ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΧΙΡΟΣΙΜΕΣ!
XIΡΟΣΙΜΑ, Αύγουστος 1945. Μια μαύρη επέτειος…
Επιμέλεια: Μαρία Ν. Αγγέλη
Φωτογραφία: Μαρίνα Μπαρλά
«Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας, ακούστε με
φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
έτσι που τα παιδάκια πια να μην σκοτώνονται
και να μπορούν να τρων τις καραμέλες».
Ναζίμ Χικμέτ, «Το μικρό κορίτσι»
Α. Το ιστορικό γεγονός: Ήταν πρωί της 6ης Αυγούστου 1945, 08:15 (02:15 ώρα Ελλάδος), όταν ένα αμερικανικό βομβαρδιστικό αεροπλάνο με το όνομα «Enola Gay» έριχνε στην Χιροσίμα της Ιαπωνίας, για πρώτη φορά στην Ιστορία, ατομική βόμβα ουρανίου. Η βόμβα ήταν τύπου ουρανίου- 235, και είχε λάβει το προσωνύμιο "Little Boy" (αγοράκι). Υπολογίζεται ότι επιτόπου σκοτώθηκαν 70.000 άνθρωποι, στην πλειονότητά τους, άμαχοι. Πολύ περισσότεροι πέθαναν αργότερα ή έπαθαν σημαντικές βλάβες στην υγεία τους εξ αιτίας της ραδιενέργειας. Το «μικρό αγόρι», μόνο κατ’ ευφημισμόν μπορεί να λέγεται έτσι, είχε προκαλέσει μέγιστες τραγικές συνέπειες…
Μόλις τρεις μέρες αργότερα, στις 9 Αυγούστου 1945, οι Αμερικανικές δυνάμεις έριξαν τη δεύτερη πυρηνική βόμβα στο Ναγκασάκι. Εδώ η βόμβα ήταν άλλου τύπου και χρησιμοποιούσε ως σχάσιμο υλικό το πλουτώνιο. Αυτή είχε λάβει το προσωνύμιο "Fat Man" (Χοντρός) από το εργαστήριο κατασκευής της. Υπολογίζεται ότι επιτόπου σκοτώθηκαν 40.000 άνθρωποι. Όμως οι ολέθριες συνέπειες της πυρηνικής ακτινοβολίας τους επόμενους τέσσερις μήνες αύξησαν τον αριθμό των νεκρών σε 90.000－166.000 στη Χιροσίμα και σε 80.000 στο Ναγκασάκι. Μέχρι το 1950 ο απολογισμός των θυμάτων είχε φτάσει τα 200.000 θύματα (https://el.wikipedia.org/wiki).
Β. Λογοτεχνικές αναπαραστάσεις: Οι επιπτώσεις αυτής της τραγωδίας έχουν απεικονιστεί με γλαφυρό τρόπο στην ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία. Με αφορμή τη μαύρη επέτειο, παραθέτω τρία ενδεικτικά παραδείγματα:
i)Το ποίημα του μεγάλου Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, Kız Çocuğu (Το μικρό κορίτσι) είναι μια έκκληση για την ειρήνη(!) από ένα επτάχρονο κοριτσάκι, δέκα χρόνια μετά το θάνατό του στη Χιροσίμα. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά αντιπολεμικά τραγούδια και το έχουν ερμηνεύσει σπουδαίοι καλλιτέχνες και συγκροτήματα, όπως η Τζόαν Μπαέζ. Ο τίτλος του ποιήματος δεν είναι τυχαίος: «Το μικρό κορίτσι». Αναφέραμε ότι η κωδική ονομασία της ατομικής βόμβας που έριξαν οι ΗΠΑ στη Χιροσίμα ήταν «Μικρό Αγόρι» (“little boy”).
Παραθέτω ολόκληρο το ποίημα:
Το μικρό κορίτσι της Χιροσίμα
Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας
Εδώ ή αλλού χτυπάω όλες τις πόρτες
Ω μην τρομάζετε καθόλου που ’μαι αθώρητη
κανένας μια μικρή νεκρή δεν μπορεί να δει.
Εδώ και δέκα χρόνια εδώ καθόμουνα
στη Χιροσίμα ο θάνατος με βρήκε
κι είμαι παιδί τα εφτά δεν τα καλόκλεισα
μα τα νεκρά παιδιά δεν μεγαλώνουν.
Πήραν πρώτα φωτιά οι μακριές πλεξούδες μου
μου καήκανε τα χέρια και τα μάτια
Όλη όλη μια χουφτίτσα στάχτη απόμεινα
την πήρε ο άνεμος κι αυτή σ’ ένα ουρανό συννεφιασμένο.
Ω μη θαρρείτε πως ζητάω για μένα τίποτα
Κανείς εμένα δεν μπορεί να με γλυκάνει
γιατί το παιδί που σαν εφημερίδα κάηκε
δεν μπορεί πια τις καραμέλες σας να φάει.
Εγώ είμαι που χτυπώ την πόρτα σας, ακούστε με
φιλέψτε με μονάχα την υπογραφή σας
έτσι που τα παιδάκια πια να μην σκοτώνονται
και να μπορούν να τρων τις καραμέλες.
Ναζίμ Χικμέτ, μετάφραση Γιάννης Ρίτσος
ii) Τα λουλούδια της Χιροσίμα, της Εντίτα Μόρρις 1965.
Ένα από τα γνωστότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες. Είκοσι χρόνια μετά τη μέρα της ατομικής έκρηξης στη Χιροσίμα, η Εντίτα Μόρρις, σύζυγος του ανθρωπιστή Ίρα Μόρρις, επιχειρεί να φωνάξει, με το δυναμικό της τρόπο, ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΧΙΡΟΣΙΜΑ!
Απόσπασμα του βιβλίου ανθολογείται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β Γυμνασίου. Ένας Αμερικανός, ο Σαμ, νέος και ανυποψίαστος αρχικά για το συνεχιζόμενο μαρτύριο των θυμάτων της ατομικής βόμβας, ανακαλύπτει σιγά σιγά το δράμα που συνεχίζεται δίπλα του… Η βίωση του δράματος των επιζώντων, μέσω της συναναστροφής του με την οικογένεια του Φούμιο και της Γιούκα, του προκαλεί αποτροπιασμό και αγανάκτηση… Ευαισθητοποιείται και προκειμένου να απαλύνει τη ντροπή που νιώθει για τη χώρα του, αποφασίζει να αναλάβει το έργο της ενημέρωσης, έξω από τα σύνορα της Χιροσίμα, σχετικά με αυτή την εμπειρία του, για τις συνέπειες της ραδιενέργειας… Για να μην επαναληφθεί στο μέλλον ανάλογη ενέργεια!
Παραθέτω μικρό απόσπασμα του βιβλίου, όταν η Γιούκα αποφασίζει να μιλήσει στον Αμερικανό και να του αποκαλύψει τι συνέβη στη Χιροσίμα:
«Προσπαθώ να του περιγράψω τη σκηνή αυτή που τη θυμάμαι τόσο καλά: την πόλη της Χιροσίμα στις φλόγες. Του μιλώ γι' αυτή την τρομαγμένη φυγή μέσα από τους δρόμους τη μέρα εκείνη, μαζί με τη θεία Ματσούι και τη μαμά, που είχε στην πλάτη της τη μικρή Οχάτσου, μόλις τριών χρονών τότε. Είμαστε σχεδόν γυμνές, τα ρούχα μας τα είχε αρπάξει ο άνεμος της έκρηξης. Μπάλες φωτιάς αυλάκωναν τον αέρα, τίναζαν φλόγινους πίδακες, που έκαναν ν' ανάβουν όλα όσα άγγιζαν, τα δέντρα, τα σπίτια και τους ανθρώπους που τρέχανε προς όλες τις κατευθύνσεις. Οι δρόμοι είχαν θερμανθεί, η άσφαλτος έβραζε, πολλοί σκύλοι ψήθηκαν ζωντανοί, γιατί δεν μπόρεσαν να ξεκολλήσουν από κάτω τα πόδια τους. Θυμάμαι τα τρομαχτικά ουρλιαχτά των φτωχών αυτών ζώων. Κ' η μαμά πρέπει να φώναζε κι αυτή πριν πηδήσει, αναμμένη, στο ποτάμι.
[…]Δεν μπορώ να συνεχίσω άλλο. Δεν μπορώ. Ω μαμά, το μαυρισμένο σου πρόσωπο με κοιτάζει πάντα, μες από το γκρίζο νερό. Υπάρχει ένα φωτοστέφανο γύρω στο κεφάλι σου, από τα φλόγινά σου μαλλιά. Ορκίζομαι, μαμά, στο καρβουνιασμένο σου πρόσωπο, και στα λαμπαδιασμένα σου μαλλιά, ορκίζομαι ν' αφιερώσω την υπόλοιπή μου ζωή, να εμποδίσω να επαναληφθούν τέτοιες φρικαλεότητες. Α μαμά, μου χαμογελάς; Αυτό περίμενες από την κόρη σου; Την υπόσχεσή της ότι θ' αφιερωθεί σ' αυτή την προσπάθεια; Αυτό, λοιπόν, έγινε. Σου το υπόσχομαι. Το πρόσωπό σου με την επιθανάτια αγωνία του χάθηκε τώρα μέσα στα κυματάκια του ποταμού και το μόνο που μένει πια, είναι το μπουκέτο της Οχάτσου, τα άνθη της Χιροσίμα. Κοιμάσαι εν ειρήνη, αγαπημένη μαμά; Κοιμάσαι πραγματικά εν ειρήνη;»
Ε. Μόρρις, Τα λουλούδια της Χιροσίμα,
μτφρ. Νικηφόρος Βρεττάκος, Θεμέλιο
iii) O Γιάννης Ρίτσος στο απόσπασμα από το ποίημα «Ο δωδεκάλογος της Γ’ Μαραθώνειας πορείας» γράφει:
«…Δεν ξεχνώ το τρομερό νέφος που σαβάνωσε
τη Χιροσίμα.
Δεν ξεχνώ τούς 200.000 νεκρούς της Χιροσίμα.
Πέρασαν είκοσι χρόνια από τότε.
Δεν ξεχνώ.
Δεν ξεχνώ την τερατώδη απειλή
κατά της Ανθρωπότητας και του Πολιτισμού.
Δεν ξεχνώ τα λόγια του Αϊνστάιν:
«Σταματήστε τον πυρηνικό ανταγωνισμό, πριν οι άνθρωποι
ξαναγυρίσουν στα σπήλαια και στα τόξα».
Παλεύω για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων,
των πυραύλων,
των μέσων μαζικής καταστροφής.
Παλεύω για την κατάργηση των στρατιωτικών βάσεων.
Παλεύω για μια συμφωνία ανάμεσα στους λαούς.
Για να μην υπάρξουν ποτέ πια Χιροσίμες».
ΠΕΡΑΣΑΝ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΤΕ. 1945 – 2025.
Οι πόλεμοι συνεχίζονται…
Γροθιά στο στομάχι κάθε ευαισθητοποιημένου ανθρώπου…
Ας γίνει μότο μας ο στίχος του ποιητή:
«ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΧΙΡΟΣΙΜΕΣ»!
ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΥΜΕ ΚΑΘΕ ΜΟΡΦΗ ΠΟΛΕΜΟΥ…
ΕΙΡΗΝΗ!
