Βιώσιμη χρήση της γεωργικής γης - Πώς ωφελεί οικονομικά τους αγρότες.
Περίπου η μισή έκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι καλλιεργούμενη γη. Οι γεωργοί λειτουργούν ως διαχειριστές της υπαίθρου· διαμορφώνουν τα τοπία και παρέχουν, μέσω της εργασίας τους, δημόσια αγαθά που μας ωφελούν όλους.
Ωστόσο, οι γεωργοί εξαρτώνται επίσης από τους φυσικούς πόρους, όπως το έδαφος και το νερό, για τη διαβίωσή τους. Οι γεωργικές δραστηριότητες επηρεάζονται από τα κλιματικά φαινόμενα, την κατάσταση του περιβάλλοντος, τη βιοποικιλότητα και την ποιότητα του νερού.
Η «πράσινη άμεση ενίσχυση» (ή ενίσχυση «οικολογικού προσανατολισμού») παρέχει στήριξη σε γεωργούς που υιοθετούν ή συνεχίζουν να εφαρμόζουν γεωργικές πρακτικές οι οποίες συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων της ΕΕ.
Μέσω του οικολογικού προσανατολισμού, η ΕΕ ανταμείβει τους γεωργούς για τη διατήρηση των φυσικών πόρων και την παροχή δημόσιων αγαθών, τα οποία είναι προς όφελος όλων και δεν αντικατοπτρίζονται στις τιμές της αγοράς.
Οι χώρες της ΕΕ οφείλουν να διαθέτουν το 30% της εισοδηματικής τους στήριξης στον «οικολογικό προσανατολισμό».
Νέα ΚΓΠ: 2023-27
Τον Ιούνιο του 2021, μετά από εκτεταμένες διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιτεύχθηκε συμφωνία σχετικά με τη μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ). Η συμφωνία αυτή εγκρίθηκε επίσημα στις 2 Δεκεμβρίου 2021, και η νέα ΚΓΠ θα αρχίσει να ισχύει την 1η Ιανουαρίου 2023.
Στο πλαίσιο της νέας ΚΓΠ θα γίνουν αλλαγές στα υφιστάμενα συστήματα προϋποθέσεων και οικολογικού προσανατολισμού, οι οποίες θα αντανακλούν υψηλότερες οικολογικές φιλοδοξίες και θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Αυτό περιλαμβάνει την εισαγωγή οικολογικών προγραμμάτων τα οποία θα παρέχουν ισχυρότερα κίνητρα για φιλικές προς το κλίμα και το περιβάλλον γεωργικές πρακτικές. Μέχρι το 2023 θα ισχύουν τα τωρινά μέτρα, σύμφωνα με τις διατάξεις του μεταβατικού κανονισμού για την ΚΓΠ.
Ενισχύσεις οικολογικού προσανατολισμού στην πράξη
Οι γεωργοί λαμβάνουν την πράσινη άμεση ενίσχυση εάν συμμορφώνονται με τρεις υποχρεωτικές πρακτικές οι οποίες ωφελούν το περιβάλλον (ιδίως το έδαφος και τη βιοποικιλότητα).
- Διαφοροποίηση των καλλιεργειών: η μεγαλύτερη ποικιλία καλλιεργειών ενισχύει την ανθεκτικότητα του εδάφους και των οικοσυστημάτων.
- Διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων: οι βοσκότοποι βοηθούν στην παγίδευση του διοξειδίου του άνθρακα και προστατεύουν τη βιοποικιλότητα (τους οικότοπους).
- Διάθεση του 5% της αρόσιμης γης σε περιοχές που ωφελούν τη βιοποικιλότητα: περιοχές οικολογικής εστίασης (ΠΟΕ) —για παράδειγμα δέντρα, θάμνοι ή εκτάσεις σε αγρανάπαυση που βελτιώνουν τη βιοποικιλότητα και τους οικότοπους.
Διαφοροποίηση των καλλιεργειών
Στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις με περισσότερα από 10 εκτάρια αρόσιμης γης πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικές καλλιέργειες, ενώ στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις με περισσότερα από 30 εκτάρια αρόσιμης γης απαιτούνται τουλάχιστον τρεις καλλιέργειες. Η κύρια καλλιέργεια δεν πρέπει να καλύπτει περισσότερο από το 75 % της γης. Προβλέπονται εξαιρέσεις από αυτούς τους κανόνες, ανάλογα με την κάθε περίπτωση. Για παράδειγμα, οι γεωργοί με μεγάλο ποσοστό βοσκοτόπων, οι οποίοι είναι ωφέλιμοι για το περιβάλλον.
Διατήρηση μόνιμων βοσκοτόπων
Η αναλογία μόνιμων βοσκοτόπων στη γεωργική γη καθορίζεται από τις χώρες της ΕΕ σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο (με 5 % περιθώριο ευελιξίας). Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ ορίζουν περιοχές περιβαλλοντικά ευαίσθητων μόνιμων βοσκότοπων. Οι γεωργοί δεν επιτρέπεται να οργώνουν ή να μετατρέπουν τους μόνιμους βοσκότοπους σε άλλες χρήσεις στις περιοχές αυτές.
Περιοχές οικολογικής εστίασης
Οι γεωργοί με αρόσιμη γη που υπερβαίνει τα 15 εκτάρια πρέπει να μεριμνούν ώστε τουλάχιστον το 5% της γης τους να αποτελεί ΠΟΕ, με στόχο τη διασφάλιση και βελτίωση της βιοποικιλότητας στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.
Εξαιρέσεις
Οι κανόνες οικολογικού προσανατολισμού δεν ισχύουν για τους γεωργούς που επέλεξαν το καθεστώς μικροκαλλιεργητών, για διοικητικούς λόγους και για λόγους αναλογικότητας.
Οι βιοκαλλιεργητές λαμβάνουν αυτομάτως ενίσχυση οικολογικού προσανατολισμού για την γεωργική τους εκμετάλλευση, καθώς θεωρείται ότι παρέχουν περιβαλλοντικά οφέλη μέσω της φύσης της εργασίας τους.
Ενδέχεται να ισχύουν και άλλες εξαιρέσεις, ανάλογα με την ατομική περίπτωση κάθε γεωργού.
Εναλλακτικές επιλογές αντί του οικολογικού προσανατολισμού
Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να επιτρέψουν στους γεωργούς να ικανοποιήσουν μία ή περισσότερες απαιτήσεις οικολογικού προσανατολισμού μέσω άλλων ισοδύναμων πρακτικών. Οι ισοδύναμες πρακτικές πρέπει να βασίζονται σε γεωργοπεριβαλλοντικά καθεστώτα στο πλαίσιο προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης των χωρών της ΕΕ ή εθνικών/περιφερειακών συστημάτων πιστοποίησης.
Κάθε χώρα της ΕΕ εξασφαλίζει ότι οι γεωργοί που εφαρμόζουν εναλλακτικές πρακτικές δεν επωφελούνται τόσο από εισοδηματική στήριξη για τον υποχρεωτικό οικολογικό προσανατολισμό όσο και από εισοδηματική στήριξη από τα ταμεία αγροτικής ανάπτυξης.
Κυρώσεις για μη συμμόρφωση
Οι γεωργοί που δεν τηρούν τους κανόνες του οικολογικού προσανατολισμού λαμβάνουν λιγότερα χρήματα. Οι μειώσεις αυτές αντικατοπτρίζουν τον αριθμό των εκταρίων που χαρακτηρίστηκαν μη συμμορφούμενα, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση της απαίτησης για οικολογικό προσανατολισμό.
Από το 2017, οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν να επιβάλλουν διοικητικές κυρώσεις επιπλέον της μείωσης των ενισχύσεων οικολογικού προσανατολισμού. Οι διοικητικές κυρώσεις πρέπει να είναι αναλογικές προς τη σοβαρότητα και το εύρος της μη συμμόρφωσης.
