Υδατικές ανάγκες της ελαιοκαλλιέργειας.
Στα πλαίσια του προγράμματος ΝΕΡΟ & ΓΕΩΡΓΙΑ για την ορθή διαχείριση νερού στον αγροτικό τομέα.
Η σημαντική εξάπλωση της ελαιοκαλλιέργειας στην Ελλάδα οφείλεται μεταξύ άλλων και στο γεγονός ότι η ελιά είναι δέντρο ανθεκτικό στην ξηρασία και ενδείκνυται η καλλιέργειά της στις κλιματικές και εδαφικές συνθήκες της χώρας μας, ενώ μπορεί να είναι παραγωγική ακόμα και όταν δεν αρδεύεται.
Για να έχει η ελιά υψηλή παραγωγή απαιτεί εξασφάλιση ικανοποιητικής υγρασίας, ιδιαίτερα κατά την ξηρή περίοδο του καλοκαιριού.
Η άρδευση της ελιάς, όταν γίνεται ορθά, επιδρά θετικά στην άνθιση και την καρπόδεση, ενώ συμβάλλει στη μείωση της ετήσιας εναλλαγής μεγάλης και μικρής καρποφορίας (παρενιαυτοφορία), διατηρώντας παράλληλα την ελαιοπεριεκτικότητα σε ικανοποιητικά επίπεδα.
Τα στάδια της ελιάς, σε ετήσια βάση, ως προς τις υδατικές ανάγκες της είναι:
- Λίγο πριν και ως την άνθιση (Μάρτιος – Μάιος): Την περίοδο αυτή η άρδευση είναι απαραίτητη προκειμένου να έχουμε καλύτερη ανάπτυξη ανθέων, καλύτερη καρπόδεση και βλάστηση
- Από την καρπόδεση ως τη σκλήρυνση του πυρήνα (Μάιος – Ιούνιος): Περίοδος έντονης ανάπτυξης του καρπού
- Από την ελαιοποίηση ως τη συγκομιδή του καρπού (Αύγουστος – Σεπτέμβριος ή ως τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου): με σκοπό την αύξηση της περιεκτικότητας σε λάδι και τη μεγαλύτερη τελική ανάπτυξη της σάρκας του καρπού.
Η υπερβολική άρδευση, από την άλλη μεριά, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα όπως ανάπτυξη ζιζανίων, εμφάνιση ασθενειών και συσσώρευση αλάτων (άρδευση με υφάλμυρο νερό). Αναλυτικότερα, την άνοιξη η υπερβολική άρδευση είναι ο καθοριστικός παράγοντας ανάπτυξης της βερτισιλλίωσης, αλλά και της απώλειας του αζώτου και άλλων θρεπτικών, που είναι απαραίτητα για την καλή καρπόδεση. Τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά και το φθινόπωρο, η υπερβολική άρδευση δύναται να καθυστερήσει την ωρίμανση των ελαίων, να οδηγήσει σε μαλάκωμα των επιτραπέζιων ελιών, σε αύξηση των ζημιών από το δάκο, ενώ οι όψιμες αρδεύσεις μπορεί να κάνουν πιο ευαίσθητη τη νέα βλάστηση στους παγετούς του χειμώνα.
Παράλληλα, όταν η άρδευση της ελιάς γίνεται εμπειρικά χωρίς επιστημονική καθοδήγηση έχει ως αποτέλεσμα τη σπατάλη των υδατικών πόρων.
Για την ορθή άρδευση της ελιάς, ο υπολογισμός των αναγκών σε νερό προσδιορίζεται με βάση τα εδαφο-κλιματικά δεδομένα της κάθε περιοχής, το φυτικό συντελεστή, την ηλικία των δέντρων και τον χρόνο της προηγούμενης άρδευσης.
Οι παρακάτω ενδεικτικές ποσότητες άρδευσης αναφέρονται, ανάλογα με την ηλικία των δέντρων, σε κ.μ/στρέμμα (ενδεικτικός αριθμός 30 ελαιόδεντρων ανά στρέμμα).
- Για δέντρα μεγαλύτερα των 10 ετών (δόση 120 κ.μ/στρέμμα)
- Για δέντρα 4-10 ετών (δόση 85 κ.μ/στρέμμα)
- Για δέντρα μικρότερα των 4 ετών (δόση 50 κ.μ/στρέμμα)
Είναι απαραίτητο να επισημάνουμε ότι οι παραπάνω δόσεις άρδευσης περιγράφονται ως μέσες ενδεικτικές τιμές για την Ελληνική Επικράτεια και θα πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα με τις τρέχουσες κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής (Βόρεια Ελλάδα λιγότερες ανάγκες – Νότια Ελλάδα περισσότερες ανάγκες).
Επίσης, η μέγιστη δόση που μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε πότισμα σχετίζεται με τον τύπο του εδάφους αλλά και την ηλικία των ελαιόδεντρων. Αναλυτικότερα, για δέντρα έως 10 ετών σε ελαφρύ έδαφος συνιστάται εφαρμογή μέγιστης δόσης ίση με 7 κ.μ/στρέμμα, ενώ σε μέσο ή βαρύ έδαφος συνιστάται εφαρμογή μέγιστης δόσης ίσης με 10 κ.μ./στρέμμα. Για δέντρα μεγαλύτερα των 10 ετών που καλλιεργούνται σε ελαφρύ έδαφος συνιστάται εφαρμογή μέγιστης δόσης ίσης με 12 κ.μ/στρεμμα, ενώ σε μέσο ή βαρύ έδαφος συνιστάται εφαρμογή μέγιστης δόσης ίσης με 20 κ.μ/στρέμμα.
Θα πρέπει βέβαια να επισημάνουμε ότι, εκτός από την ορθή άρδευση των ελαιόδεντρων, ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στις σωστές καλλιεργητικές πρακτικές, οι οποίες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποθήκευση νερού στο έδαφος και στη μείωση των υδατικών αναγκών των δέντρων.
Σταύρος Ζερβός
Καθηγητής Τεχνολογίας HEA
hea.edu.gr
