Ο Μεσολογγίτης Στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ επικεφαλής της εκστρατείας στην Ουκρανία το 1919 και η φροντίδα του σαν Υπουργός Στρατιωτικών για τους Εξαφανισμένους του πολέμου. Μεταξύ αυτών και 12 Αιτωλοακαρνάνων.
Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Πριν έναν αιώνα στην πρώην Σοβιετική Ένωση που από το 1917 έως το 1922 λεγόταν « Μπολσεβίκικη Ρωσία», (το όνομα C.C.C.P. στα Ελληνικά Ε.Σ.Σ.Δ., καθιερώθηκε από το 1922), επικρατούσε μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση μία χαώδης κατάσταση με φονικές μάχες και καταστροφές εντός της χώρας.
Ο Ρωσικός εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε από την Βαλτική θάλασσα στα Βόρεια και εξαπλώθηκε μέχρι την Ουκρανία στα Νότια και Ανατολικά μέχρι πέρα στην Σιβηρία.
Ξένες-Δυτικές-δυνάμεις έστειλαν στρατεύματα εναντίον των Μπολσεβίκων για να «βοηθήσουν» το Τσαρικό καθεστώς που ψυχορραγούσε.
Στο πολεμικό παιγνίδι των Μεγάλων Δυνάμεων, Γερμανίας, Αγγλίας και Γαλλίας ενεπλάκη και η χώρα μας.
Άγγλοι και Γάλλοι εφοδίασαν το 1918 με όπλα, πυρομαχικά και στρατεύματα τις δυνάμεις κόντρα στους Μπολσεβίκους.
Οι Γάλλοι ζήτησαν την συμμετοχή Ελληνικών Στρατευμάτων για να βοηθήσουν τον Ρώσο στρατηγό Αντόν Ντενίκιν που πολεμούσε στην Νότιο Ρωσία και στην περιοχή της Ουκρανίας.
Ο Πρωθυπουργός της χώρας Ελευθέριος Βενιζέλος συμφώνησε στην αποστολή στρατεύματος. Η συμμετοχή της Ελλάδας εκτιμήθηκε θετικά από την Γαλλία. Στις μετέπειτα διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατάρτιση των συνθηκών, υπενθυμίζοντας στους συμμάχους την βοήθεια που πρόσφερε η χώρα μας όταν την χρειάστηκαν.
Συνολικά οι συμμαχικές δυνάμεις που βρέθηκαν να πολεμούν στην νότια Ρωσία απαρτίζονταν από : 2 Γαλλικές Μεραρχίες, 1 Πολωνική, Στρατεύματα του στρατηγού Ντενίκιν και 2 Ελληνικές Μεραρχίες.
Επικεφαλής του Ελληνικού Στρατεύματος τέθηκε ο Μεσολογγίτης Στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ. Μετά την αποχώρηση από την Ουκρανία ο Στρατηγός τέθηκε επικεφαλής των Ελληνικών στρατευμάτων στην Μικρά Ασία.
(Στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου το νέο-ανακαινισμένο σπίτι του Στρατηγού Νίδερ στην οδό Χρήστου Καψάλη απέναντι από την Παλαμαϊκή Σχολή-Α’ Γυμνάσιο, μόλις 200 μέτρα από το Μουσείο της «Διεξόδου», είναι ένα κόσμημα στην πόλη).
Πάντα ενδιαφερόταν για τους στρατιώτες του και αργότερα σαν Υφυπουργός Στρατιωτικών τονίζει στην διαταγή του που θα διαβάσετε παρακάτω ότι: «Ιδιαιτέρως εφιστώ την προσοχήν απασών των Αρχών εις το ζήτημα της μετά παραδειγματικής προθυμίας, παροχής πάσης ευκολίας διά τη ταχυτέραν παροχήν των ως άνω νομίμων βοηθημάτων, προς τας οικογενείας των θυμάτων πολέμου, προσενεγκούσας προς την πατρίδα ημών τον πολυτιμότερον φόρον, προτιθέντος να ελέγξω αυστηρώς, πάσαν τυχόν επί του ζητήματος τούτου επιδειχθεισομένην ολιγορίαν ή απροθυμίαν».
(Βιογραφικό του Μεσολογγίτη Στρατηγού στο τέλος του κειμένου).
Η συνολική δύναμη του Ελληνικού εκστρατευτικού σώματος που συμμετείχε στην εκστρατεία αυτή ήταν 791 εμπειροπόλεμοι από τους βαλκανικούς πολέμους αξιωματικοί, 21.929 οπλίτες, 2.952 υποζύγια, 697 ιππήλατα οχήματα, 132 αυτοκίνητα και 16 πυροβόλα.
Στις μάχες που διήρκησαν από τον Γενάρη του 1919 έως τέλος Απριλίου, σκοτώθηκαν ή εξαφανίστηκαν 400 Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί, ενώ γύρισαν πίσω 2.000 τραυματίες και άρρωστοι.
Ακόμα σε αντίποινα οι Μπολσεβίκοι σκότωσαν πάνω από 100 Έλληνες, που ζούσαν στα εδάφη της Νότιας Ρωσίας και Ουκρανίας, ενώ εξόρισαν άγνωστο αριθμό οικογενειών.
Πριν χρόνια στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στο Μεσολόγγι ψάχνοντας κάποια ιστορικά θέματα των τελευταίων δυο αιώνων, έπεσαν τα μάτια μου σε ένα παλιό εκατόχρονο έγγραφο του 1926 για εξαφανισθέντες Έλληνες Αξιωματικούς στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Το έγγραφο αυτό το υπέγραψε ο Υφυπουργός Στρατιωτικών Κωνσταντίνος Νίδερ στις 9 Ιανουαρίου το 1926, φέρει και την υπογραφή του Ταγματάρχη Πεζικού Μιχαήλ Πατεράκη.
Ακολουθεί το έγγραφο:
———————–ο———————
Αριθ. Πρωτ. 20219 ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
Αύξ. Αριθ. Εγκ. 91 Τμήμα ΙΙ.-Γραφείον Β’
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ
Προς άπασας τας Στρατιωτικάς, Πολιτικάς Αρχάς,
Και Υπηρεσίες του Κράτους.
ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ
«Περί των εν Ουκρανία και Μ. Ασία εξαφανισθέντων Αξ/κών, Ανθ/στών
Και Στρατ. Υπαλλήλων».
Γνωρίζομεν υμίν ότι οι κάτωθι Αξιωματικοί, Ανθυπασπισταί και Στρατιωτικοί Υπάλληλοι εθεωρήθησαν εξαφανισθέντες των επιχειρήσεων Ουκρανίας και Μικράς Ασίας, συμφώνως τω από 10-12-23 Ν. Δ. κοινοποιηθέντι δια της υπ’ αριθ. 1211/1923 Ε. Δ. ημών.
Αι Δημοτικαί και Κοινοτικαί Αρχαί, να μερημνησωσιν όπως η παρούσα κοινοποιηθή προς τας οικογενείας των εξαφανισθέντων Αξιωματικών και Στρατιωτικών Υπαλλήλων προς ας να γνωσθή ότι αύται δικαιούνται από της αιχμαλωσίας των, μεν, μέχρι της 31ης Δεκεμβρίου 1923, επιδομάτων περί ων η υπ’ αριθ. 1113/1923 Ε. Δ. ημών, από δε της 1ης Δεκεμβρίου 1924 και εντεύθεν συντάξεως συμφώνως τω από 10-12-23 Ν. Δ. Συνεπώς όσαι τούτων δεν έτυχον μέχρι σήμερον των βοηθημάτων τούτων, να υποβάλωσι αιτήσεις μεν διά τα επιδόματα αιχμαλωσίας προς την καθ’ ημάς Διεύθυνσιν Επιμελητείας Γραφείον 3ον, αναφοράς δε μετά πιστοποιητικών της οικογενειακής καταστάσεως, διά την παροχήν συντάξεως προς την καθ’ ημάς Διεύθυνσιν Προσωπικού Τμήμα ΙΙΙ.
Ιδιαιτέρως εφιστώ την προσοχήν απασών των Αρχών εις το ζήτημα της μετά παραδειγματικής προθυμίας, παροχής πάσης ευκολίας διά τη ταχυτέραν παροχήν των ως άνω νομίμων βοηθημάτων, προς τας οικογενείας των θυμάτων πολέμου, προσενεγκούσας προς την πατρίδα ημών τον πολυτιμότερον φόρον, προτιθέντος να ελεγξω αυστηρώς, πάσαν τυχόν επί του ζητήματος τούτου επιδειχθεισομένην ολιγορίαν η απροθυμίαν.
Εν Αθήναις τη 9 Ιανουαρίου 1926
Ο Υφυπουργός
Κ.Ξ. ΝΙΔΕΡ Πατεράκης Μιχαήλ
Ταγ/χης Πεζικού
————————ο———————-
Ακολουθεί κατάλογος των Αιτωλοακαρνάνων που εξαφανίστηκαν στον πόλεμο της Ουκρανίας και της Μικράς Ασίας.
Ευχαριστώ πολύ για την σημαντική βοήθεια που μου παρείχαν με τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία, την κυρία Σωτηρία (Ρούλα) Τσατσά προϊσταμένη των Γ.Α.Κ. Μεσολογγίου, την κυρία Λαμπρινή Ντρουμπάλη και την κυρία Μαρία Μπακαδήμα τέως Προϊσταμένη στα Γ.Α.Κ. Μεσολογγίου. Ακόμα ευχαριστώ τον κύριο Νικόλαο Κορδόση ιδρυτή του Κέντρου Λόγου και Τέχνης-Μουσείο «Διέξοδος» που μου μίλησε και με κατατόπισε για το σπίτι του Στρατηγού Νίδερ.
Οι λιγοστοί-δυστυχώς-εργαζόμενοι στα αρχεία του Μεσολογγίου αξίζουν πολλά συγχαρητήρια, καθώς η καταγραφή, ταξινόμηση, αρχειοθέτηση εκατοντάδων χιλιάδων ντοκουμέντων των τελευταίων δύο αιώνων δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Ο όγκος των εγγράφων, από ολόκληρο τον νομό Αιτωλοακαρνανίας, που είναι ταξινομημένα σε ειδικά κιβώτια, τοποθετημένα σε εκατοντάδες ράφια, ψηλά έως το ταβάνι, είναι πολύ μεγάλος.
Τα έγγραφα του Μεσολογγίου μόνο, είναι σε πάνω από χίλια κιβώτια, του Αιτωλικού πάνω από εκατό…
Βιογραφικό του Στρατηγού Κωνσταντίνου Νίδερ από την Βικιπαίδεια.
Ο Κωνσταντίνος Νίδερ (1865-1943) ήταν Έλληνας στρατιωτικός, αξιωματικός του Μηχανικού, γερμανικής καταγωγής, ο οποίος διατέλεσε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού καθώς και υφυπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Θεόδωρου Πάγκαλου.
Βιογραφία
Γεννήθηκε στο Μεσολόγγι στις 11 Ιουλίου 1865 και ήταν γιος του Βαυαρού στρατιωτικού γιατρού του ελληνικού στρατού ξηράς Φραγκίσκου Ξαβιέρου Νίδερ (Franz Xaver Nieder)-(1812 – 1897) και της Αναστασίας Γιολδάση, κόρης Σουλιώτη οπλαρχηγού.
Αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων στις 12 Αυγούστου 1887 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού στο Σώμα του Μηχανικού. Το 1890 προήχθη σε υπολοχαγό και το 1898 σε λοχαγό ύστερα από τη συμμετοχή του στον πόλεμο του 1897. Το 1903 πήρε εκπαιδευτική άδεια για να συνεχίσει τις στρατιωτικές σπουδές του στη Γαλλία.
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα ανέλαβε τη διοίκηση της 3ης Μεραρχίας Πεζικού. Από το 1904 έως το 1910 διηύθυνε το Γραφείο Προσωπικού του Στρατού ενώ στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο ανέλαβε και τη διεύθυνση των εφεδρειών. Το 1911 προβιβάστηκε σε αντισυνταγματάρχη και το 1912 διορίστηκε για μικρό χρονικό διάστημα αρχηγός της «Επιτελικής Υπηρεσίας Στρατού» (όπως ονομαζόταν τότε το ΓΕΣ).
Την περίοδο του Εθνικού Διχασμού έμεινε πιστός στο βασιλιά Κωνσταντίνο, εντούτοις και ίσως χάρη στη διαλλακτικότητά του παρέμεινε στο στράτευμα ακόμα και όταν ανήλθε στην εξουσία ο Ελευθέριος Βενιζέλος τον Ιούνιο του 1917.
Με την είσοδο της Ελλάδος στον Α΄ Παγκοσμίου πολέμου ο Νίδερ ανέλαβε τη διοίκηση της 1ης Μεραρχίας, με την οποία ανακατέλαβε από τους Βούλγαρους τις Σέρρες και τη Δράμα. Το Δεκέμβριο του 1918 ανέλαβε τη διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού, με την οποία και συμμετείχε στην εκστρατεία στην Κριμαία, όπου και παρέμεινε μέχρι τις 21 Μαΐου 1919, οπότε και αντικαταστάθηκε από τον υποστράτηγο Ιάκωβο Νεγρεπόντη. Τον Ιούνιο του 1919, με την έναρξη των επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία ο Νίδερ ανέλαβε τη διοίκηση του Στρατού Κατοχής Μικράς Ασίας, θέση που κράτησε μέχρι το Δεκέμβριο του 1919, όταν και επέστρεψε στη διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού, θέση από την οποία παύθηκε το Φεβρουάριο του 1920. Η επάνοδος του Βενιζέλου στην εξουσία τον αποκατέστησε στη διοίκηση του στρατού και στις 21 Σεπτεμβρίου 1922 διορίστηκε διοικητής της Στρατιάς Θράκης. Στη θέση αυτή παρέμεινε μέχρι τις 25 Δεκεμβρίου 1923, οπότε και αποστρατεύτηκε κατόπιν αιτήσεώς του.
Μεταξύ 1925 και 1926 διατέλεσε Υφυπουργός Στρατιωτικών.
Το 1929 ο Κωνσταντίνος Νίδερ συνέγραψε το έργο «Η εκστρατεία της Ουκρανίας (Ιανουάριος – Μάιος 1919)», βασισμένο στο ημερολόγιο που τηρούσε και σε πληροφορίες που άντλησε από άλλα πρόσωπα. Το σύγγραμμα δημοσιεύτηκε σε 29 συνέχειες στη «Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια» (τόμος Ε, σελ. 77-349) το 1930, ενώ το 2015 κυκλοφόρησε ως βιβλίο. Κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας και άλλες εργασίες του, όπως η «Έκθεσις εργασιών Χαρτογραφικής Υπηρεσίας. Από της συστάσεώς της (Αύγ. 1889) μέχρι Φεβρουαρίου 1898.», αλλά και υπηρεσιακές επιστολές του. Το 2009 το Ε.Λ.Ι.Α. εξέδωσε το έργο «Χαρτογραφικές περιπέτειες της Ελλάδας 1821-1919. Με αφορμή ένα χειρόγραφο του Κωνσταντίνου Νίδερ (1898)», που συνέγραψε ο Ευάγγελος Λιβιεράτος.
Πέθανε στην Αθήνα το 1943 σε ηλικία 78 ετών.
Προς τιμήν του Κωνσταντίνου Νίδερ μια οδός στη Νέα Σμύρνη φέρει το όνομά του.
Α.Κ.Κ.
agrinionews.gr
