Γράφει ο Νίκος Κωστακόπουλος

Φτώχεια. Ένα πρόβλημα διαχρονικό, παγκόσμιο και επίκαιρο για τη χώρα μας, οι επιπτώσεις του οποίου αποτυπώνονται με χαρακτηριστικό τρόπο, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, σε τρεις φράσεις που αποτυπώνουν περίτρανα τις επιπτώσεις της φτώχειας, οι οποίες συμπεριλαμβάνονται απεικονισμένες στις παρακάτω αντίστοιχες ισάριθμες εικόνες: «η φτώχεια κόβει τα φτερά του πνεύματος«, «η φτώχεια είναι η μεγαλύτερη μορφή βίας» και «φοβάμαι την πείνα θεέ μου«.

Τρεις φράσεις διατυπωμένες σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, σε διαφορετικά μέρη του κόσμου και σε διαφορετικές οικονομικοκοινωνικές συνθήκες, οι οποίες επιβεβαιώνουν τους ως άνω χαρακτηρισμούς γι’ αυτό το πολυσύνθετο, και συνεπώς δυσεπίλυτο, πρόβλημα. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος και που αντιμετώπιζε πάντα ο κόσμος, για να ακριβολογούμε, σε αυξομειούμενη ένταση κάθε φορά. Μια κατάσταση που αποκαλείται με διάφορες ονομασίες – όπως ένδεια, ανέχεια και φτώχεια – οι οποίες, όμως, αποδίδουν την ίδια έννοια που προσδιορίζει την έλλειψη των απαιτούμενων ελάχιστων μέσων διαβίωσης.

Η φτώχεια – ή, καλύτερα, η οικονομική βία, όπως αποκαλείται εναλλακτικά η συγκεκριμένη κατάσταση, καθώς αυτή είναι η έκφραση που αποτυπώνει πιο πετυχημένα την ισχυρή πίεση που συνεπάγεται η ύπαρξή της – αποτελεί μία από τις σοβαρότερες αιτίες που δημιουργεί μια σκληρή πραγματικότητα για τα άτομα, για τις οικογένειες, για μεγάλες ομάδες πληθυσμού, για ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές.

Επιγραφή εντοιχισμένη στο κτήριο που στέγαζε το καταργημένο πλέον Δημοτικό Σχολείο Κοκκινόβρυσης στο ορεινό Θέρμο

«Η φτώχεια κόβει τα φτερά του πνεύματος«, σύμφωνα με τον Όμηρο – όπως αναγράφεται και στην εικονιζόμενη επιγραφή, η οποία είναι εντοιχισμένη σ’ ένα άσημο παλιό κτήριο σε μια απομονωμένη περιοχή της ορεινής ενδοχώρας, στο κτήριο που στέγαζε το καταργημένο πλέον, λόγω έλλειψης μαθητών, Δημοτικό Σχολείο Κοκκινόβρυσης στο ορεινό Θέρμο – πράγμα που επιβεβαιώνεται, εξάλλου, από τον καιρό του Ομήρου μέχρι σήμερα, τόσες χιλιάδες χρόνια, από πάμπολλα παραδείγματα είτε από την ιστορική πραγματικότητα είτε από την καθημερινότητα. Το άτομο ή η κοινωνία που δεν έχει επιλύσει τα βασικά προβλήματα βιοπορισμού δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις απεριόριστες δυνατότητες που δίνει στον άνθρωπο η νόηση – το στοιχείο εκείνο που διαφοροποιεί τον κόσμο των ανθρώπων από τον κόσμο των λοιπών έμβιων όντων – για να δημιουργήσει πολιτισμό αντάξιο του πνεύματος που διαθέτει είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο.

Η αγωνία για το αύριο αποτυπωμένη στο χαρτόνι που κρατά στα χέρια του ο διαδηλωτής μπροστά από το ελληνικό κοινοβούλιο

Υπάρχει, όμως, και κάτι πιο πεζό απ’ αυτό που εκφράζει το προαναφερόμενο ρητό. Είναι ο φόβος για το αύριο, όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται με τη φράση «Φοβάμαι την πείνα θεέ μου«, η οποία είναι αποτυπωμένη στο χαρτόνι που κρατά στα χέρια του ο διαδηλωτής μπροστά από το ελληνικό κοινοβούλιο, αποτυπώνοντας περίτρανα αφενός τη στενάχωρη κατάσταση που δημιουργεί η τρέχουσα οικονομική κρίση στη χώρα μας και αφετέρου τη διάψευση των ονείρων στην πλειοψηφία του πληθυσμού που υφίσταται τις συνέπειές της. Και είναι αυτό το τελευταίο που πονάει πιο πολύ κι από την ίδια τη στέρηση.


Η άποψη του Μαχάτμα Γκάντι για τη φτώχεια

«Η φτώχεια είναι η μεγαλύτερη μορφή βίας«, σύμφωνα με τον Μαχάτμα Γκάντι. Μια μορφή βίας που έχει συνήθως μεγάλη διάρκεια στον χρόνο – σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα διαρκεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής πολλών ανθρώπων ή χαρακτηρίζει ολόκληρες κοινωνίες για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα – και υποβαθμίζει σε βαθμό μη ανεκτό την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.

Μια μορφή βίας που πιέζει αφόρητα, βασανιστικά, καταχθόνια.

Μια μορφή βίας που στερεί από τους ανθρώπους την ελπίδα, τους στερεί το όραμα για μια καλύτερη ζωή, διαψεύδει τα όνειρά τους για το μέλλον.

Αυτό, βέβαια, δεν το κατανοεί μια μερίδα των εχόντων και κατεχόντων, κυρίως όσοι δεν έχουν βιώσει τέτοιες καταστάσεις ή δεν είναι ευαισθητοποιημένοι σχετικά, πολύ περισσότερο μάλιστα σε μια εποχή σαν τη σημερινή που κυριαρχεί ο ατομικισμός. Δεν το συναισθάνονται, βέβαια, πολύ περισσότερο όσοι πλουτίζουν με αθέμιτα μέσα και καθ’ υπερβολή σε βάρος των συνανθρώπων τους και πολύ περισσότερο, φυσικά, δεν το ενστερνίζονται όσοι εκπροσωπούν μεγάλα συμφέροντα και συνασπισμένοι σε οργανωμένες ομάδες σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν υποσκελίσει ακόμη και την ίδια την πολιτική και επιβάλλουν ποικιλοτρόπως στην ανθρωπότητα τις πολιτικές εκείνες που συσσωρεύουν αμύθητα πλούτη σε όλο και πιο λίγους και παράλληλα δημιουργούν ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον σε όλο και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού.

Κι εδώ προκύπτει το αυτονόητο σχετικό ερώτημα. Πώς θα μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα της φτώχειας; Πρόκειται για ένα ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί ικανοποιητικά μέχρι σήμερα από καμία σχεδόν κοινωνία. Εδώ, όμως, τίθεται ένα θεμελιώδες ζήτημα. Υπάρχει αντικειμενικά η δυνατότητα για τη διασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης για όλους, ειδικά σήμερα που τα συνεχώς εξελισσόμενα τεχνικά μέσα που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία παρέχουν τη δυνατότητα για κάτι τέτοιο; Η πρωταρχική αιτία του προβλήματος αυτού ανάγεται σε οικονομικό ζήτημα, δηλαδή σε ανεπάρκεια των απαιτούμενων πόρων και αγαθών, ή πρόκειται κυρίαρχα για ηθικό ζήτημα;

Η απάντηση είναι πως πρόκειται κυρίαρχα για ηθικό ζήτημα που περιγράφεται από τρεις έννοιες που συνυπάρχουν και αλληλοσυμπληρώνονται, τον ατομικισμό, τον άκρατο καταναλωτισμό και την απληστία του πλούτου. Κυρίως την απληστία, την επονομαζόμενη, για λόγους εξευμενισμού ίσως, «λογική των αγορών», που οδηγεί στη θεοποίηση του κέρδους και στην υπερεκτίμηση του χρήματος. Του χρήματος, που παράγεται, διακινείται, συσσωρεύεται και ξοδεύεται κατά πώς εξυπηρετεί οργανωμένες μειοψηφίες, σε βάρος των πολλών και προς το συμφέρον των λίγων. Του χρήματος που από απαραίτητο μέσο ευημερίας των κοινωνιών κατέληξε να θεωρείται αυταξία και μέσο χειραγώγησης ολόκληρων κοινωνικών τάξεων και κοινωνιών.

Οπότε, το πρώτο και κυριότερο βήμα για την αντιμετώπιση της φτώχειας πρέπει να είναι η καθυπόταξη από την ανθρωπότητα των προαναφερόμενων χαρακτηριστικών – του ατομικισμού, του άκρατου καταναλωτισμού και της απληστίας του πλούτου – και η αντικατάσταση αυτών με τη συλλογικότητα, την ολιγάρκεια και τον αλτρουισμό. Αυτά, μάλιστα, πρέπει να μετατραπούν μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών σε πολιτική πράξη σε όλα τα επίπεδα εξουσίας και με πλανητική συνεργασία, έτσι ώστε η πολιτική να υπερισχύσει των αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο και να ασκείται στη βάση της υπηρέτησης των δικαιωμάτων του συνόλου των ανθρώπων. Τα υπόλοιπα βήματα είναι εύκολο να ακολουθήσουν.

Πρόκειται για επιτακτική ανάγκη στη σύγχρονη εποχή. Η σύγχρονη τεχνολογία, μάλιστα, αποτελεί πανίσχυρο σύμμαχο σ’ αυτή την προσπάθεια, αρκεί να χρησιμοποιηθεί επ’ ωφελεία των πολλών.

Για να πάψει ο φόβος για το αύριο!

Για να πάψει η βία της φτώχειας!!

Για απελευθερωθούν τα φτερά του πνεύματος της ανθρωπότητας!!!

*Εκπαιδευτικός – Δημοτικός Σύμβουλος Θέρμου

agrinionews.gr