Τα οικολογικά προγράμματα είναι καθεστώτα ενισχύσεων για τη μέριμνα για το περιβάλλον και το κλίμα η χρηματοδότηση των οποίων θα προέρχεται από τα κονδύλια των άμεσων ενισχύσεων των κρατών μελών (στον πυλώνα I της ΚΓΠ).

Τα κράτη μέλη προτείνουν ένα ή περισσότερα οικολογικά προγράμματα (μπορούν μάλιστα να εφαρμόζουν αρκετά τέτοια προγράμματα), αλλά οι γεωργοί θα είναι ελεύθεροι να επιλέγουν εάν θα συμμετάσχουν ή όχι σε αυτά.

Τα κράτη μέλη θα αποφασίζουν το περιεχόμενο των οικολογικών προγραμμάτων τους, καθώς και το πόσα χρήματα θα δαπανούν για αυτά. Οι απαιτήσεις που θα ορίζονται σε ένα δεδομένο καθεστώς πρέπει να υπερβαίνουν εκείνες  της αιρεσιμότητας, και τα καθεστώτα δεν πρέπει να χορηγούν ενισχύσεις για δεσμεύσεις γεωργών για  τις  οποίες  χορηγούνται ενισχύσεις από άλλα εργαλεία της ΚΓΠ.

Ακόμη και αν τα οικολογικά προγράμματα έχουν κοινά χαρακτηριστικά με τη στήριξη για «γεωργο-περιβαλλοντικο-κλιματικές δεσμεύσεις» που διατίθεται μέσω του πυλώνα II της ΚΓΠ, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους.

Ειδικότερα, τα οικολογικά προγράμματα παρέχουν τη δυνατότητα χορήγησης άμεσων ενισχύσεων ως κίνητρο για γεωργούς που υιοθετούν πρακτικές που είναι επωφελείς για το περιβάλλον και το κλίμα (οι οποίες υπερβαίνουν τις δαπάνες και τα διαφυγόντα εισοδήματα που προκύπτουν λόγω της υιοθέτησης των πρακτικών αυτών)

Ποια θα είναι τα οφέλη για το περιβάλλον και το κλίμα

Τα οικολογικά προγράμματα προσφέρουν μια νέα δυνατότητα για διάθεση μέρους των κονδυλίων των άμεσων ενισχύσεων στη μέριμνα για το περιβάλλον και το κλίμα, κι έτσι υποστηρίζουν τη μετάβαση προς μια πιο βιώσιμη γεωργία.

Το γεγονός ότι τα προγράμματα μπορεί να αφορούν ετήσιες («ένα έτος τη φορά») αντί για πολυετείς δεσμεύσεις μπορεί να τα καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικά στους γεωργούς, όπως και η δυνατότητα ο καθορισμός των πριμοδοτήσεων να μην γίνεται κατ’ ανάγκη με βάση τις πρόσθετες δαπάνες και τις απώλειες εισοδήματος που προκύπτουν από τις εν λόγω δεσμεύσεις.

Καθώς τα κράτη μέλη θα μπορούν ελεύθερα να καταρτίζουν το περιεχόμενο και τον προϋπολογισμό των προγραμμάτων (στο πλαίσιο του οικείου σχεδίου της ΚΓΠ), μπορούν να φροντίζουν ώστε τα προγράμματα να ανταποκρίνονται επακριβώς στις ανάγκες των γεωργών και της επικράτειάς τους και να συμπληρώνουν τα άλλα περιβαλλοντικά στοιχεία της ΚΓΠ (αιρεσιμότητα και στήριξη του πυλώνα II).

Στη βάση αυτή, τα κράτη μέλη μπορούν να κάνουν αρκετά διαφορετικές επιλογές. Κάποιο κράτος μέλος μπορεί να εφαρμόζει οικολογικά προγράμματα με ευρύ χαρακτήρα, συμπληρώνοντάς τα με πιο στοχευμένα προγράμματα στο πλαίσιο του πυλώνα II της ΚΓΠ. Μάλιστα, εάν το κράτος μέλος το επιθυμεί, το οικολογικό πρόγραμμα θα μπορούσε να λειτουργεί ακόμη κι ως «καθεστώς εισόδου» στο οποίο οι γεωργοί πρέπει να συμμετάσχουν προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στην πιο στοχευμένη στήριξη του πυλώνα II. Κάποιο άλλο κράτος μέλος μπορεί να θεσπίσει πιο φιλόδοξα από περιβαλλοντικής άποψης και πιο στοχευμένα οικολογικά προγράμματα. Σε κάθε περίπτωση, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να αιτιολογεί αυτές τις επιλογές στο οικείο σχέδιο της ΚΓΠ ως προς τους στόχους της ΚΓΠ για το περιβάλλον και το κλίμα.

Σε τι συνίσταται η απλούστευση

Τα οικολογικά προγράμματα μπορούν να θεωρηθούν ως «ένα ακόμη επίπεδο» ενισχύσεων για το περιβάλλον και το κλίμα. Ωστόσο, καθώς τα κράτη μέλη θα αποφασίζουν σε ποιον βαθμό θα τα χρησιμοποιούν και θα τα σχεδιάζουν σύμφωνα με τις ανάγκες τους, αλλά και λαμβανομένων υπόψη των δυνητικά μεγάλων περιβαλλοντικών οφελών που μπορούν να αποφέρουν, τα οικολογικά προγράμματα δεν θα συνεπάγονται κατ’ ανάγκη σημαντική διοικητική επιβάρυνση για τις εθνικές και περιφερειακές αρχές.

Επίσης, δεν αναμένεται να περιπλέξουν την καθημερινή δραστηριότητα των γεωργών, εφόσον είναι καλά μελετημένα, ιδίως δεδομένου ότι οι δεσμεύσεις για τους γεωργούς στο πλαίσιο των οικολογικών προγραμμάτων ουσιαστικά θα είναι ετήσιες και όχι πολυετείς. Έτσι, ένας γεωργός θα μπορεί να συμμετάσχει σε ένα οικολογικό πρόγραμμα σε «δοκιμαστική βάση», σταθμίζοντας τα υπέρ και τα κατά για ένα έτος ή και περισσότερο, και μετά να αποφασίζει εάν θα συνεχίσει να συμμετέχει στο πρόγραμμα.

♦Όλα τα οικολογικά προγράμματα θα πρέπει να τηρούν τους κανόνες της στήριξης για τη γεωργία με τη μικρότερη στρέβλωση του εμπορίου («πράσινο κουτί»), όπως συμφωνήθηκε με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Στη βάση αυτή, στις περιπτώσεις που οι ενισχύσεις στο πλαίσιο οικολογικών προγραμμάτων δεν περιορίζονται στις πρόσθετες δαπάνες και τις απώλειες εισοδήματος που προκύπτουν από τις εν λόγω πρακτικές, θα πρέπει να λογίζονται ως «αποσυνδεδεμένη εισοδηματική στήριξη». Στις περιπτώσεις αυτές, απαγορεύεται να εξαρτώνται οι ενισχύσεις από απαίτηση παραγωγής —ή από τύπο ή ποσότητα παραγωγής— παρά μόνο σε σχέση με «περίοδο αναφοράς» στο παρελθόν.