Ζωή χωρίς μπλε χρώμα γίνεται; Ίσως και ναι. Θα εξηγήσουμε.

Στη δεκαετία του 1850, ο Βρετανός λόγιος και κατόπιν πρωθυπουργός, Γουίλιαμ Γκλάδστον ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν ότι η αρχαία ελληνική γραμματεία περιέχει τεκμήρια κειμένων όπου απουσιάζει το χρώμα μπλε. Μήπως δεν το έβλεπαν; Μήπως δεν μπορούσαν να το περιγράψουν;

Η πιο «διαβόητη» περίπτωση είναι η Οδύσσεια» του Ομήρου. Εδώ όντως, δεν υπάρχει καμία αναφορά στο χρώμα μπλε. Παρά το γεγονός ότι η θάλασσα είναι βασικό σημείο αναφοράς των Ομηρικών Επών, το χρώμα τους περιγράφεται «σαν κρασί». Ακόμη και ο ουρανός, γνωστός για το μπλε του χρώμα, παρομοιάζεται με «χαλκό» και «σίδηρο».

Δεν ήταν μόνο οι Αρχαίοι Έλληνες που δεν μπορούσαν ή δεν ήξεραν πως να περιγράψουν το χρώμα μπλε. Φαίνεται πως το «μπλε» και η απουσία του, αναφέρεται και στις κινεζικές και ισλανδικές ιστορίες, στις πρώιμες εβραϊκές εκδοχές της Βίβλου και στους ινδουιστικούς ύμνους των Βεδών.

Ορισμένοι πολιτισμοί δεν βλέπουν το μπλε

Σε μια έρευνα του 2006, όπου η φυλή ιθαγενών «Χίμπα» της Ναμίμπια κλήθηκε να αναγνωρίσει έγχρωμα πλακίδια, τα μέλη της δυσκολεύτηκαν να διακρίνουν το μπλε ως ξεχωριστό χρώμα. Αντίθετα, δεν είχαν κανένα πρόβλημα να ξεχωρίσουν πολύ λεπτές αποχρώσεις του πράσινου που δυτικοί άνθρωποι δυσκολεύονταν να διακρίνουν και το έκαναν εξαιρετικά γρήγορα. Ακόμη πιο εντυπωσιακό, η μελέτη έδειξε ότι η γλώσσα των Χίμπα περιέχει ποικιλία λέξεων για το πράσινο, που δεν υπάρχουν στα αγγλικά.

Η έρευνα, δημοσιευμένη στο Progress in Colour Studies, φωτίζει μια συναρπαστική ψυχολογική θεωρία: η γλώσσα επηρεάζει το πώς βλέπουμε τον κόσμο και το αντίστροφο. Μοιάζει απίθανο να μην μπορούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες να δουν το μπλε χρώμα, αλλά αρκετά πιο πιθανό να μην μπορούσαν να βρουν τις λέξεις για να το περιγράψουν.

Γιατί το μπλε είναι ένα «ξεχασμένο» χρώμα;

Ακολουθώντας τα βήματα του Γκλάδστον, ο Γερμανός φιλόσοφος Λάζαρος Γκάιγκερ ανέπτυξε μια γλωσσική ιεραρχία χρωμάτων. Μελετώντας αμέτρητα αρχαία και σύγχρονα κείμενα από όλο τον κόσμο, κατέληξε ότι οι όροι για το λευκό και το μαύρο εμφανίζονται πάντα πρώτοι σε μια γλώσσα, καθώς είναι οι πιο απλές έννοιες. Στη συνέχεια έρχονται οι λέξεις για το κόκκινο, λόγω των ενστικτωδών συνδέσεων με το αίμα και την επιβίωση. Τέλος, μετά από όλα τα κύρια χρώματα, εμφανίζεται το μπλε.

Φαίνεται πως η σχετική απουσία του μπλε στη φυσική παλέτα το έβαλε χαμηλότερα στη γλωσσική λίστα προτεραιοτήτων για πολλούς πολιτισμούς. Στην πραγματικότητα, ο μόνος αρχαίος λαός που διέθετε διαχρονικά μια λέξη για το μπλε ήταν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, γνωστοί για τη χρήση ενός μπλε ορυκτού που ονομάζεται “lapis lazuli” σε πολλά από τα έργα τέχνης τους.

Χρώματα στη φύση

Σε σύγκριση με το φως και τη σκιά ή ακόμη και το έντονο κόκκινο του αίματος, το μπλε είναι ένα σπάνιο χρώμα στη φύση. Λίγα φυτά ή ζώα είναι πραγματικά μπλε. Ακόμη και τα λεγόμενα μπλε πουλιά ή οι μπλε πεταλούδες δεν διαθέτουν μπλε χρωστικές, τα φτερά τους και οι κλίμακες τους αντανακλούν και διασκορπίζουν το φως με τρόπο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση του μπλε, όπως ένα πρίσμα.

Και το Blue; (daba dee da ba daayy)

Το πιο σταθερό μπλε στο οικοσύστημα της μουσικής, ένα one hit wonder κομμάτι που βγήκε το 1999 και παραμένει μέχρι σήμερα cult classic.

Γιάννης Δημητρέλλος – reader.gr