Στις 31 Αυγούστου 1944 εκτελείται η Μαρία Δημάδη. Σαν φόρο τιμής στην Αγρινιώτισσα ηρωίδα, το ανάγνωσμα της καθηγήτριας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κωνσταντίνας Μπάδα, “Η ιστορία και η μνήμη των εκτελέσεων γυναικών στο Αγρίνιο”, μεταξύ αυτών και η ηρωίδα Μαρία Δημάδη από όπου προέρχεται και η φωτογραφία της.
31-8-1944.Χαράματα η εκτέλεση της Μ.Δημάδη.
Εικονογράφηση σε πυρότουβλο 0.25Χ0.12.
Η Μαρία Δημάδη έμεινε στην ιστορία ως η κατάσκοπος των Ελλήνων ανταρτών στο Αγρίνιο. Εργάστηκε στο Γερμανικό Φρουραρχείο της πόλης και απέσπασε σημαντικές πληροφορίες για την αντίσταση.
Σε αυτήν οφείλεται η φονική ενέδρα του ΕΛΑΣ σε αυτοκινητοπομπή στην Μυρτιά Αιτολωακαρνανίας. Η ίδια είχε άδοξο τέλος. Συνελήφθη στο τέλος της κατοχής από τα Τάγματα Ασφαλείας και εκτελέστηκε.
Ήταν μια κοπέλα που μεγάλωσε σε εύπορη οικογένεια. Ο πατέρας της Κώστας, ήταν γυναικολόγος με σπουδές στο Παρίσι, ενώ η μητέρα της ήταν μέλος της επιφανούς οικογένειας καπνεμπόρων Παναγοπούλου.
Γεννήθηκε το 1907 και ανατράφηκε με γκουβερνάντες και έλαβε ευρεία μόρφωση. Μάθαινε ξένες γλώσσες, έπαιζε πιάνο, ζωγράφιζε και έγραφε ποιήματα, ενώ από νεαρή ηλικία, ξεκίνησε να δημοσιεύει άρθρα στο περιοδικό «Διάπλαση των Παίδων».
Ο γάμος και ο χωρισμός
Στα 19 της παντρεύτηκε με τον δικαστικό Θεόδωρο Μπουκογιάννη, με τον οποίο απέκτησε μια κόρη, τη Χαρίκλεια. Ο γάμος τους κράτησε λίγο. Το ζευγάρι, που είχε μεγάλη διαφορά ηλικίας χώρισε και ο Μπουκογιάννης πήρε το παιδί και έφυγε από το Αγρίνιο. Ο αποχωρισμός κλόνισε τη Μαρία.
Η κόρη της μεγάλωσε με μητριά ξέροντας πως η βιολογική της μητέρα είχε πεθάνει. Μάνα και κόρη συναντήθηκαν μετά από χρόνια, όταν η Χαρίκλεια ήταν 16 ετών και διατήρησαν επαφή μέσω αλληλογραφίας.
Η πρόσληψη στο Γερμανικό φρουραρχείο
Στα τέλη της δεκαετίας του ’30 ενώ η Δημάδη παραθέριζε στον Άγιο Βλάσσιο Αγρινίου, προσβλήθηκε από τύφο. Η ασθένεια δεν απείλησε τη ζωή της, αλλά της άφησε ένα μεγάλο σημάδι στο πρόσωπο από γάγγραινα.
Στην Ελλάδα δεν υπήρχαν τα μέσα για να χειρουργηθεί. Ο αδελφός της μητέρας της ο οποίος ήταν καπνέμπορος στη Γερμανία, μεσολάβησε ώστε να νοσηλευτεί στο εξωτερικό, όπου έκανε πλαστική στο πρόσωπο.
Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας της στη Γερμανία, τελειοποίησε τα γερμανικά της.
Έτσι, όταν την άνοιξη του 1941 οι Γερμανοί που είχαν καταλάβει το Αγρίνιο, αναζήτησαν διερμηνέα για το φρουραρχείο της πόλης, η Μαρία ήταν το κατάλληλο πρόσωπο. Προσελήφθη αμέσως και ξεκίνησε την μυστική δράση της.
Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας της Στο εξωτερικό τελειοποίησε τα γερμανικά της.
Το κόλπο με τα καρμπόν
Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940, η Δημάδη μαζί με άλλες γυναίκες έπλεκε ζεστά ρούχα για τους φαντάρους και τα έστελνε στο μέτωπο. Λίγο πριν πιάσει δουλειά στο φρουραρχείο, είχε μυηθεί στην αντίσταση από τον ξάδελφό της Τάσο Παναγόπουλο, που ήταν μέλος του ΕΑΜ.
Η θέση της στο φρουραρχείο της έδινε πρόσβαση σε απόρρητα έγγραφα και πληροφορίες που θα ήταν χρήσιμες στους Έλληνες αντάρτες.
Για να μπορεί να μεταφέρει αυτούσια τα μηνύματα των Γερμανών στο βουνό, επινόησε ένα κόλπο με τα καρμπόν της γραφομηχανής.
Την εποχή εκείνη όλοι οι υπάλληλοι γραφείου χρησιμοποιούσαν γραφομηχανές. Για να έχουν δύο αντίτυπα από καθετί που έγραφαν, έβαζαν στη γραφομηχανή δύο χαρτιά και ανάμεσα τους ένα καρμπόν.
Η Δημάδη παρέδιδε τα χαρτιά στους Γερμανούς, αλλά κρατούσε τα καρμπόν με τα αποτυπώματα των γραμμάτων τα οποία φρόντιζε να στέλνει με διάφορους τρόπους στους αντάρτες. Ένας από τους συνδέσμους της, ήταν ο ιερέας Παπαβαλής, ο οποίος είχε συστηθεί στους Γερμανούς ως θείος της και με το πρόσχημα της συγγένειας, την επισκέπτονταν συχνά στον χώρο εργασίας της. Ένας ακόμη συνεργάτης της ήταν ο νεαρός τότε Χρήστος Καρβούνης, ο οποίος εργαζόταν στο κτήμα της στον Πλάτανο.
Η Δημάδη εξαφάνιζε φακέλους ή ενοχοποιητικές πληροφορίες για Έλληνες αντιστασιακούς.
Η Δημάδη προσπαθούσε κάθε φορά να εφευρίσκει καινούριους τρόπους μεταφοράς των μηνυμάτων, ώστε να μην γίνει αντιληπτή από τους Γερμανούς και διακρινόταν για την εφευρετικότητά της. Σύμφωνα με μαρτυρία ενός κατοίκου του Αγρινίου, η Δημάδη του είχε δώσει κάποια στιγμή να μεταφέρει ένα πεπόνι. Εκείνος, που ήταν πιτσιρικάς, στη διαδρομή έπαιζε μπάλα με το πεπόνι και όταν με μια δυνατή κλωτσιά το έσπασε, αποκαλύφθηκε ένα μπουκαλάκι από κινίνο που μέσα είχε ένα σημείωμα.
Η σχέση της με τον φρούραρχο Τόρμαν
Εκτός από τη μεταφορά μηνυμάτων, η Δημάδη βοηθούσε με άλλους τρόπους τους συμπατριώτες της.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που εξαφάνιζε φακέλους ή ενοχοποιητικές πληροφορίες για Έλληνες αντιστασιακούς, ενώ συχνά επηρέαζε τον φρούραρχο Τόρμαν με όποιον τρόπο μπορούσε.
Ο συνταγματάρχης Τόρμαν ήταν Αυστριακός και είχε ιδιαίτερη αδυναμία στη Μαρία, καθώς όπως λέγεται, έμοιαζε εκπληκτικά με τη σύζυγο που είχε χάσει. Ήταν ήπιος μαζί της και εκείνη είχε καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του ώστε να μπορεί να βοηθάει τους αντάρτες.
Τα κουτσομπολιά της εποχής έκαναν λόγο για ερωτική σχέση μεταξύ τους, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται ιστορικά.
«Το τραγικό είναι ότι όταν είσαι κατάσκοπος δεν μπορείς να λες πάντα ότι είσαι κατάσκοπος και να το αποκαλύπτεις. Άρα όλοι νόμιζαν ότι συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Φανταστείτε λοιπόν τι θα σκεφτόντουσαν για αυτήν. Μέχρι και ότι έχει πάει με τους Γερμανούς, αυτό είναι τρομερό» ανέφερε στη “Μηχανή του Χρόνου” η εγγονή της.
Η συμπάθεια που της έδειξε ο Γερμανός φρούραρχος, τη βοήθησε στην κατασκοπευτική της δράση. Της είχε απόλυτη εμπιστοσύνη και έτσι απέκτησε πρόσβαση ακόμα και σε έγγραφα που περιέγραφαν τα σχέδια των Γερμανών. Με τον τρόπο αυτόν, μπόρεσε να ενημερώσει τους αντάρτες για την έφοδο που ετοίμαζαν οι κατακτητές στο Θέρμο, λίγο έξω από το Αγρίνιο και να προλάβει μια ενδεχόμενη ήττα. Τους πληροφόρησε πότε θα μετακινούνταν οι Γερμανοί, τι δύναμη θα είχαν και τι οπλισμό θα χρησιμοποιούσαν. Έτσι οι Έλληνες πρόλαβαν να οργανωθούν. Στις 10 Ιουλίου 1943 λίγο έξω από τη Μυρτιά Αιτολωακαρνανίας, εξήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ έστησαν ενέδρα σε 120 Γερμανούς που κατευθύνονται προς το Θέρμο.
Η εκτέλεση
Το τέλος της Δημάδη ήταν άδοξο, καθώς στο τέλος της κατοχής συνελήφθη στο σπίτι της από άνδρες των ταγμάτων Ασφαλείας και εκτελέστηκε στις 31 Αυγούστου 1944 λίγο έξω από την Αγία Τριάδα Αγρινίου.
Την εκτέλεση παρακολούθησε άθελα της ένα μικρό κορίτσι που ζούσε εκεί με την οικογένεια της. Η κυρία Ειρήνη Θανασούλα μίλησε στην Μηχανή του Χρόνου:
“Πήγαμε στο κτήμα και είδαμε ότι βάλανε σκοπιές. Καταλάβαμε ότι θα γίνει κάποια εκτέλεση. Γιατί έτσι γινόταν: κλείνανε γύρω-γύρω την κυκλοφορία να μην περνάει ο κόσμος. Τότε κρύφτηκα και κοίταζα τι θα συμβεί. Ένα απόσπασμα έφερε την Μαρία και την εκτέλεσαν. Εκείνη την ώρα με το μπαμ φοβήθηκα -ήμουν μικρό παιδί- και έκλεισα τα μάτια μου”.
Πληροφορίες www.mixanitouxronou.gr
