Ο νομομαθής και πολιτικός Νικόλαος Στράτος διετέλεσε πρόεδρος της Β’ Αναθεωρητικής Βουλής το 1911 και πρωθυπουργός για λίγες ημέρες το 1922, κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Δικάστηκε και εκτελέστηκε στο Γουδή στις 15 Νοεμβρίου 1922, ως ένας από τους πρωταιτίους της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1872 και καταγόταν από επιφανή οικογένεια της Αιτωλοακαρνανίας. Ο παππούς του Νικόλαος Στράτος είχε λάβει μέρος στην Επανάσταση του 1821, ενώ επί Καποδίστρια είχε διατελέσει στρατηγός και επί Όθωνα γερουσιαστής. Ο πατέρας του Ανδρέας Στράτος (1834-1915) ήταν υποστράτηγος και βουλευτής στην Αιτωλοακαρνανία.
Ο Νικόλαος Στράτος σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διακρίθηκε ως δικηγόρος. Γρήγορα όμως εγκατέλειψε την δικηγορία για να εισέλθει στην πολιτική. Το 1902 πρωτοεκλέχτηκε βουλευτής Βάλτου και επανεκλεγόταν συνεχώς έως και το 1920 ( από το 1910 ως βουλευτής Αιτωλίας και Ακαρνανίας). Προικισμένος με ευρυμάθεια και ρητορική δεινότητα διακρίθηκε για τις αγορεύσεις του στην Βουλή. Αρχικά συντάχθηκε με τον Γεώργιο Θεοτόκη και από το 1907 συνέπραξε με την παράταξη του Δημητρίου Ράλλη, στην κυβέρνηση του οποίου ανέλαβε το Υπουργείο Εσωτερικών (7 Ιουλίου – 15 Αυγούστου 1909).
Μετά την Επανάσταση του 1909 εντάχθηκε στο Κόμμα των Φιλελευθέρων και εκλέχθηκε Πρόεδρος της Β Αναθεωρητικής Βουλής στη συνεδρίαση της 24ης Ιανουαρίου 1911, εξασφαλίζοντας τεράστια πλειοψηφία (249 επί 276 ψήφων). Στην συνέχεια ανέλαβε του υπουργείο Ναυτικών (31 Μαΐου 1912 – 9 Νοεμβρίου 1913), διαδεχθείς τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Κατά την διάρκεια της υπουργικής του θητείας διακρίθηκε για την αναδιοργάνωση του Πολεμικού Ναυτικού, με αποτέλεσμα να το καταστήσει κυρίαρχο στο Αιγαίο, κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Διαφώνησε όμως με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και παραιτήθηκε.
Το 1916 ίδρυσε το Εθνικόν Συντηρητικόν Κόμμα, στο οποίο προσχώρησαν δεκαέξι βουλευτές. Τον Μάιο του 1916 αποδέχθηκε τον σχηματισμό κυβέρνησης, δεν κατόρθωσε όμως να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη της Βουλής, με αποτέλεσμα να μετάσχει στην κυβέρνηση συνασπισμού του Δημητρίου Γούναρη ως υπουργός Ναυτικών (25 Φεβρουαρίου – 10 Αυγούστου 1915).
Η πολιτική του στάση κατά την διάρκεια του Εθνικού Διχασμού ήταν αντιφατική. Αν και συντάχθηκε με την αντιβενιζελική παράταξη, πίστευε (όπως και, ο Βενιζέλος) στη νίκη των δυνάμεων της Αντάντ. Είχε συντάξει μάλιστα και σχετικό υπόμνημα προς τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α’, το οποίο δεν έγινε αποδεκτό.
Κατά την διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας διετέλεσε πρωθυπουργός για λίγες ημέρες (3 -9 Μαΐου 1922), μετά την παραίτηση του Δημητρίου Γούναρη και παράλληλα υπουργός Στρατιωτικών, Εσωτερικών και Εξωτερικών. Δεν έλαβε όμως ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή (154-170) και παρέδωσε την πρωθυπουργία στον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, στην κυβέρνηση του οποίου διατήρησε το Υπουργείο Εσωτερικών (9 Μαΐου – 28 Αυγούστου 1922). Από την θέση αυτή αντιμετώπισε τις άμεσες συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, με την έλευση των πρώτων προσφύγων στον Πειραιά.
Στις 14 Σεπτεμβρίου, συνελήφθη με εντολή της Επαναστατικής Επιτροπής και καταδικάστηκε σε θάνατο από το Επαναστατικό Δικαστήριο («Δίκη των Εξ») και εκτελέστηκε στο Γουδή δια τυφεκισμού στις 15 Νοεμβρίου 1922.
Ο Νικόλαος Στράτος ήταν νυμφευμένος με τη Μαρία Κορομηλά, κόρη του συγγραφέα Δημητρίου Κορομηλά, και είχε δύο παιδιά, τον νομικό και πολιτικό Ανδρέα Στράτο (1905- 1981) και την χορογράφο Δώρα Στράτου (1903-1988).
