Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε δημόσια διαβούλευση, στο πλαίσιο της οποίας καλεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με το σχέδιο πρότασής της για κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τον τρόπο σχεδιασμού των συμφωνιών βιωσιμότητας στον τομέα της γεωργίας («κατευθυντήριες γραμμές») κάνοντας χρήση της νέας εξαίρεσης από τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ η οποία θεσπίστηκε κατά την πρόσφατη αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής πολιτικής (ΚΑΠ).
Το άρθρο 101 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης («ΣΛΕΕ») απαγορεύει γενικά τις συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων που περιορίζουν τον ανταγωνισμό, όπως αυτές μεταξύ ανταγωνιστών που οδηγούν σε υψηλότερες τιμές ή μικρότερες ποσότητες. Ωστόσο, το άρθρο 210α του κανονισμού 1308/2013 για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων («κανονισμός ΚΟΑ») εξαιρεί από την εν λόγω απαγόρευση ορισμένες περιοριστικές συμφωνίες στον γεωργικό τομέα, όταν οι συμφωνίες αυτές είναι απαραίτητες για την επίτευξη προτύπων βιωσιμότητας.
Το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών αποσκοπεί στην αποσαφήνιση του τρόπου με τον οποίο οι επιχειρήσεις που αναπτύσσουν δραστηριότητες στον αγροδιατροφικό τομέα μπορούν να σχεδιάζουν κοινές πρωτοβουλίες βιωσιμότητας σύμφωνα με το άρθρο 210α.
Ειδικότερα, στο σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών:
- Ορίζεται το πεδίο εφαρμογής της εξαίρεσης. Η εξαίρεση αφορά μόνο τις συμφωνίες που συνάπτονται από παραγωγούς γεωργικών προϊόντων, είτε μεταξύ τους είτε με άλλους παράγοντες οι οποίοι αναπτύσσουν δραστηριότητες κατά μήκος της αγροδιατροφικής αλυσίδας, όπως εταιρείες που προμηθεύουν εισροές για την παραγωγή, τη διανομή, τη μεταφορά ή τη συσκευασία του προϊόντος. Οι συμφωνίες που συνάπτονται μόνο μεταξύ επιχειρήσεων της αγροδιατροφικής αλυσίδας εφοδιασμού χωρίς να περιλαμβάνουν παραγωγούς γεωργικών προϊόντων δεν μπορούν να επωφεληθούν από την εξαίρεση, ακόμη και όταν η συμφωνία αφορά γεωργικό προϊόν.
- Προσδιορίζονται οι επιλέξιμοι στόχοι βιωσιμότητας. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποσαφηνίζουν το πεδίο εφαρμογής των στόχων βιωσιμότητας που μπορούν να επιδιωχθούν με τις συμφωνίες. Οι στόχοι αυτοί καθορίζονται στο άρθρο 210α του κανονισμού ΚΟΑ και διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: i) προστασία του περιβάλλοντος ii) μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και της μικροβιακής αντοχής και iii) υγεία και καλή διαβίωση των ζώων. Για παράδειγμα, οι κατευθυντήριες γραμμές διευκρινίζουν ότι στον στόχο της προστασίας του περιβάλλοντος περιλαμβάνονται οι συμφωνίες για την προστασία του εδάφους και τη βελτίωση της αντοχής του στη διάβρωση, για την αύξηση της βιοποικιλότητάς του ή για τη βελτίωση της σύνθεσής του.
- Καθορίζονται απαιτήσεις για τα πρότυπα βιωσιμότητας. Για να επωφεληθούν από την εξαίρεση, τα μέρη πρέπει να συμφωνήσουν σχετικά με την υιοθέτηση προτύπου βιωσιμότητας υψηλότερου από εκείνο που ορίζει η ενωσιακή ή η εθνική νομοθεσία. Μολονότι οι κατευθυντήριες γραμμές δεν ορίζουν ένα ελάχιστο επίπεδο βελτίωσης που πρέπει να επιτύχουν τα μέρη σε σύγκριση με τα υποχρεωτικά πρότυπα, διευκρινίζουν ωστόσο ότι για να αξιολογηθεί η αναγκαιότητα αυτής της βελτίωσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το επίπεδο των περιορισμών. Διευκρινίζουν επίσης ότι μια συμφωνία βιωσιμότητας που υιοθετεί τέτοιο πρότυπο μπορεί να εμπίπτει στην εξαίρεση ακόμη και εάν δεν υπάρχει υποχρεωτικό πρότυπο εφόσον η συμφωνία επιδιώκει έναν από τους στόχους βιωσιμότητας που ορίζονται στο άρθρο 210α.
- Καθορίζεται ο τρόπος ελέγχου για τον προσδιορισμό των περιορισμών του ανταγωνισμού που είναι απαραίτητοι. Τα συμβαλλόμενα μέρη μιας συμφωνίας βιωσιμότητας πρέπει να εκτιμούν κατά πόσον οι τυχόν περιορισμοί του ανταγωνισμού που απορρέουν από τη συμφωνία τους είναι απαραίτητοι για την επίτευξη του προτύπου βιωσιμότητας. Η εκτίμηση αυτή περιλαμβάνει τα ακόλουθα τέσσερα στοιχεία: i) προσδιορισμός των εμποδίων που δεν θα επέτρεπαν στα μέρη να επιτύχουν μόνα τους το πρότυπο βιωσιμότητας και επεξήγηση των λόγων για τους οποίους είναι αναγκαία η συνεργασία ii) καθορισμός του κατάλληλου τύπου συμφωνίας (π.χ. συμφωνία για την τιμή ή την ποσότητα) iii) προσδιορισμός του (των) απαραίτητου(-ων) περιορισμού(-ών) στον ανταγωνισμό (π.χ. μια συμφωνία για την τιμή μπορεί να καθορίζει είτε ολόκληρη την τιμή είτε μια ελάχιστη τιμή ή να καθορίζει μια πριμοδότηση τιμής) και iv) καθορισμός του κατάλληλου επιπέδου (π.χ. του ύψους της τιμής) και της διάρκειας του (των) περιορισμού(-ών). Κατά την πραγματοποίηση του ελέγχου αυτού, τα μέρη επιλέγουν τη δυνατότητα που είναι η λιγότερο περιοριστική για τον ανταγωνισμό.
- Καθορίζεται το πεδίο εφαρμογής της εκ των υστέρων παρέμβασης. Οι κατευθυντήριες γραμμές διευκρινίζουν ότι η Επιτροπή και οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού έχουν το δικαίωμα να σταματήσουν ή να απαιτήσουν τροποποιήσεις των συμφωνιών βιωσιμότητας εάν αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αποφευχθεί ο αποκλεισμός του ανταγωνισμού ή εάν θεωρηθεί ότι κινδυνεύει η επίτευξη των στόχων της κοινής γεωργικής πολιτικής που ορίζονται στο άρθρο 39 της ΣΛΕΕ.
Επόμενα βήματα
Αφού λάβει τις παρατηρήσεις των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών, η Επιτροπή θα τις αναλύσει προσεκτικά και θα πραγματοποιήσει τις αλλαγές που ενδεχομένως χρειαστούν προκειμένου οι κατευθυντήριες γραμμές να τεθούν σε ισχύ έως τις 8 Δεκεμβρίου 2023.
Επιπλέον, τον Ιούνιο του 2023 η Επιτροπή προτίθεται να διοργανώσει εργαστήριο με τους συμμετέχοντες στην παρούσα δημόσια διαβούλευση για να συζητήσει περαιτέρω το σχέδιο κειμένου και να εξετάσει τυχόν εκκρεμή ζητήματα.
