Του Λίνου Υφαντή,

Πως ταύτισε την αρμονία της λύρας με τους πλανήτες

Το σύμπαν απασχολούσε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Πυθαγόρειοι προσπαθούσαν να εξηγήσουν την αρμονία του σύμπαντος και να την αντιστοιχήσουν με ένα φαινόμενο της καθημερινότητας τους. Ένας από αυτούς που ανέπτυξε θεωρίες για την μουσικότητα των πλανητών ήταν και ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός. Αν και μερικοί αμφισβητούν το Αιτωλός και θεωρούν ότι ήταν ο Αλέξανδρος ο Εφέσιος, σε πολλά κείμενα υπερισχύει η άποψη ότι ήταν πράγματι ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός, ο ποιητης της αρχαίας ελληνιστικής εποχής, που κατάγονταν από την Πλευρώνα της Αιτωλίας. Αν και ήταν γνωστός ως ποιητής παρουσιάζεται σε μια πολύ αξιόλογη εργασία ούτε λίγο ούτε πολύ να αναπτύσσει μια θεωρία που να ταυτίζει τους 7 φθόγγους της λύρας με τα7 γνωστά ουράνια σώματα της εποχής ( Γη, Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Ήλιος, Άρης, Ζεύς, Κρόνος συν Απλανείς Αστέρες). Στην πραγματικότητα είναι οκτάφθογγο) λόγω των διαστημάτων που τους κατανέµουν ανά δύο. Πρόκειται για την ομιλία-εργασία του Χαράλαμπου Σπυρίδη, Φυσικού , Ηλεκτρονικού, Ραδιοηλεκτρολόγου Α ́Καθηγητή Μουσικης Ακουστικης, Πληροφορικης του Τμήματος Μουσκών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών & Διευθυντή του Τομέως Τεχνολογιας Ήχου, Μουσικοπαιδαγωγικης & Βυζαντινης Μουσικολογιας, Διευθυντή του Εργαστηρίου Μουσικης Ακουστικης Τεχνολογιας στον Φιλολογικό Όμιλο Παρνασσό το 2013. (δείτε εδώ)

Το αυτούσιο αρχαίο κείμενο του Αλέξανδρου Αιτωλού

Από τον Θέωνα τον Σμυρναίον(XV 140) σώζονται μερικοί εξάμετροι στίχοι εξ ενόςδιδακτικού ποιήματοςτου Αλεξάνδρου του Αιτωλούμε θέμα την αρμονίαν των σφαιρών.

γαῖα μ ὲν οὖ ν ὑπάτη τε βαρεῖα τε μεσσόθι ναίει·ἀπλανέων δὲσφα ῖρα συνημμένη ἔπλετο νήτη·μέσσην δ’ ἡέλιος πλαγκτῶν θέσιν ἔσχεθεν ἄστρων·τοῦδ’ ἀπὸδὴ ψυχρὸς μὲν ἔχει διὰ τέσσαρα κύκλος·κείνου δ’ ἡμίτονον φαί-νων ἀνίησι χαλασθείς,τοῦδὲ τόσον φαέθων ὅσον ὄβριμος Ἄρεος ἀστήρ·ἡέλιος δ’ ὑπὸ τοῖσι τόνον τερψίμβροτος ἴσχει, αἴ γλης δ’ ἡελίοιο τριημίτονον Κυθέρεια·ἡμίτονον δ’ ὑπὸ τῷ στίλβων φέρεθ’ Ἑρμείαο,τόσσον δὲχρωσθεῖσα φύσιν πολυκαμπέα μήνη·κέντρου δ’ ἡ ελίοιο θέσιν διὰ (πέντ’ ) ἔλαχε χθών·αὕ τη πεντάζωνος ἀπ’ ἠέρος εἰς φλογόεν πῦρ ἁρμοσθεῖσ’ ἀκτῖσι πυρὸς κρυερῇσί τε πάχναις οὐ ρανο ῦ ἑξάτονον τόνον ἔσχεθε τὸν δι ὰπασ ῶν.τοίην τοι σειρῆνα Διὸς πα ῖς ἥρμοσεν Ἑρμῆς,ἑπτάτονον κίθαριν, θεομήστοροςεἰ κόνα κόσμου.

Νεοελληνική απόδοση:

Η μεν Γη λοιπόν, ως προσλαμβανόμενος, τοποθετείται εις το κέντρον, η δε σφαίρα των απλανών αστέρων ήτο πάντοτε η νήτη συνημμένων,ο δε Ήλιος κατείχε την Μέση των περιπλανομένων άστρων,κι από εκείνον (τον Ήλιον) η γυάλινη σφαίρα (των απλανών) σχηματίζει το διάστημα του διατεσσάρων, κι από εκείνη(τη γυάλινη σφαίρα των απλανών) ο Κρόνος χαλαρούμενος κατέρχεται έν ημιτόνιον,κι από αυτόν (τον Κρόνον) ο Δίας απέχει όσο κι από τον ισχυρόν αστέρα του Άρεως,έναν τόνον πιο κάτω από αυτούς είναι ο Ήλιος, η χαράτων θνητών, και από την αίγλη του Ηλίου ένα τριημιτόνιον μακριά η Αφροδίτη,ένα ημιτόνιον χαμηλότερα κυλά ακτινοβόλος ο Ερμής,τόσο λοιπόν (δηλαδή ένα ημιτόνιον) έπειτα η Σελήνη, η οποία χιλιοποίκιλες αποχρώσεις δίνει εις την φύση,από το κέντρο, δηλαδή την θέση του Ηλίου, έλαχε η Γη σε διάστημα δια πέντε, πέντε είναι οι ζώνες της, από τον ομιχλώδη αέρα (τους πόλους)έως το φλογερό πυρ (τους τροπικούς),και είναι προσαρμοσμένη εις τις διαπύρουςακτίνες και εις τις παγετώδεις πάχνες.Με έξι τόνους ο ουρανός βρίσκεται εις διάστημα διαπασών.Τοιούτου είδους πράγματι σειρήνα συνεταίριασε ο Ερμής, ο υιός του Διός, δηλαδή επτάχορδη λύρα, εικόνα του θεοπνεύστου κόσμου.]

Απαραίτητες οι γνώσεις μουσικής για την πλήρη κατανόηση του συλλογισμού του Αλέξανδρου Αιτωλού

Ο Καθηγητής Χ. Σπυρίδης αναφέρει στη συνέχεια:

Με τους στίχους αυτούς ο Αλέξανδρος μας παρουσιάζει τη διάταξη των ουράνιων σφαιρών, που έχει καθορίσει.Τις ουράνιες σφαίρες τις τοποθετεί επάνω σε τρία τετράχορδα και έναν προσλαμβανόμενο (Γη). Με το πρώτο τετράχορδο τα άλλα δύο ενώνονται το ένα με συναφή και το άλλο με διάζευξη. Το πρώτο τετράχορδο (Σελήνη,Ερμής, Αφροδίτη, Ήλιος) είναι του χρωματικού γένους με δομή από την υπάτη προς τη νήτη ημιτόνιο-ημιτόνιο-τριημιτόνιο. Το συνημμένο τετράχορδο (Ήλιος, Άρης, Κρόνος, Απλανείς αστέρες) είναι και αυτό του χρωματικού γένους με δομή από τη μέση προς τη νήτη συνημμένων τριημιτόνιο-ημιτόνιο-ημιτόνιο.

Από το διεζευγμένο τετρά χορδο (Άρης, Κρόνος, Απλανείς αστέρες) δεν χρησιμοποιεί τη νήτη, παρά μόνον τις άλλες τρεις βαθμίδες,διότι του αρκούν για να συμπληρώσει τη διαπασών (οκτάβα). Το τετράχορδο αυτό είναι του διατονικού γένους με δομή από την παραμέση προς τη νήτη τόνος-ημιτόνιο-τόνος.

Ο προσλαμβανόμενος με πλήρη τα δύο συνημμένα τετράχορδα δομούν την οκτάβα. Διαβάστε περισσότερα στην σελίδα 6 της «ερμηνείας των κανόνος ή νόμου του Bode-Didius» του Χαράλαμπου Σπυρίδη, Καθηγητή Μουσικής Ακουστικής, Πληροφορικής , Διευθυντής του Τομέα Τεχνολογίας Ηχου, Μουσικοπαιδαγωγικής και Βυζαντινής Μουσικολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών: http://users.uoa.gr/~hspyridis/nomosbodetitius.pdf

Ποιος ήταν ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός. Η σπουδαιότητα του για την περιοχή μας

Ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός είναι ο μόνος αρχαίος Έλληνας ποιητής που έχει να επιδείξει η περιοχή μας. Γεννήθηκε στην Πλευρώνα της Αιτωλίας περίπου το 320 π.Χ. Νέος μετέβη στην Αλεξάνδρεια, τότε που ο Πτολεμαίος ο Φιλάδελφος κατάρτιζε τη μεγάλη βιβλιοθήκη, την οποία ο πατέρας του ο Πτολεμαίος ο Σωτήρ είχε αρχίσει να συγκεντρώνει. Ο Ζηνόδοτος και ο Λυκόφρων ήσαν επιφορτισμένοι με τη συλλογή και την ταξινόμηση των βιβλίων. Ο Πτολεμαίος οΦιλάδελφος ανέθεσε στον Αλέξανδρο την ταξινόμηση των τραγωδιών της κλασικής εποχής καθώς επίσης και των σατυρικών δραμάτων. Ο Αλέξανδρος διέμεινε στην Αλεξάνδρεια επί δέκα έτη.Μετά πήγε στην αυλή του βασιλέα της Μακεδονίας του Αντίγονου του Γονατά.Ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός δεν μας είναι γνωστός μόνον ως κριτικός. Όταν εργαζότανε στη Βιβλιοθήκητης Αλεξάνδρειας, έγραψε και ο ίδιος τραγωδίες, οι οποίες τον κατέταξαν ανάμεσα στην πλειάδα των Αλεξανδρινών τραγωδών, που αποτελούσαν λ.χ. ο Λυκόφρων, ο Σωσιφάνης, ο Σωσίθεος, ο Διονυσιάδης, ο Όμηρος Βυζάντιος, ο Φίλισκος ο Κερκυραίος κ.α. «Ἀστραγαλισταί» είναι ο τίτλος ενός δράματός του, που πραγματεύεται τα της νεανικής ηλικίας του Πάτροκλου. Μας έχουν σωθεί και αποσπάσματα από δύο ελεγείες του, που φέρουν τους τίτλους «Ἀπόλλων» και «Μοῦσαι»

Με την παραπάνω μελέτη βλέπουμε μια ακόμα διάσταση του: Την παρουσία Πυθαγώριων απόψεων για την μελέτη του Σύμπαντος στα έργα του.

Με το κείμενο αυτό του Αλέξανδρου Αιτωλού, η Αιτωλοακαρνανία μπαίνει και αυτή στον χάρτη των περιοχών που έχουν να επιδείξουν προσφορά στην Αστρονομία από την αρχαία εποχή.Ο Αλέξανδρος ο Αιτωλός έρχεται προφητικός στις μέρες μας, καθώς τα διαστημόπλοια Voyager 1 και 2 κατέγραψαν πράγματι την ¨μουσική των πλανητών»:

agrinionews.gr