Του Κώστα Κατίκου
Αλλαγές εκ βάθρων στο σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων και όχι μόνον στην άρση των περιορισμών που δυσκολεύουν τη σύναψη και την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων σε μεγάλους κλάδους της οικονομίας, όπως το λιανικό εμπόριο, τίθενται επί τάπητος στο υπουργείο Εργασίας με την κατάρτιση του "οδικού χάρτη" για την αύξηση των συμβάσεων, ώστε να καλύπτεται το 80% των εργαζομένων.
Για τις αλλαγές θα δημιουργηθούν βάσεις δεδομένων με στοιχεία, ιδίως για τους μισθούς, το κόστος παραγωγής, την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και την απασχόληση.
Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε δύο ζητήματα, που θα προκαλέσουν ενδεχομένως και πεδία αντιπαράθεσης.
Το ένα είναι η ρήτρα των εξαιρέσεων από την τήρηση κλαδικών συμβάσεων που προβλέπει το άρθρο 53 του νόμου 4635/2019 για τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
Η διάταξη αναφέρει ότι "οι εθνικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις είναι δυνατόν να θεσπίζουν ειδικούς όρους ή να εξαιρούν από την εφαρμογή συγκεκριμένων όρων τους εργαζομένους που απασχολούνται σε ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις, όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως κατ’ εξοχήν επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης".
Η ρήτρα αυτή προβλέφθηκε μεν στον νόμο, αλλά δεν έχει ενεργοποιηθεί καθώς ο νόμος προβλέπει κριτήρια που θα καθοριστούν με απόφαση του υπουργείου Εργασίας. Τέτοια απόφαση δεν έχει εκδοθεί, καθώς δεν υπήρχαν και οι λόγοι για να καθοριστούν εξαιρέσεις από τη στιγμή που δεν υπογράφονταν κλαδικές συμβάσεις.
Τώρα όμως που καταρτίζεται το νέο πλαίσιο για την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων είναι πολύ πιθανό να τεθεί θέμα εφαρμογής της ρήτρας εξαίρεσης επιχειρήσεων από την υπογραφή, την επέκταση και την εφαρμογή των όποιων αυξήσεων θα εμπεριέχονται στους όρους των συμβάσεων.
Το βέβαιο είναι, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ του Capital.gr, ότι η διάταξη θα διατηρηθεί σε ισχύ και πιθανότατα θα εξεταστούν ηπιότερες μορφές εξαιρέσεων, όπως για παράδειγμα η μερική εφαρμογή των συβάσεων με μικρότερη αύξηση για λόγους βιωσιμότητας ή η χορήγηση των αυξήσεων σε δόσεις, κ.λπ.
Το δεύτερο ζήτημα είναι αυτό της επέκτασης των συμβάσεων καθώς έχουν προβλεφθεί περιορισμοί που ακυρώνουν στην πράξη την πλήρη και καθολική εφαρμογή μιας σύμβασης στο σύνολο των επιχειρήσεων και εργαζομένων ενός κλάδου.
Η άρση των εμποδίων για την επέκταση των συμβάσεων θα αποτελέσει κομβικό σημείο για την επαναφορά τους και ίσως το σημαντικότερο πεδίο των παρεμβάσεων, καθώς η ευκολία στην επέκταση των συμβάσεων θα κρίνει και το αν θα αυξηθεί το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων στο 80% από 30% που είναι τώρα.
Ο νόμος για την επέκταση προβλέπει ότι οι εργοδότες που δεν δεσμεύονται από συλλογική κλαδική σύμβαση εργασίας μπορούν να προσχωρήσουν σε κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας που αφορά την κατηγορία τους. Προσχώρηση σε επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας δεν είναι δυνατό να γίνει από εργοδότη ή συνδικαλιστική οργάνωση άλλης επιχείρησης.Με απόφαση του υπουργού Εργασίας μπορεί να κηρυχθεί γενικώς υποχρεωτική, για όλους τους εργαζόμενους, συλλογική σύμβαση εργασίας ή διαιτητική απόφαση με τρεις βασικούς όρους που είναι οι εξής:
1. Αίτηση που υποβάλλεται από οποιοδήποτε από τους δεσμευόμενους από τη σύμβαση αυτή προς τον υπουργό Εργασίας.
2. Τεκμηρίωση των επιπτώσεων της επέκτασης στην ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση.
3. Βεβαίωση της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου ότι η συλλογική ρύθμιση δεσμεύει ήδη εργοδότες, που απασχολούν ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος που αφορά η υπογραφείσα συλλογική σύμβαση.
Το βασικό εμπόδιο στην επέκταση των κλαδικών ή άλλων συλλογικών συμβάσεων είναι το ποσοστό 50%+1 των εργαζομένων που θα πρέπει να απασχολούν οι επιχειρήσεις του κλάδου που αφορά η υπογραφείσα σύμβαση.
Ο κανόνας σήμερα πλην των κλαδικών συμβάσεων σε τουρισμό-επισιτισμό, και στις τράπεζες ή και άλλους μικρότερους κλάδους είναι οι εργοδότες που προσέρχονται στις διαπραγματεύσεις να μην καλύπτουν το 50%+1 των εργαζομένων του κλάδου τους, με αποτέλεσμα να μην ξεκινούν καν οι συζητήσεις, αφού η σύμβαση δεν πρόκειται να έχει καθολική εφαρμογή.
Στο σχέδιο δράσης που ετοιμάζει το υπουργείο το 50%+1 θα επανεξεταστεί με προοπτική να μειωθεί στο 40%, ώστε να επεκτείνονται χωρίς δυσκολίες οι κλαδικές συμβάσεις σε όλους τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις ενός κλάδου.
Στο τραπέζι νέα είδη συβάσεων και μετενέργεια
Το διακύβευμα των αλλαγών είναι η αύξηση του ποσοστού των εργαζομένων που θα καλύπτονται από συλλογική σύμβαση στο 80% από 30% που είναι τώρα στην Ελλάδα και αποτελεί ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά κάλυψης στην Ε.Ε.
Στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται η θέσπιση νέων ειδών συμβάσεων όπως οι ενδοομιλικές, αλλά και η επαναφορά της μετενέργειας, δηλαδή της διάρκειας ισχύος των όρων μιας σύμβασης μετά τη λήξη της, στους 6 αντί 3 μήνες που είναι σήμερα.
Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας που προβλέπει σήμερα η νομοθεσία διακρίνονται:
α. Σε εθνικές γενικές, που αφορούν τους εργαζομένους όλης της χώρας.
β. Σε κλαδικές, που αφορούν τους εργαζομένους περισσότερων ομοειδών ή συναφών εκμεταλλεύσεων ή επιχειρήσεων ορισμένης πόλης ή περιφέρειας ή και όλης της χώρας.
γ. Σε επιχειρησιακές, που αφορούν τους εργαζομένους μιας εκμετάλλευσης ή επιχείρησης.
δ. Σε εθνικές ομοιοεπαγγελματικές, που αφορούν τους εργαζομένους ορισμένου επαγγέλματος και των συναφών προς το επάγγελμα αυτό ειδικοτήτων όλης της χώρας.
ε. Σε τοπικές ομοιοεπαγγελματικές, που αφορούν τους εργαζομένους ορισμένου επαγγέλματος ή και των συναφών ειδικοτήτων συγκεκριμένης πόλης ή περιφέρειας.
Το υπουργείο Εργασίας θα πρέπει να έχει έτοιμο μέχρι τον Οκτώβριο, δηλαδή σε 4 μήνες από τώρα, ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης που θα υπηρετεί τον στόχο της ευρωπαϊκής οδηγίας (2022/2041) για κάλυψη των εργαζομένων από συλλογική σύμβαση στο 80%. Το περιεχόμενο του Σχεδίου θα αποφασιστεί με βάση και τις προτάσεις των κοινωνικών εταίρων.
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο".
