναισθήματα που αρχίζουν από την λύπη, μεταφέρνονται στην έκφραση της νίκης, της χαράς, της κοινωνίας, της ανταπόκρισης, της αποδοχής μιας ιεραρχίας στην σειρά των χορευτών και απόλαυσης μέσα από την με παράξενο τρόπο εξιστόρισης της ιστορίας μιας αρχέγονης κοινωνίας.

Ο τρόπος του πιασίματος δύο ανδρών χορευτών, με χέρια στο ύψος πάνω από τη μέση, (οι γυναίκες πιάνονται με τα χέρια στο ύψος λίγο κάτω από τη μέση) το ίσιο κορμί που πάντα είναι προσανατολισμένο στο κέντρο του χορού, σαν κάτι να υπήρχε εκεί από τα παλιά και το υποσυνείδητο του βλέμματος το αναζητεί. Απλά βήματα, σταθερά , όπως αυτά της ζωής, αυτής της κοινωνικής ομάδας που κατόρθωσε και βίωσε εκατοντάδες χρόνια μέσα στις καθημερινές αντιξοότητες και τα κάθε είδους σκληρά φυσικά φαινόμενα.

Τα κορμιά ίσια, χωρίς καμιά άλλη κίνηση, που μπορεί να παρουσιάζουν άλλοι χοροί, χωρίς «φιγούρα¨». Τα βήματα σέρνουν το χορό προς τα δεξιά, χωρίς το κορμί να συμμετέχει έστω και με μια γωνία στροφής και προσανατολισμού προς την δεξιά ροή του χορού. Το κορμί και το βλέμμα του χορευτή είναι δεμένα με το κέντρο του χορού, σαν κάτι εκεί να υπάρχει και εμείς να μην μπορούμε να το διακρίνουμε.

Κλείστε και εσείς θεατές τα μάτια σας, σβήστε το φως της ηλιόλουστης ημέρας και δείτε αυτούς τους χορευτές , με τις αρχέγονες για αυτούς κινήσεις και φωνές. Δείτε και εσείς στο κέντρο του χορού, τη μεγάλη φωτιά να καίει και νοιώστε τη φωνή κάθε χορευτή να ομολογεί τα κατορθώματα των προγόνων του. Να τιμά τους ξενιτεμένους της γιορτής, αφού για την κοινότητα των Βλάχων κανείς δεν πεθάνει αλλά απλά «φεύγει», «χάνεται¨».

Ο καθένας χορευτής τραγουδά και τιμά τους ξενιτεμένους, μια απαραίτητη χοά για να αρχίσει αργότερα το πανηγύρι. Το τραγούδι χωρίς να συνοδεύεται από μουσικά όργανα, είναι μια ένωση από φωνές, κραυγές, λύπης, νίκης και δόξας. Μια φωνή δυνατή χωρίς να νοιάζει τον κάθε χορευτή αν θα του μείνει δύναμη για να ομολογήσει και την επόμενη λέξη. Μια ομολογία δύναμης ότι είναι και αυτός εκεί, κρατημένος γερά από τον συγχωριανό του, τιμώντας την ιεραρχία της κοινωνικής ομάδας.

Ο πρώτος του χορού κρατάει ένα άσπρο μαντήλι. Ο τρόπος του κρατήματος διαφέρει από τα κοινά μας αντικρίσματα. Εχει προηγηθεί το δυνατό δίπλωμα του μαντηλιού στα τέσσαρα ώστε με το ξεδίπλωμά του να είναι διακριτό στο κέντρο του το σχήμα του σταυρού. Με τα τρία δάκτυλα του δεξιού χεριού, ο πρωτο-χορευτής, ακουμπά τα τρία δάκτυλα του δεξιού χεριού (σύμβολο της Αγίας Τριάδας) στο σχήμα του σταυρού πάνω στο μαντήλι., Σηκώνει το μαντήλι και το κρατά καθ’ όλη την διάρκεια του τρανού χορού, αποδίδοντας την πρωτοκαθεδρία της γιορτής στην τιμώμενη θεότητα.

Κάθε τραγούδι αρχίζει με την πρώτη λέξη ειπωμένη από τον πρώτο του χορού. Ολοι οι άνδρες αρχίζουν να τραγουδούν τον στίχο του τραγουδιού, ανεξάρτητα του σήματος που κάποια στιγμή θα δώσει ο πρωτοχορευτής για να αρχίσουν να τραγουδούν και οι γυναίκες του χορού. Οι γυναίκες τραγουδούν από την αρχή τον στίχο, ενώ οι άνδρες συνεχίζουν τον στίχο μέχρι αυτός να τελειώσει. Με αυτό τον τρόπο για κάποια στιγμή υπάρχουν δύο ομάδες από φωνές (πολυφωνικό). Όταν οι γυναίκες τελειώσουν τον στίχο, ο πρωτοχορευτής δίνει το σήμα στους άνδρες να αρχίσουν τον επόμενο στίχο.

Χορεύουν και ο χορός είναι ομολογία. «Είμαστε εδώ, και αυτή τη χρονιά τα καταφέραμε και ξαναβρεθήκαμε. Η γενιά μας είναι ακόμα δυνατή και το μελετάμε με κίνηση και φωνή», δύο χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φυλής από τα προϊστορικά χρόνια.

Ο κάθε αρχιτσέλιγκας, η κάθε μεγαλοκυρά θα κρατηθεί σφικτά με ένα άλλο μέλος της βλάχικης κοινότητας, ανεξάρτητα της οικονομικής επιφάνειας που θα έχει, διατρανώνοντας όχι μόνο στους σημερινούς κατοίκους αλλά και στους προγόνους, στους οποίους αφιερώνονται οι χοές, ότι η δύναμη της βλάχικης κοινότητας είναι η σύμπνοια και το κοινό συμφέρον.

Η ιεραρχία στις γυναίκες είναι σαφής και χωρίς καμιά αλλαγή στα χρόνια που πέρασαν. Μετά τον τελευταίο άνδρα του χορού, αρχίζουν οι γυναίκες. Πρώτα οι παντρεμένες με σειρά χρόνου γάμου, ακολουθούν οι αρραβωνιασμένες και τελευταίες οι ανύπανδρες.

Ο ανύπανδρος νεαρός που μετά από τη περίοδο των χειμερινών χειμαδιών, φτάνει πάλι στο χωριό, μπορεί εύκολα να διακρίνει τις νέες και ανύπανδρες κοπέλες. Να πας να φέρεις το φιλί, πρίν βρέξει πρίν χιονίσει, πρίν κατεβάσει ο Ντούρναβος και σύρουν τα λαγκάδια. Αυτή η ευχή που το βλαχόπουλο πήρε από τη Λαζάρα, πρέπει να σταυρωθεί (να υλοποιηθεί).

Τα τραγούδια του Μεγάλου Χορού Αβδέλλας «Κόρλου Μάρι» τραγουδιούνται και χορεύονται χωρίς συνοδεία οργάνων, στα πανηγύρια των Αγίων Αποστόλων, της Αγίας Παρασκευής και στο τριήμερο της Παναγίας, το Δεκαπενταύγουστο.

Όλα τα κάστρα χαiρονται

Όλα ν’ τα κάστρα χαίρονται, Μηλώ μωρ Μηλώ

μωρ κι όλα βαζοκοπιούνται, Μηλώ μου μυρισμένη.

Ν’ έρημη η Βόνιτσα, Μηλώ μωρ Μηλώ

μωρ ποτές χαρά δε βλέπει, Μηλώ μου μυρισμένη.

Αλής Πασάς ν’ εκόνεψε, Μηλώ μωρ Μηλώ

μωρ με το πολύ τ’ ασκέρι, Μηλώ μου μυρισμένη.

Κοτσαμπασιάδες φώναζαν, Μηλώ μωρ Μηλώ

μωρ και τους γερόντους λέγουν, Μηλώ μου μυρισμένη.

Γοργά ψωμi γοργά κρασi, Μηλώ μωρ Μηλώ

μωρ γοργά ταϊ τους μαύρους, Μηλώ μου μυρισμένη.

Γοργά μια κόρη έμορφη, Μηλώ μωρ Μηλώ

μωρ να μείνει αφέντης βράδυ, Μηλώ μου μυρισμένη.

Της Βόνιτσας το Κάστρο

Όλα τα κάστρα χαίρονται κι όλα καμάρι σέρνουν