Παραθαλάσσια ή χτισμένα σε ψηλούς βράχους, με πέτρινες τοξωτές γέφυρες, επιβλητικούς πύργους και εντυπωσιακές οχυρώσεις τα Κάστρα της Ελλάδας, στέκουν αγέρωχοι φρουροί στο πέρασμα των αιώνων, θυμίζοντας σε επισκέπτες και περαστικούς την ιστορία του εκάστοτε προορισμού. Πραγματικά στολίδια στα μάτια των «ντόπιων» αλλά και των τουριστών, συγκαταλέγονται σε εκείνα τα στοιχεία που συμβάλλουν με τον δικό τους τρόπο στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και της αδιαμφισβήτητης ομορφιάς του τόπου μας. Ξεχωρίσαμε 10 από αυτά που μας έκαναν κλικ, τόσο με το μεγαλείο όσο και με την επιβλητικότητά τους.
Παλαμήδι
Χτισμένο ανατολικά της πόλης του Ναυπλίου, μόλις 2,5 χλμ. από το κέντρο της, σε ένα λόφο ύψους 216 μέτρων, το φρούριο του Παλαμηδίου στέκει αγέρωχο στο πέρασμα του χρόνου και παρατηρεί τα τεκταινόμενα στην αργολική πρωτεύουσα από την εποχή της Ενετοκρατίας (χτίστηκε μεταξύ 1687-1715). Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό φρούριο μπαρόκ, το οποίο αποτελείται από 8 ξεχωριστούς προμαχώνες και οφείλει το όνομά του στον ήρωα του Τρωικού Πολέμου Παλαμήδη, γιο του Ναυπλίου. Η ανέγερσή του άρχισε το 1687 από τους Ενετούς, μετά από μια μάχη με τους Οθωμανούς για την κατάληψη του λόφου. Τα αρχικά σχέδια ήταν του Μοροζίνη, ενώ συνεχίστηκαν από τους Κόρνερ και Γκριμάνι, για να ολοκληρωθούν την περίοδο της Β' Ενετοκρατίας από τον Ενετό Γενικό Προβλεπτή του Στόλου Αυγουστίνο Σαγρέδο (1711-1714). Ο κεντρικότερος από τους συνολικά 8 προμαχώνες (ο καθένας μόνος του μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για άμυνα ή επίθεση) ήταν εκείνος τους Αγίου Ανδρέα, ο οποίος μάλιστα χρησιμοποιήθηκε και ως Φρουραρχείο. Εκτός από τη σημαντική παρουσία του σε αγώνες και μάχες, το φρούριο χρησιμοποιήθηκε και ως φυλακή μέχρι το 1925, με αρκετούς πολιτικούς και ποινικούς κρατούμενους να έχουν περάσει από τα κελιά του. Εδώ μάλιστα φυλακίστηκε και το 1833 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας.
Κάστρο Κορώνης
Πάνω από την μικρή πόλη της Κορώνης, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου, δεσπόζει αγέρωχο στο πέρασμα του χρόνου το Κάστρο της Κορώνης. Χτισμένο στην κορυφή του λόφου, δημιουργήθηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους στην τοποθεσία της αρχαίας Ασίνης. Οι Βενετοί ήταν εκείνοι που το ανοικοδόμησαν, βελτιώνοντας και τις οχυρώσεις του, και το επέκτειναν κατά τον 13ο αι., ενώ με την κατάκτηση της περιοχής από τους Τούρκους, το κάστρο της Κορώνης έπεσε στην κυριαρχία των κατακτητών το 1500. Στα δομικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία του, η κεντρική είσοδος μοιάζει με μια μεγάλη, τετράγωνη κατασκευή, ενώ για τη δημιουργία του τείχους χρησιμοποιήθηκαν πέτρες και αρχαίο οικοδομικό υλικό.
Κάστρο Μολύβου
Το δεύτερο μεγαλύτερο και πιο αξιόλογο κάστρο της Λέσβου, είναι αυτό του Μολύβου στο βόρειο τμήμα του νησιού. Πρόκειται για ένα έργο των Γατελούζων ηγεμόνων, το οποίο υπέστη προσθήκες μεταγενέστερα από τους Οθωμανούς καθώς και πιο σύγχρονες επισκευές, που δύσκολα μπορούν να διακριθούν λόγω της μεγάλης ομοιότητας των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν. Κάτω από τους δύο πύργους του έχουν βρεθεί υπολείμματα της αρχαίας ακρόπολης του 5ου αι. π.Χ, ενώ σε αντίθεση από εκείνη των παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών χρόνων δυστυχώς δεν σώζεται τίποτα σήμερα. Περί το 1373 (χωρίς να υπάρχουν επιγραφικά ή άλλα στοιχεία) τοποθετείται η ανοικοδόμησή του από την αρχή από τους Γατελούζους. Το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών στοιχείων του κάστρου ανάγεται επί τουρκοκρατίας, με την πρώτη φάση να τοποθεταίται λίγο μετά το 1462, ενώ η τελευταία χρονολογείται πριν τα μέσα του 18ου αι. Σήμερα, το Κάστρο του Μολύβου απαρτίζεται από δέκα πύργους ο καθένας με το μεταπύργιό του, δύο προπύργια, την ακρόπολη στο βορειοανατολικό κομμάτι του, πέντε κτήρια στο εσωτερικό του και δύο προτειχίσματα.
Κάστρο της Νεραντζιάς
Γνωστό και ως Κάστρο της Κω, οφείλει το όνομά του στο γεγονός ότι η πόλη της Κω φυτεύτηκε με νεραντζιές και λεμονιές στα τέλη του 14ου και τις αρχές του 15ου αιώνα. Το Κάστρο της Νεραντζιάς στην Ακτή Κουντουριώτη ανεγέρθηκε στα τέλη του 14ου αιώνα ως τμήμα της οχύρωσης που οικοδόμησαν οι Ιωαννίτες Ιππότες. Αποτελείτο από δύο οχυρωμένους περιβόλους, είχε ορθογώνιο σχήμα και σε καθεμία από τις 4 γωνίες του πλαισιωνόταν από έναν ψηλό πύργο. Για τη δημιουργία του χρησιμοποιήθηκαν αρκετά αρχιτεκτονικά μέλη της αρχαίας πόλης της Κω και του Ασκληπιείου, τα οποία είναι ορατά εντοιχισμένα σε διάφορα τμήματά του μέχρι και σήμερα.
Φρούριο Φορτέτζας
Χτισμένο στο λόφο του Παλαιοκάστρου, πάνω από το δυτικό τμήμα της πόλης του Ρεθύμνου, το βενετσιάνικο φρούριο της Φορτέτζας στέκει αγέρωχος φρουρός της πόλης από το 1573, όποτε και οικοδομήθηκε από τους Ενετούς. Ορατό από κάθε γωνιά της πόλης, προσφέρει πανοραμική θέα τόσο στο Ενετικό λιμάνι όσο και στην υπόλοιπη πόλη του Ρεθύμνου. Σκοπός της δημιουργίας του δεν ήταν άλλος από την προστασία της πόλης από τις επιδρομές του πειρατή Ολούτζ Αλή. Μέσα στο κάστρο, ωστόσο, μετά το πέρας των εργασιών το 1580, εγκαταστάθηκε μόνο η βενετσιάνικη φρουρά καθώς ο χώρος ήταν αρκετά μικρός για να χωρέσουν όλες οι κατοικίες της πόλης. Με την κατάληψη της πόλης από τους Τούρκους μετά το 1646, το φρούριο δεν υπέστη πολλές αλλοιώσεις από την αρχική του μορφή. Ωστόσο, έγιναν κάποιες συμπληρωματικές προσθήκες στις επιχωματώσεις και στον περίβολο του φρουρίου.
Παλαιό Φρούριο Κέρκυρας
Το Παλαιό Φρούριο, γνωστό κι ως Fortezza, δεσπόζει στην ανατολική πλευρά της πόλης, σε φύσει οχυρή θέση, που επί Ενετοκρατίας (15ος αιώνας) μετατράπηκε για αμυντικούς λόγους από χερσόνησο σε νησίδα με την κατασκευή τάφρου. Θα το βρείτε στην άκρη της Σπιανάδας, σε απόσταση λίγων λεπτών από το Λιστόν. Με το που διασχίσετε τη γέφυρα, πάνω από την τεχνητή τάφρο, την Κόντρα Φόσσα και περάσετε την επιβλητική του κεντρική πύλη, θα νιώσετε αυτόματα ότι πραγματοποιείτε ένα γοητευτικό ταξίδι στο παρελθόν. Οι αρχικές μεσοβυζαντινές οχυρώσεις στο δικόρυφο βράχο συμπληρώθηκαν το 13ο-14ο αιώνα, ενώ το 15ο-16ο αιώνα τα τείχη αντικαταστάθηκαν από οχυρώσεις των Ενετών. Από τις αρχές του 16ου αιώνα η οχυρωμένη νησίδα αποτέλεσε στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο. Επί Αγγλοκρατίας (1815-1864) πραγματοποιήθηκαν νέα αμυντικά έργα και οικοδομήθηκαν νέα κτίρια. Τα σημαντικότερα μνημεία στο χώρο του Παλαιού Φρουρίου είναι η κεντρική πύλη, οι προμαχώνες Σαβορνιάν, Μαρτινένγκο και Μανδρακίου, οι Πύργοι της Ξηράς και της Θάλασσας, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, το κτήριο των φυλακών, οι αγγλικοί στρατώνες και το αγγλικό στρατιωτικό νοσοκομείο.
Eνετικό Φρούριο Κούλες
Στην είσοδο του ενετικού λιμανιού του Ηρακλείου, το ενετικό φρούριο Κούλες αποτελεί ένα από τα πιο πολυφωτογραφημένα και φημισμένα μνημεία της πόλης. To "Φρούριο στη Θάλασσα" όπως είναι η μετάφρασή του από το Castello a Mare ή Rocca a Mare (σύμφωνα με την ενετική ονομασία του) έχει διατηρήσει το όνομά του από την τουρκική λέξη Su Kulesi. Δημιουργήθηκε το 1523-1540, σε θέση παλαιότερου φρουρίου που υπέστη σοβαρές ζημιές μετά από δυνατό σεισμό το 1303, με σκοπό να προστατεύσει την πόλη από τις επιθέσεις των εχθρών, ενώ το 1669 μαζί με την υπόλοιπη Κρήτη, έπεσε στα χέρια των Τούρκων κατακτητών. Αρχιτεκτονικά αποτελείται από δύο τμήματα το νοτιοδυτικό (παραλληλόγραμμο και ψηλότερο) και το βορειοανατολικό (σε σχήμα έλλειψης και λίγο πιο χαμηλό), ενώ είχε τρείς πύλες εισόδου με την κύρια αυτή στο δυτικό τμήμα του.
Παλάτι Μεγάλου Μαγίστρου
Κάστρο μέσα σε Κάστρο, το σπουδαιότερο μνημείο από την εποχή της κυριαρχίας του τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη στο νησί της Ρόδου, το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου εμφανίζεται εντυπωσιακό και επιβλητικό αφού ανηφορίσετε την οδό Ιπποτών στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου. Χτισμένο στη θέση της κάτω Ακρόπολης της Αρχαίας Ρόδου, στην αρχική θέση του ναού του Θεού Ήλιου, το παλάτι δημιουργήθηκε το 14ο αιώνα από τους ιππότες του Αγίου Ιωάννη, προκειμένου να αποτελέσει την προσωπική κατοικία του Μεγάλου Μαγίστρου, λειτουργώντας ταυτόχρονα και ως το διοικητικό κέντρο της πόλης. Το παλάτι καταστράφηκε το 1856 μετά από μια ισχυρή έκρηξη πυρίτιδας και ανακατασκευάστηκε το 1940 από τους Ιταλούς, οι οποίοι ακολούθησαν τα αρχικά σχέδιά του, και αποτέλεσε το διοικητήριο και την κατοικία του Ιταλού διοικητή.
Κάστρο Μεθώνης
Χτισμένο το 1209 από τους Ενετούς, στο νοδιοδυτικότερο άκρο της Πελοποννήσου, το Κάστρο της Μεθώνης είναι ένα από τα μεγαλύτερα οχυρωματικά έργα της Μεσογείου, καταλαμβάνοντας μια έκταση περίπου 93 στρεμμάτων. Οι τρεις πλευρές του βρέχονται από τη θάλασσα, ενώ η βόρεια είναι εκείνη που το συνδέει με την ξηρά, η οποία μάλιστα είναι ισχυρά οχυρωμένη από μία ακρόπολη. Για να προσεγγίσει κανείς το κάστρο θα πρέπει να διαβεί την άκρως εντυπωσιακή πέτρινη γέφυρα με τα 14 τόξα (οι Ενετοί με την συγκεκριμένη αντικατέστησαν την προϋπάρχουσα, ξύλινη γέφυρα). Στα σημαντικότερα αξιοθέατα του κάστρου συγκαταλέγονται επίσης οι προμαχώνες Loredan και Bembo, τμήματα της βυζαντινής εκκλησίας της Αγίας Σοφίας, το εκκλησάκι της Αγίας Σωτήρας –χτισμένο το 1830 από το γαλλικό απελευθερωτικό σώμα, λειτουργεί μέχρι και σήμερα–, η στήλη Μοροζίνι, οικόσημα, επιγραφές, θυρεοί καθώς και λείψανα δύο οθωμανικών λουτρών.
Κάστρο Χώρας Κυθήρων
Χτισμένο τον 16ο αι. από τους Βενετούς, το Κάστρο της Χώρας των Κυθήρων, σε υπερυψωμένο, βραχώδες σημείο, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αξιοθέατα του νησιού. Γνωστό και ως «Μάτι της Κρήτης», λόγω της τοποθεσίας του που «βλέπει» προς τη Μεγαλόνησο, δημιουργήθηκε σύμφωνα με πηγές πάνω σε κάποιο βυζαντινό φρούριο που προϋπήρχε στο ίδιο σημείο από τον 13ο αι. Βασικό χαρακτηριστικό του το γεγονός ότι τόσο εντός όσο και εκτός των τειχών του συναντώνται αρκετοί ναοί, οι οποίοι χρονολογούνται τον 15ο αι. Πιο σημαντικός απ’ όλους εκείνος της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, η οποία μάλιστα θεωρείται και η προστάτιδα του νησιού. Στο εσωτερικό του κάστρου βρίσκονται επίσης οι φυλακές, μια πελώρια στέρνα με θόλους και τόξα, ερείπια από διώροφες κατοικίες, η πυριτιδαποθήκη, ο ναός του Παντοκράτορα (διακρίνεται για τις παλιές τοιχογραφίες του) και το Παλάτι των Προβλεπτών, όπου σήμερα φιλοξενείται το Ιστορικό Αρχείο των Κυθήρων με σημαντικά έγγραφα από το 1560. Στα συν η πανοραμική θέα στο Καψάλι, το επίνειο της Χώρας των Κυθήρων, στο μικρό νησάκι Χύτρα, τα Αντικύθηρα και στην Κρήτη (είναι ορατή καιρού επιτρέποντος).
