Ένα πλήθος κρυμμένων χωριών στα απρόσιτα βουνά των Κραβάρων, που φωλιάζουν μέσα σε χαράδρες και δάση ή αγναντεύουν τη νεότευκτη λίμνη του Εύηνου. Ανακαλύψτε τα!
Βρισκόμαστε στα όρια των Νομών Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας. Το φθινοπωρινό τοπίο προδιαθέτει από τη μια για παρεούλα γύρω απ’ το φουντωμένο τζάκι, με τα κάστανα να ψήνονται στην πυροστιά και το ντόπιο τσίπουρο να ρέει άφθονο στα ποτήρια…
Η μυρωδιά της βρεγμένης γης όμως και τα κόκκινα-κίτρινα φυλλώματα στα δέντρα που ζωγραφίζουν τον φορτωμένο με σύννεφα ορίζοντα, προκαλούν απ’ την άλλη για απίθανες βόλτες και περιηγήσεις στην ορεινή ενδοχώρα, στην ακρολιμνιά και στις όχθες των ποταμών που ζωντάνεψαν ξανά με τις πρώτες βροχές.
Ούτως ή άλλως, εδώ ψηλά στην αγκαλιά των βουνών οι ακτές του Κορινθιακού κόλπου, οι αμμουδιές και τα ψαρολίμανα φαντάζουν τόσο μακρινά και ας απέχουν μόλις 50-60 χιλιόμετρα από τον Πλάτανο και τα υπόλοιπα ορεσίβια χωριά της Αιτωλοακαρνανίας.
Αν οι εικόνες που έχετε από την Ορεινή Ναυπακτία είναι τα θέρετρα Ανω Χώρα και Ελατού, αναμφίβολα εδώ στον Πλάτανο, στον Αγιο Δημήτριο, στην Αράχοβα, στα Κλεπά και στο Νιοχώρι θα βρείτε χαμηλούς τόνους και λιγότερο κόσμο. Τα υπέροχα δασωμένα τοπία περισσεύουν, ενώ ξαφνιάζει ευχάριστα η παρουσία της λίμνης που γεννήθηκε πρόσφατα από ανθρώπινο χέρι και πασχίζει να ενσωματωθεί στην ορεινή τοπιογραφία.
Η ευρύτερη αυτή περιοχή που απλώνεται βόρεια της Ναυπάκτου ήταν γνωστή μέχρι πρόσφατα με την ονομασία Κράβαρα (λέξη που πιθανόν να σημαίνει στα Σλάβικα «λιβάδι που βοσκούν βόδια»). Για τους περισσότερους Ελληνες ήταν ένας δυσπρόσιτος, τραχύς και απόμερος τόπος, ταυτισμένος με τη φτώχεια, που τον κατοικούσαν σκληροτράχηλοι ορεσίβιοι. Μάλιστα η φήμη τους ως «επαγγελματίες της επαιτείας» δεν ήταν η καλύτερη, ένα θέμα με το οποίο καταπιάστηκε και ο Ανδρέας Καρκαβίτσας στο βιβλίο του «Ο Ζητιάνος».
Τα Ροντηραίικα στον Πλάτανο. Στο αρχοντικό αυτό είχε στήσει το στρατηγείο του ο Καραϊσκάκης.
Ο Πλάτανος (48 χλμ. από Ναύπακτο) είναι αδιαμφισβήτητα το κεφαλοχώρι των βουνών που βρίσκονται βόρεια και ανατολικά της Ναυπάκτου. Υπήρξε για λίγο έδρα του πολέμαρχου της Ρούμελης Καραϊσκάκη, μα και των αντιστασιακών οργανώσεων κατά τη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής. Το χωριό αναπτύσσει τις δύο γειτονιές του σε ύψος 700 και 850 μέτρων αντίστοιχα, στις πλαγιές του δασωμένου βουνού «Αλωνάκι».
Οι πρώτοι οικιστικοί πυρήνες δημιουργήθηκαν στα μέσα του 17ου αιώνα. Με την πάροδο του χρόνου το χωριό μεγάλωσε κι έγινε το κεφαλοχώρι της περιοχής. Σήμερα διακρίνονται αρκετά μεγάλα πέτρινα σπίτια με ηπειρώτικες επιρροές, αλλά και ενσωματωμένα αρκετά στοιχεία τοπικής αρχιτεκτονικής.
Τα πιο καλοδιατηρημένα από αυτά είναι των οικογενειών Κολέττα (1840), Ροντήρη (1847), Μαργαρίτη (1850) και του Αγγελάκη (1850). Πολύ ευχάριστη είναι η κεντρική πλατεία του Αγίου Νικολάου, όπου δεσπόζει ο ομώνυμος ναός, κτισμένος σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής, το 1845. Αξίζει να παρατηρήσετε τα λιθανάγλυφα που είναι ευδιάκριτα στο νότιο τμήμα του. Εδώ βρίσκονται το άγαλμα του Καραϊσκάκη και το πέτρινο κτίριο του 1883 που στέγαζε το μονοπώλιο άλατος, πετρελαίου και σπίρτων.
Η άγρια ομορφιά των ψηλών βουνών
Στο κέντρο του Πλάτανου ξεχωρίζει η μεγαλόπρεπη εκκλησία του Αγ. Νικολάου.
Ξεκινώντας από Ναύπακτο θα διανύσουμε λίγα χιλιόμετρα πλάι στην πλατιά κοίτη του ποταμού Μόρνου. Σύντομα όμως οι ευθείες σταματούν και ο δρόμος με αλλεπάλληλες φουρκέτες κερδίζει συνεχώς υψόμετρο. Ετσι βρισκόμαστε να ακροβατούμε στα 1.000 μέτρα σε οδόστρωμα στενό σε αρκετά σημεία. Περνάμε διαδοχικά τα χωριά Σίμος και Πόκιτσα. Ανεμοδαρμένα τοπία, έλατα, ομίχλες που χώνονται στις μασχάλες των βουνών, μοναχικά χωριά και λιγοστές καμινάδες που καπνίζουν είναι οι πρώτες εικόνες που μας καλωσορίσουν σε αυτό το κομμάτι της ορεινής Ναυπακτίας.
Μετά την Πόκιτσα αρχίζει η ανελέητη κατάβαση ως τις όχθες του Κότσαλου ποταμού που κυλά τ’ απότομα νερά του με δύναμη και ορμή ανάμεσα σε βράχια και πλατάνια. Συναντάμε πρώτα τον Κάτω Πλάτανο και μετά τον Πλάτανο έχοντας διανύσει συνολικά από Ναύπακτο 50 χλμ.
Από τον Πλάτανο ο δρόμος συνεχίζει πάντα με ορεινές διαθέσεις και χάνεται όλο και πιο βαθιά στην αγκαλιά των βουνών. Σε αυτό το σημείο, σχεδόν πάντα τον χειμώνα, θα συναντήσετε χιόνι ή πάγο και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.
Αφήνουμε πίσω το Χάνι Λιόλιου (υψ. 1250), το πυκνό ελατόδασος και κατηφορίζουμε έως τον οικισμό του Αγίου Δημητρίου και τις όχθες της νεότευκτης λίμνης που σχηματίστηκε εδώ, σε ύψος 700 μέτρων, από τα νερά του Εύηνου ποταμού μετά την ανύψωση φράγματος.
Οι τοπικοί φορείς στηρίζουν πολλά στην ανάπτυξη της Ευηνολίμνης. Θα πρέπει όμως πρώτα να αποκαταστήσουν το τοπίο από τα κάθε λογής «υπολείμματα» που άφησαν πίσω τους τα εργοτάξια τα οποία δούλεψαν για την κατασκευή του φράγματος.
Πλάτανος, το αρχοντοχώρι της ορεινής Ναυπακτίας.
Από τον Αγιο Δημήτριο ξεκινούν διάφορες ασφάλτινες διαδρομές που θα σας φέρουν τόσο στα βορειότερα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας, όπως είναι το Νεοχώρι, η Αράχοβα και τα Κλεπά (θα τα δείτε αντίκρυ από τη λίμνη σκαρφαλωμένα στη ράχη των βουνών), όσο και ακόμη βορειότερα στα χώματα της Ευρυτανίας. Μια προτεινόμενη διαδρομή είναι αυτή που φεύγει ανατολικά, παράλληλα με την κοίτη του Εύηνου και οδηγεί στην Περδικόβρυση.
Το φράγμα του Εύηνου
Η έναρξη των εργασιών στην περιοχή ξεκίνησε το 1992, σε μια εποχή όπου κυρίως η νότια Ελλάδα μαστιζόταν από ξηρασία και τα αποθέματα νερού για την ύδρευση του λεκανοπεδίου της Αττικής στους ταμιευτήρες του Μαραθώνα, της Υλίκης και του γειτονικού στον Εύηνο, Μόρνου είχαν φτάσει στα κατώτατα επίπεδα.
Η κατασκευή του χωμάτινου φράγματος (ύψους 127 μέτρων και μήκους 610 μέτρων) αποπερατώθηκε τον Ιούνιο του 2001, οπότε και ξεκίνησε η διαδικασία της πλήρωσης του ταμιευτήρα η οποία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2002.
Με το πέρας των εργασιών και την πλήρωση του ταμιευτήρια δημιουργήθηκε μια τεχνητή λίμνη με μέγιστη χωρητικότητα 138 εκατ. κ.μ. νερού. Μέσω μιας σήραγγας συνολικού μήκους 29.393 μ., που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1992 και ολοκληρώθηκε το 1994, τα νερά του ταμιευτήρα του Εύηνου μεταφέρονται και διοχετεύονται στον ταμιευτήρα του Μόρνου προς ενίσχυση των αποθεμάτων του.
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του έργου αυτού μεταφέρονταν περίπου 100 εκατ. κ.μ. νερού τον χρόνο, απευθείας από τον ποταμό Εύηνο στον ταμιευτήρα του Μόρνου.
Στην αντίπερα όχθη του Εύηνου
Από το χωριό Αγιος Δημήτριος εύκολα θα βγείτε στο φράγμα του Εύηνου (6 χλμ.) και θα’ αρχίσετε να ανηφορίζετε τον καλό, αλλά γεμάτο στροφές δρόμο που θα σας φέρει στα χωριά της αντικρινής όχθης και στα διοικητικά όρια των νομών Ευρυτανίας – Αιτωλοακαρνανίας.
Πανοραμική άποψη της τεχνητής λίμνης από τα Ναυπακτιακά βουνά. Αριστερά της εικόνας ξεχωρίζει το χωμάτινο φράγμα.
Μόλις διαβείτε το φράγμα, το πρώτο χωριό που θα συναντήσετε είναι το Νιοχώρι κτισμένο σε ύψος 850 μέτρων, σ’ ένα απότομο αντέρεισμα του βουνού Καρφοπεταλάς (παρακλάδι του Παναιτωλικού όρους).
Στα ανατολικά του χωριού κυλά το θορυβώδες ποτάμι του Κλινοβίτη που παλιότερα ήταν παραπόταμος του Εύηνου και σήμερα τροφοδοτεί με τα νερά του την τεχνητή λίμνη. Ο αγροτικός οικισμός Καλαθαίικα, που βρισκόταν αρκετά χαμηλότερα από το Νεοχώρι, βυθίστηκε στα νερά της Ευηνολίμνης. Δυτικά του χωριού υπάρχει ακόμη ο νερόμυλος του Φούρλα που χρησιμοποιούσε τα νερά του ρυακιού του Καλαμίτη για να βάλει σε κίνηση τις μυλόπετρές του (είναι επισκέψιμος).
Από τη διασταύρωση για Νεοχώρι ακολουθεί γερή ανάβαση 8 χιλιομέτρων που σιγά σιγά αποκαλύπτει την υπέροχη θέα στις όχθες και τον κύριο κορμό της λίμνης. Στη συνέχεια φτάνετε στην Αράχοβα, ένα χωριό που κυριολεκτικά μοιάζει γαντζωμένο στα 1.000 μέτρα ψηλά, στις απόκρημνες πλαγιές του βουνού Κοκκινιάς.
Αναμφίβολα η Αράχοβα είναι το μπαλκόνι της Ευηνολίμνης, καθώς όλα τα σπίτια κοιτούν προς τη λεκάνη της λίμνης. Οπως θα διαπιστώσετε, το χωριό έχει συνολικά επτά (!) συνοικισμούς που επεκτείνονται τόσο προς τις όχθες, όσο και προς το βουνό δημιουργώντας την εντύπωση ότι πρόκειται για διαφορετικά χωριά.
Το Νιοχώρι, ένα από τα χωριά «μπαλκόνια» στη λίμνη του Εύηνου.
Ο Ανω Πλάτανος βρίσκεται σε υψόμετρο 850 μέτρων.
Στις αρχές του 19ου αιώνα κτίστηκε ο κεντρικός ο Ναός τού Αγ. Νικολάου. Μάλιστα σύμφωνα με την παράδοση, το τέμπλο του μεταφέρθηκε από το εγκαταλελειμμένο σήμερα μοναστήρι του Αϊ-Λιά. Εντύπωση προκαλούν το αρχοντικό των Σισμαναίων (1898) και το δημοτικό σχολείο όπου σήμερα στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο.
Χαμηλότερα στο προαύλιο του ναού της Κοίμησης (Παναούλα την αποκαλούν οι Αραχοβίτες) υπάρχει ένας θεόρατος, ασβεστολιθικός βράχος όπου είναι χαραγμένη κάποια δυσδιάκριτη σήμερα επιγραφή. Πιθανόν να πρόκειται για βάση όπου στηριζόταν άγαλμα αφιερωμένο στον Δια, καθώς υπάρχουν ενδείξεις πως η εκκλησία κτίστηκε πάνω σε προγενέστερο αρχαίο ναό.
Διασχίζοντας την Αράχοβα συνεχίζετε ανατολικά ατενίζοντας από ύψος 900 μέτρων το στενότερο σημείο της λίμνης. Περνάτε τη βρύση Παπακώστα, το ρημαγμένο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία (σώζεται μόνο το ανακαινισμένο καθολικό) και φτάνετε στο χωριό Κλεπά με τις δύο ανεξάρτητες γειτονιές του (Ανω και Κάτω Κλεπά ή, όπως λένε οι ντόπιοι, Πάνω και Κάτω Μαχαλάς) που τις χωρίζει ο χείμαρρος Μέγα Ρέμα. Φτάνοντας στην Κάτω Κλεπά θα διακρίνετε τον εντυπωσιακό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών (1899) με το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Στην τοποθεσία «Στενά του Εύηνου» κάτω από τον οικισμό διασώζεται ακόμη η μικρή λιθόκτιστη γέφυρα της Κλεπάς (1885) που εξυπηρετούσε τους κατοίκους των γειτονικών χωριών. Στις απόκρημνες πλαγιές του βουνού που βουτούν απότομα προς την κοίτη του ποταμού και στις θέσεις «Καλό Πλάι» και «Αποκλείστρα» διακρίνονται κατάλοιπα οικισμών, τους οποίους χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι σαν καταφύγιο σε περιπτώσεις επιδρομών.
Το ποτάμι του Κότσαλου ανάμεσα στον Πλάτανο και στην Ποκίστα.
Από Κάτω Κλεπά μπορείτε να κατηφορίσετε εύκολα για τη γέφυρα του Εύηνου και είτε μέσω Περδικόβρυσης να ολοκληρώσετε τον κύκλο της λίμνης, είτε ανηφορίζοντας προς Κρυονέρια να βγείτε στα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας Ανω – Κάτω Χώρα και Ελατού.
Εναλλακτικές διαδρομές
Αράχοβα-Κρίκελλο: Από την Αράχοβα Ναυπακτίας ο δρόμος, ασφαλτοστρωμένος πλέον εδώ και αρκετά χρόνια, ανηφορίζει για την Ευρυτανία, περνάει πλάι από το κεφαλάρι «Τρεις βρύσες», διασχίζει τον ελατοσκέπαστο αυχένα του «Ψηλού Σταυρού» (υψ. 1500) και συνεχίζει για Δομνίστα, Κρίκελλο και σήραγγα Τυμφρηστού.
Πλάτανος-Περίστα: Αξίζει να ακολουθήσετε τον ορεινό δρόμο για Περίστα (άσφαλτος) και Πέρκο (χωματόδρομος), δύο απόμερα χωριά που δεσπόζουν πάνω από την κοίτη του Εύηνου. Από το ύψος της Αγίας Σωτήρας θα ατενίσετε την καλύτερη θέα της περιοχής.
Πλάτανος-Χόμορη: Από Πλάτανο μπορείτε να συνεχίσετε για Χάνι Λιόλιου. Δεξιά σας θα δείτε έναν καινούργιο ασφάλτινο δρόμο να κατηφορίζει. Προτείνουμε να τον ακολουθήσετε χωρίς δισταγμό και να βγείτε στη Χόμορη (700 μέτρα υψόμ.), ένα όμορφο, ορεινό χωριό που ακουμπά στα έλατα. Βρίσκεται πάνω και στον παλιό δασικό δρόμο που οδηγεί στο χωριό Αμπελακιώτισσα και στο ομώνυμο ιστορικό μοναστήρι και από εκεί, μέσω του νέου ασφάλτινου δρόμου, στη πασίγνωστη πια, Ανω Χώρα.
Η λίμνη του Εύηνου όπως τη βλέπουμε πηγαίνοντας από Αράχοβα προς Κλεπά.
Αξιοθέατα
Το «κάστρο» της Αράχοβας: Βρίσκεται κοντά στις απόκρημνες όχθες του Εύηνου και θεωρείται οχυρωματικό έργο των Αιτωλών από τη Μυκηναϊκή, ακόμη, εποχή. Διασώζονται ερείπια χριστιανικού ναού που θεμελιώθηκε πάνω σε κατάλοιπα αρχαίου ναού, πιθανόν αφιερωμένου στην Αρτεμη. Η περιοχή είναι εξαιρετικά δύσβατη και καλό θα ήταν οι ενδιαφερόμενοι να την προσεγγίσουν με κάποιον που τη γνωρίζει.
Τα μουσεία του Πλάτανου: Αξιόλογο είναι το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης που έστησε με μεράκι ο Νίκος Α. Παπανικολάου και εγκαινιάστηκε το 2001. Είναι αφιερωμένο στη μνήμη του υπολοχαγού Μιχάλη Τσίπουρα, του πρώτου Πλατανιώτη που σκοτώθηκε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Το Λαογραφικό Μουσείο θεωρείται ένα από τα πληρέστερα της Ορεινής Ναυπακτίας με πλήθος αξιόλογων εκθεμάτων.
Αξίζει να αφιερώσετε χρόνο στο Λαογραφικό μουσείο Πλατάνου.
Αφιέρωμα: www.ethnos.gr
Φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης
www.viewsofgreece.gr
