«Ο Παναιτωλικός ποτέ δεν ήταν απλά ένα σωματείο. Έγινε πράξη το ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί». Ένα παράδειγμα ήθους και πολιτισμού».

Σαν σήμερα (9 Μαρτίου) πριν από 91 χρόνια, γεννήθηκε στο Αγρίνιο μία από τις πιο λαοφιλέστερες επαρχιακές ποδοσφαιρικές ομάδες.

Ο Παναιτωλικός Γυμναστικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος, όπως είναι το πλήρες όνομά του, διατηρεί επίσης τμήμα μπάσκετ Ανδρών, βόλεϊ Γυναικών, χάντμπολ Ανδρών, χάντμπολ Γυναικών και ελληνορωμαϊκής πάλης, όμως το αφιέρωμα θα επικεντρωθεί στη «στρογγυλή θεά».

Το Sport-Retro.gr τιμά την Ιστορία του κορυφαίου σωματείου της Αιτωλοακαρνανίας με μία μεγάλη συνέντευξη από έναν άνθρωπο που τίμησε τη φανέλα του επί 15 συναπτά έτη ως ποδοσφαιριστής και μια ζωή ως φίλαθλος.

Ο Κώστας Τάκος βίωσε τη διετία 1975-77 στην Α’ Εθνική, αλλά και πολλά χρόνια σε χαμηλότερες κατηγορίες, με συνέπεια να αποτελεί έναν αξιόπιστο εκπρόσωπο του Παναιτωλικού για το αφιέρωμα, το οποίο εμπλουτίστηκε με φωτογραφίες από το πλούσιο προσωπικό του αρχείο.

Επιπλέον, ο πολυθεσίτης βετεράνος άσος ανέτρεξε στο βιβλίο του Βασίλη Σταρακά, καθώς και σε αρκετούς άλλους παλαιμάχους παίκτες, προκειμένου να είναι όσο το δυνατόν πιο πλήρης η καταγραφή της Ιστορίας του συλλόγου με έμβλημα τον Τίτορμο και χρώματα το κίτρινο-μπλε.

Φυσικά, θα ήταν παράλειψη αν δεν γινόταν αναφορά στο όνομα του εξαίρετου ραδιοφωνικού παραγωγού Βασίλη Τραπέτσα, ο οποίος άνοιξε διαύλους επικοινωνίας με τους ποδοσφαιριστές του Παναιτωλικού.

Αναλυτικά η συνέντευξη-αναδρομή του Κώστα Τάκου στο Sport-Retro.gr:

-Ο Παναιτωλικός δεν υπάρχει μόνο στο χορτάρι, αλλά και σε πολλές τοπικές δραστηριότητες. Θα μας αναλύσετε την εξωαγωνιστική δράση του και γενικότερα τι πρεσβεύει για την κοινωνία του Αγρινίου;

«Από το 1926 μέχρι σήμερα συνδυάζει τη μόρφωση με τον αθλητισμό. Άλλωστε, τα Δ.Σ. αποτελούνταν πάντα από επίλεκτα πρόσωπα της τοπικής κοινωνίας. Επιστήμονες, εμπόρους, κτηματίες κ.τ.λ. Εξάλλου, πρώτος πρόεδρος και ιδρυτικό μέλος του σωματείου υπήρξε ο γυμνασιάρχης Ευθύμιος Χαβέλλας.

Σκοπός του Παναιτωλικού ήταν πάντα και πάνω απ’ όλα το κοινωνικό έργο, δεν είναι απλά ένα σωματείο. Οι ιδρυτές του είχαν δημιουργήσει και τη νυχτερινή σχολή, ισάξια του δημοσίου, όπου φοιτούσαν τα παιδιά που δούλευαν τη μέρα. Λειτουργούσε με έξοδα του Παναιτωλικού επί 57 χρόνια.

Έτσι έγινε πράξη το αρχαίο ρητό ‘’νους υγιής εν σώματι υγιεί’’. Όλα αυτά τα χρόνια, αγόρια και κορίτσια φοιτούσαν εντελώς δωρεάν, αποκτούσαν στοιχειώδη μόρφωση, το απολυτήριο του δημοτικού, μία έντιμη και ξεκούραστη επαγγελματική καριέρα…

Ο Παναιτωλικός ήταν και είναι κάτι παραπάνω από σύλλογος, αφού πιστεύει σε διαφορετικά ιδανικά, εντελώς διαφορετικά από την κλασική αποστολή των ομάδων. Αποτελεί παράδειγμα ήθους και πολιτισμού ακόμα και τα τελευταία χρόνια που το ποδόσφαιρο έχει γίνει πιο επαγγελματικό.

Οι άνθρωποι του σήμερα προσπαθούν να φέρουν στο γήπεδο τις οικογένειες και έχουν αναπτυγμένα τα ένστικτα της αλληλεγγύης, της φιλίας, του πολιτισμού και της ευγενούς άμιλλας. Επιπλέον, γίνονται επισκέψεις σε σχολεία και ευπαθείς ομάδες».

Καμζέλης και Αλεξάς: Έδωσαν τη ζωή τους για την Ελευθερία

-Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου εκτελέστηκαν δύο ποδοσφαιριστές: ο Κώστας Καμζέλης και ο Πάνος Αλεξάς. Γνωρίζετε ιστορίες που να συνδέουν τη «μαύρη» αυτή περίοδο με την ομάδα;

«Στην έρευνα που έκανε για το βιβλίο του, ο Βασίλης Σταρακάς συγκέντρωσε πολλά στοιχεία που αφορούν τη «μαύρη» αυτή περίοδο από μαρτυρίες ανθρώπων. Ο 96χρονος σήμερα Σπύρος Καρακίτσιος, ο οποίος ζει στην Πάτρα, είπε ότι υπήρχαν απόντες στην πρώτη προπόνηση της ομάδας μετά την απελευθέρωση.

Ο 25χρονος αμυντικός Κώστας Καμζέλης έπεσε στη μάχη της Αμφιλοχίας τον Ιούλιο του 1944. Ήταν πολεμιστής από τις τάξεις του ΕΛ.ΑΣ. Δολοφονήθηκε από στρατεύματα κατοχής και ντόπιους συνεργάτες. Πολύ καλός ποδοσφαιριστής και προπάντων αγνός πατριώτης.

Ο Βασίλης Μήτσου ή «Μαγυάρος» αφηγήθηκε ότι το 1944 ο Πάνος Αλεξάς ήταν κρατούμενος στις Αμυγδαλούλες του Μεσολογγίου. Αγνός αγωνιστής και ιδεολόγος. Παρέμεινε φυλακισμένος μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 1949, όταν και εκτελέστηκε στην Αγριλιά Μεσολογγίου.

Ο Μήτσου επισκεπτόταν πολύ συχνά τις φυλακές με τη μητέρα του, καθώς συγκρατούμενους του Αλεξά ήταν ο κατά 10 χρόνια μεγαλύτερος αδερφός του Γιώργος. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά και στο βιβλίο: «αμφότεροι πολέμησαν τον κατακτητή για μια ελεύθερη πατρίδα κι εκτελέστηκαν απ’ αυτούς που έκαναν αντίσταση από τους καναπέδες». Ήταν 24 ετών.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής δεν υπήρξε καμία δραστηριότητα, αφενός γιατί το γήπεδο το είχαν επιτάξει οι κατακτητές αφετέρου διότι, όπως έχει πει ο Σπύρος Καρακίτσιος, μόλις έγινε η εισβολή «άλλος για Χίο τράβηξε κι άλλος για Μυτιλήνη». Η Χίος ήταν ο δρόμος της στράτευσης και η Μυτιλήνη των μικρότερων που έφευγαν για το βουνό».

Ο Καρποδίνης της σχολής Κοβερτσιάνο και ο σπουδαίος Χάρι Αουρέντνικ από την Αούστρια Βιέννης

-Ώρα για τα αγωνιστικά. Με εξαίρεση μία συμμετοχή στην τελική φάση του Πανελληνίου Πρωταθλήματος 1955, ο σύλλογος δεν είχε επιτυχίες εκτός Αιτωλοακαρνανίας. Θα μας περιγράψετε τα χρόνια μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970;

«Μέχρι την καθιέρωση της Β’ Εθνικής τη σεζόν 1962-63, ο Παναιτωλικός συμμετείχε στο περιφερειακό πρωτάθλημα Δυτικής Στερεάς και Πελοποννήσου. Κατ’ επανάληψη είχε αναδειχθεί υπερπρωταθλητής των Ενώσεων Πατρών.

Ο Παναιτωλικός είχε την τύχη να κάθεται στον πάγκο του επί σειρά ετών ο σπουδαίος Σωτήρης Καρποδίνης, απόφοιτος της περίφημης ιταλικής σχολής προπονητών του Κοβερτσιάνο. Δούλεψε πολύ σκληρά με νέους παίκτες και κάθε χρόνο πρωταγωνιστούσε.

Μετά τον Καρποδίνη, ο Παναιτωλικός προσέλαβε άλλον έναν μεγάλο προπονητή, τον Χάρι Αουρέντνικ από την Αούστρια Βιέννης, ο οποίος αποχαιρέτησε την ομάδα στο τέλος της σεζόν 1965-66. Και με εκείνον στον πάγκο του ο Παναιτωλικός έκανε συνεχώς πρωταθλητισμό, χωρίς όμως να πετύχει την άνοδο».

-Σταδιακά, η ομάδα άρχισε να βελτιώνεται και μάλιστα στις 27 Ιανουαρίου 1974 καταγράφηκε η κορυφαία νίκη της Ιστορίας της, με 10-0 επί του Παναιγιάλειου. Είχατε αγωνιστεί σε αυτό το ματς. Τι θυμάστε;«Σκόρερ ήταν οι Καβαλιάς και Δενδρινός από το Μεσολόγγι, ο Μαρκέτος από το Αιτωλικό και ο Γκανιάτσας από την Αμφιλοχία. Τέρμα έπαιζε ο «αίλουρος», ο Θεόφιλος Ντόκας. Ήταν η πρώτη χρονιά του προπονητή Γιώργου Χασιώτη. Την εποχή εκείνη ο αγώνας της Κυριακής ήταν κοσμικό γεγονός. Όλη η Αιτωλοακαρνανία ανυπομονούσε να δει τον Παναιτωλικό. Το γήπεδο γέμιζε δύο ώρες πριν από τη σέντρα, θυμάμαι οι φίλαθλοι έρχονταν με φαγητά…».

-Στις 22 Ιουνίου 1975, ο Παναιτωλικός επιβλήθηκε 6-0 της Σύρου και για πρώτη φορά κέρδισε το εισιτήριο της ανόδου στην Α’ Εθνική. Οι αναμνήσεις σας από εκείνη την ημέρα;

«Δυστυχώς, εκείνη τη μέρα δεν βρισκόμουν στο Αγρίνιο γιατί υπηρετούσα τη θητεία μου και πριν από λίγες ημέρες είχα πάρει μετάθεση στη Λήμνο. Ξέρω, όμως, ότι πανηγύριζαν μέχρι το πρωί, έπαιζαν κλαρίνα, μπουζούκια… Δυστυχώς, εγώ δεν τα έζησα όλα αυτά».

«Το αυτί του Ράμμου δεν κόπηκε από δάγκωμα!»

-Στις 29 Φεβρουαρίου 1976, έγινε το δυσάρεστο περιστατικό με το κομμένο αυτί του διαιτητή Στέφανου Ράμμου. Ένα ματς κόντρα στον ΠΑΟΚ. Τι ακριβώς είχε συμβεί; 

«Ήμουν μάρτυρας. Λίγο πριν τελειώσει το ματς έγινε ένα φάουλ κοντά στη γωνία της μεγάλης περιοχής. Ανέλαβε να το εκτελέσει ο Γιώργος Κούδας. Ένας συμπαίκτης μου κι εγώ σταθήκαμε στο τείχος. Το φάουλ έγινε, ο Θανάσης Σερκίδης προσπάθησε να διώξει την μπάλα, ο Σαράφης πήγε για διεκδίκηση και έκανε επιθετικό φάουλ. Ακούμε ένα σφύριγμα, αρχικά ο διαιτητής έδειξε φάουλ, μετά σάστισε και με μεγάλη καθυστέρηση έδωσε πέναλτι!

Μπήκαν μέσα εκατοντάδες φίλαθλοι, αλλά η Αστυνομία τους έβγαλε έξω μετά κόπων και βασάνων. Με το σφύριγμα της λήξης, όμως, ξαναμπήκαν όλοι μέσα, τον πρόλαβαν πριν να μπει στα αποδυτήρια και δέχθηκε πολλά χτυπήματα. Πάντως, λανθασμένα κυκλοφόρησε ότι το αυτί του κόπηκε από δάγκωμα. Δεν υπήρχαν και Μέσα Ενημέρωσης τότε. Έξω από τα αποδυτήρια υπήρχε ένα καφάσι και ένας οπαδός του το έφερε κολάρο. Έτσι κόπηκε το αυτί του, από το καφάσι».

-Ο Παναιτωλικός τερμάτισε 15^ος αλλά δεν υποβιβάστηκε, καθώς αποφασίστηκε η αύξηση των ομάδων από 16 σε 18. Οι αναμνήσεις σας από εκείνη τη χρονιά; 

«Αρχίσαμε με τον Χασιώτη, αλλά τον διαδέχθηκε ο καταξιωμένος Στέφαν Μπόμπεκ. Μας επιβλήθηκε εξοντωτική ποινή για όσα έγιναν με τον ΠΑΟΚ. Το ματς με τον ΠΑΟΚ ήταν για την 17^η αγωνιστική αν θυμάμαι καλά. Μέχρι το τέλος της σεζόν παίζαμε σε ουδέτερο γήπεδο. Πότε στα Ιωάννινα, πότε στο Αίγιο, πότε στην Πάτρα. Δυστυχώς, η εικόνα μας αμαυρώθηκε με αυτά που έγιναν».

-Την επόμενη σεζόν η ομάδα υποβιβάστηκε σε τετραπλή ισοβαθμία με Πανσερραϊκό, Απόλλωνα Αθηνών και Παναχαϊκή. Ποιοι ήταν οι λόγοι που κατά τη γνώμη σας συνέβη αυτό;

«Κατά τη γνώμη μου, ο υποβιβασμός οφείλεται στις τρεις βαριές ήττες από Εθνικό που χάσαμε 5-0, από ΑΕΚ που χάσαμε 4-0 και από Παναθηναϊκό που χάσαμε 4-1. Κι αυτό γιατί στο τέλος μέτρησαν τα γκολ».

-Στις 25 Νοεμβρίου 1981, γράφτηκε μία από τις πιο «μαύρες» σελίδες του συλλόγου όταν σε αγώνα Παλαιμάχων με την Παναχαϊκή πέθανε ο Ανδρέας Γιαννόπουλος.

«Εγώ δεν ήμουν παρών σε αυτό το τραγικό συμβάν. Από μαρτυρίες του Θεόφιλου Ντόκα και Διονύση Τσάμη στον Βασίλη Σταρακά, ήταν ένα ματς που έγινε στην Πάτρα και οι εισπράξεις θα διατίθεντο για κοινωνικούς σκοπούς. Δύο-τρία λεπτά προτού τελειώσει ο αγώνας, ύστερα από ένα μικρό σκριν κατέρρευσε χωρίς κανένα προφανή λόγο, τον μετέφεραν στο νοσοκομείο και κατέληξε από ανακοπή καρδιάς.

Ήταν παντρεμένος με την Τουτούλα Γκίκα και είχαν δύο παιδιά, την Ελένη και τον Κώστα. Μόλις 44 ετών. Ο Ανδρέας τίμησε τον σύλλογό μας με την πλούσια προσφορά του για περισσότερα από 10 χρόνια. Πίστευε και πάλευε παντού για τα ιδανικά του».

-Υπήρξατε επί 15 χρόνια, από το 1972 μέχρι το 1987, άσος της ομάδας και αρχηγός στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τι σημαίνει Παναιτωλικός για τον Κωνσταντίνο Τάκο;

«Είναι η δεύτερη οικογένειά μου. Έχω εισπράξει μεγάλη αγάπη από τον κόσμο τόσο όταν ήμουν ποδοσφαιριστής όσο και τώρα. Ακόμα είμαστε μια οικογένεια με τους συμπαίκτες μου. Αυτό φάνηκε και πριν από 15 ημέρες όταν οι παλαίμαχοι, η ΠΑΕ και ο Ερασιτέχνης διοργανώσαμε χορό».

-Πείτε μας μερικούς από τους ποδοσφαιριστές που αγωνίστηκαν στις μεγάλες ομάδες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Επίσης, ονομάστε μας μερικούς προπονητές που μνημονεύονται με καλά λόγια από την τοπική κοινωνία.

«Πρώτα απ’ όλα ο Μήτσου στον Ολυμπιακό. Ήταν μεγάλη υπόθεση για εκείνη την εποχή να πάρει κάποιος παίκτης μας μεταγραφή στον Ολυμπιακό. Σπουδαίο επιθετικό χαφ και σέντερ φορ. Έπειτα, ο Τσάμης που πήγε στην ΑΕΚ, ο Μίχος, ο Αποστολάκης, ο Χρήστος Βασιλείου, ο Χρήστος Δημόπουλος… Εκτός από τον Δημόπουλο, όλοι οι άλλοι ήταν βέροι Αγρινιώτες

. 

Όσον αφορά στους προπονητές, ο Καρποδίνης, ο Χασιώτης που μας έβγαλε στην Α’ Εθνική, ο Μπόμπεκ και ο Κουτσογιάννης. Αναφέρομαι σε παλιότερα χρόνια κι όχι στο σήμερα».

-Πώς σας έχουν μείνει χαραγμένα στη μνήμη τα χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι την έλευση του Φώτη Κωστούλα εν έτει 2005;

«Όσο ήμουν παίκτης βίωσα καλές και κακές στιγμές. Λίγο πριν από την άφιξη του Κωστούλα δεν ήμουν, βέβαια, ποδοσφαιριστής, αλλά απ’ όσο ξέρω υπήρξαν 3-4 πολύ δύσκολα χρόνια. Ευτυχώς, όλα πλέον κυλούν ρολόι».

-Τα τελευταία χρόνια ο Παναιτωλικός έχει «εγκατασταθεί» στη Super League. Βλέπετε μικρά παιδιά με φανέλες της ομάδας;

«Και βέβαια. Όλη η νεολαία τον Παναιτωλικό υποστηρίζει. Παλιά όταν ρωτούσες τους μικρούς «τι ομάδα είσαι;» απαντούσαν πρώτα «ΑΕΚ, Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός» και μετά «Παναιτωλικός». Τώρα λένε πρώτα «Παναιτωλικός». Πάνε και γήπεδο, στηρίζουν ενεργά την ομάδα».

«Τίτορμος Αιτωλός, ούτος άλλος Ηρακλής»

Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με το ενδιαφέρον κείμενο στην ιστοσελίδα του Ερασιτέχνη Παναιτωλικού, αναφορικά με το έμβλημα του συλλόγου, τον Τίτορμο.

«Στο 40ό άρθρο του καταστατικού με το οποίο ιδρύθηκε ο Παναιτωλικός αναφέρεται: «Η σφραγίς του συλλόγου φέρει εν τη στεφάνη του τον τίτλο του συλλόγου και εν τω μέσω το έτος της ιδρύσεώς του και ήρωα Αιτωλόν». Πότε αποφασίσθηκε ο Τίτορμος ως έμβλημα; Παραμένει άγνωστο. Στην παρούσα έρευνα τον συναντάμε πρώτη φορά σε δελτίο μέλους το 1931. Ποιος ήταν ο Τίτορμος; Αυτό είναι γνωστό.

Στην Ολυμπία τον 6ο π.Χ. αιώνα κι ενώ ο Μίλων ο Κροτωνιάτης στεφανωνόταν για 5η φορά ολυμπιονίκης στην πάλη, άκουσε φιλάθλους να φωνάζουν: «Αν ήταν εδώ ο Τίτορμος, δεν θα ήσουν νικητής».

Ο Μίλων, σπουδαίος αθλητής, μεταξύ 540 – 516 π.Χ. κέρδισε 6 Πύθεια, 9 Νέμεα, 10 Ίσθμια και 6 Ολυμπιάδες στην πάλη και δίκαια θεωρούνταν ο δυνατότερος άνθρωπος της εποχής του. Σεμνός άνθρωπος ο ίδιος, δεν άντεξε την αμφισβήτηση, ρώτησε, έμαθε, πέρασε τον Πατραϊκό και συνάντησε τον Τίτορμο στις όχθες του Εύηνου ποταμού. Ο Τίτορμος ήταν βουκόλος, δηλαδή βοσκός άγριων ταύρων, φιλόξενος, πράος και ευγενής.

Ο Μίλων, λοιπόν, τον έπεισε να αποδείξει τη δύναμή του. Ο Τίτορμος πήδηξε στην κοίτη του Εύηνου και αφού μετακίνησε έναν τεράστιο βράχο, τον έφερε στα γόνατά του, τον σήκωσε ψηλά και τον πέταξε «8 οργιές μακριά». Στη συνέχεια προσπάθησε να κάνει το ίδιο και ο Μίλων, αλλά μάταια. Αποκαμωμένος, χαμήλωσε το βλέμμα και με σεβασμό ασπάστηκε τον Τίτορμο.

Λέγεται ότι ο Τίτορμος, μετά από προτροπή φίλων και θαυμαστών του προέβη και σε δεύτερη επίδειξη δύναμης παρουσία του Μίλωνα. Έπιασε δύο άγριους ταύρους από τα κέρατα, έναν με το κάθε χέρι και τους καθήλωσε.

Ακόμη, λέγεται ότι η φιλοξενία του Τίτορμου ολοκληρώθηκε με πλούσιο φαγοπότι που πρόσφερε τόσο στον Μίλωνα και τη συνοδεία του, όσο και σε φίλους και θαυμαστές, σφάζοντας ταύρους από το κοπάδι του.

Έκτοτε η φήμη του Τίτορμου διαδόθηκε σε όλο τον ελλαδικό χώρο και όχι μόνο, έγινε θρύλος και λαϊκός ήρωας στον τόπο του, την Αιτωλία και έμεινε πλέον γνωστός ως «Τίτορμος Αιτωλός, ούτος άλλος Ηρακλής».

• Μάνος Ανδρουλάκης– sport-retro.gr