Το Xyllela fastidiosa είναι μία νέα ασθένεια η οποία απειλεί την ελαιοκαλλιέργεια στη χώρα μας.

Είναι ένα νέο πολυφάγο πολύ επικίνδυνο βακτήριο καραντίνας για την καλλιέργεια της ελιάς για την Ευρώπη και για την χώρα μας. Η ασθένεια αυτή προκαλεί ταχεία αποξήρανση των ελαιόδεντρων.

Σύμφωνα με το Ενημερωτικό Δελτίο που εξέδωσε το Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Βόλου το 2013 το παθογόνο βακτήριο καταγράφηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία Οι φυτουγειονομικές αρχές της περιφέρειας Απουαλίας στη Νότια Ιταλία έχουν αναφέρει προσβολή μεγάλου αριθμού ελαιοδέντρων καθώς και ότι η ασθένεια επεκτείνεται βορειοτέρα προς την περιοχή του Πρίντεζι. και στη συνεχεία στα βορειότερα τμήματα της Ιταλίας στην περιοχή της Τοσκάνης.

Το 2015 το βακτήριο X.fastidiosa διαπιστώθηκε στην Γαλλία στο νησί της Κορσικής αλλά και στην ηπειρωτική χώρα της Γαλλίας σε καλλωπιστικά φυτά polygala myrtifolia και το υποείδος που εμφανίστηκε είναι το X. fastidiosa subsp (διαφέρει από εκείνο που βρίσκεται στην Ιταλία). Επίσης η ασθένεια διαπιστώθηκε σε θερμοκήπιο με καλλωπιστικά φυτά στην Γερμανία και Ελβετία. Το 2016 το παθογόνο διαπιστώθηκε στην Ισπανία σε κερασιές στις Βαλεαρίδες νήσους .Το 2017 ανακαλύφθηκε στην Ηπειρωτική Ισπανία στην περιοχή Αλικάντε, το 2018 στην περιφέρεια της Μαδρίτης σε ελαιώνα 8 ετών ενώ η εμφάνιση νέων κρουσμάτων στην περιοχή συνεχίζεται.

Πρόσφατα το 2019 επιβεβαιώθηκε η εμφάνιση του παθογόνου xylella fastidiosa στην περιφέρεια του πόρτο της Πορτογαλίας, όπου βρέθηκαν δύο νέα φυτικά δείγματα σε ασυμπτωματικά φυτά Acacia longifolia και ilex aquifoliumΤα φυτικά αυτά είδη αποτελούν την πρώτη γνωστοποίηση προσβολής των εν λόγω φυτικών ειδών από το βακτήριο xylella fastidiosa στην στην επικράτεια της ευρωπαϊκής ένωσης.

Το 2020 βρέθηκαν 6 νέα φυτικά δείγματα προσβεβλημένα στην οριοθετημένη περιοχή: τα Quercus robur, Magnolia grandiflora και Erodium moschatum τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται στους προηγούμενους ξενιστές. Επίσης το φυτικό είδος Cistus psilosepalus το οποίο δεν συμπεριλαμβάνεται στους στους προηγούμενους ξενιστές και η αναγνώριση του υποείδους του βακτηρίου X.F. είναι ακόμα σε αναμονή. Επίσης βρέθηκε ένα νέο είδος φυτού ξενιστή το Artemisia absinthium προσβεβλημένο από το Xylella fastidiosa στην περιφέρεια της νότιας Κορσικής.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Πρόκειται για ένα διασυστηματικό φυτοπαθογόνο βακτήριο το οποίο είναι αργής ανάπτυξης. Εγκαθίσταται και μολύνει επιλεκτικά τα αγγεία του ξύλου των φυτών, τα οποία φράσει και προκαλεί δυσκολίες στην διακίνηση των θρεπτικών στοιχείων και του νερού μέσα στο φυτικό σώμα του ασθενούς φυτού. Είναι επικίνδυνο για πολλά φυτά και δένδρα.

Μεταδίδεται σε αμόλυντες περιοχές με το προσβεβλημένο πολλαπλασιαστικό υλικό (φυτά, δενδρύλια) σε μεγάλες αποστάσεις και σε μικρές με τον εμβολιασμό. Επίσης η μεταφορά του γίνεται με την βοήθεια μυζητικών εντόμων φορέων, όπως τα διάφορα τζιτζικάκια, CicadellidaeapAphrophoridae, Cercopidae, Hemiptera που μεταδίδουν το βακτήριο σε διάφορα φυτικά είδη. Ο σημαντικότερος από τους φορείς είναι το είδος Philaenus spunarius

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα συμπτώματα που προκαλεί είναι νεκρώσεις φύλλων, ξηράνσεις κλαδίσκων και κλάδων, καχεξία, χλώρωση, μάρανση, μείωση της παραγωγής και σταδιακά ξήρανση ολοκλήρου του δένδρου.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Το κλίμα της Μεσογείου είναι ιδανικό για την ανάπτυξη του παθογόνου. Η ανάπτυξη του παθογόνου ευνοείται από ήπιο χειμώνα, με ζεστές ημέρες, τακτικές βροχές και υψηλή υγρασία. Αρίστη θερμοκρασία ανάπτυξης του παθογόνου είναι 26-28οC.

ΞΕΝΙΣΤΕΣ

Αναφέρεται ότι το παθογόνο βακτήριο(X.fastidiosa ) έχει μεγάλο εύρος φυτών ξενιστών μολύνει περισσότερα από 350 διαφορετικά φυτά ξενιστές οι κύριοι οικονομικοί ξενιστές είναι(π.χ. Αμυγδαλιά, Ελιά,-Αμπέλι-Πυρηνόκαρπα- (Ροδακινιά-Δαμασκηνιά- Κερασιά Βυσσινιά ), Εσπεριδοειδή, Μηδική, Πλάτανος, Βελανιδιά, Πικροδάφνη, Μυρτιά, Αβοκάντο, Αχλαδόμηλο Βατόμουρα,Πεκάν, Λεύκη, Κουτσουπιά, Πτελιά, Καφεόδενδρο, Κόκκινη Μουριά, Μανόλια, Μελισόχορτο, Δενδρολίβανο, Ράμνος κ.α.) και πολυάριθμους φορείς. Mπορεί να επιβιώσει σε λανθάνουσα κατάσταση σε πολλούς ιδιαίτερα αυτοφυής ξενιστές.

Τα πιο σημαντικά είδη με ιδιαίτερα οικονομικό ενδιαφέρον είναι η Eλιά, η Αμυγδαλιά, το Aμπέλι, τα Πυρηνόκαρπα και τα Eσπεριδοειδή.

ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΙ ΞΕΝΙΣΤΕΣ

Πολλά άγρια φυτά και ζιζάνια φυτά μπορεί να είναι προσβεβλημένα από το βακτήριο χωρίς να παρουσιάζουν συμπτώματα λειτουργώντας ως πηγές μολύσματος. Υπάρχουν περισσότερα από 150 είδη, τα οποία φιλοξενούν το βακτήριο χωρίς να εμφανίζουν συμπτώματα.

Μερικά από αυτά είναι τα παρακάτω:

Αγριάδα (Cynodon dactylon), Αγριόβρωμη (Avena fatua), Ακακία (Acacia longifolia), Αμπέλι (Vitis californica, Vitis rupe- stris) ,Αμπέλοψη (Ampelopsis arborea ), Αρτεμισία (Artemisia douglasiana), Αφάνα (Genista monspessulana),Βακχαρίς (Baccharis pilularis), Βάτος (Rubus sp., Rubus ursinus),Βελανιδιά (Quercus agrifolia, Quercus lobata), Βερόνικα ( Veronica sp.), Βίνκα (Vinca major) Βρώμος (Bromus rigidus),Δενδρολίβανο (Rosma-rinus offcinalis), Διγιτάρια (Digitaria sanguinalis), Δουράντα (Duranta repens), Εσκαλόνια (Escallonia montev- idensis), Ευγενία (Eugenia myrtifolia), Εχινόχλοη (Echi- nochloa crus-galli), Ηρα (Lolium multiflorum), Καλλίκαρπα (Callicarpa Americana) Κισσός (Hedera helix), Κουφουξυλιά (Sambucus can-adensis, Sambucus me-xicana ), Κύτισος (Cytisus scoparius), Λάπαθο (Rumex crispus), Μαντζουράνα (Majorana hor-tensis), Μελίλωτος (Melilotus sp. ), Μελισσόχορτο (Melissa offcinalis), Μηδική (Medicago hispida), Οινοθήρα (Oenothera hookeri), Ορτανσία (Hydrangea paniculata), Ουμπελουλλάρια ( Umbellularia californica), Παρθενόκισσος (Parthenocissus quinquefolia, Parthenocissus tricuspidata), Πάσπαλο (Pasp- alum dilatatum), Πλάτανος (Platanus occidentalis), Πόα (Poa annua), Πολύγονο (Polygo- num persicaria) Πορτοκαλιά (ορισμένες ποικιλίες), Προύνη (Prunus sp.), Συμφορίκαρπος (Symphoricarpos albus), Σφενντάμι ( Acer macrophyllum), Τοξικόδεντρο (Toxicodendron diversilobum, Toxicodendron diversilobum), Τριανταφυλλιά (Rosa californica), Τριφύλλι (Trifolium repens var. latum), Τσουκνίδα (Uritca dioica ssp.gracilis), Φούξια (Fuchsia magellanica) Φράξινος (Fra- xinus dipetala), Χηνοπόδιο (Chenopodium ambrosioides).

Αυτό σημαίνει πως υπάρχει απόθεμα μολυσματικού δυναμικού στη φύση που μπορεί να μεταφερθεί με τη βοήθεια των εντόμων φορέων στις καλλιέργειες.

ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ – ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΘΟΓΟΝΟΥ

Δεν υπάρχει χημική καταπολέμηση του παθογόνου βακτηρίου. Η αντιμετώπιση της ασθένειας στηρίζεται στην πρόληψη ώστε να εμποδιστεί η είσοδος και η διασπορά του παθογόνου βακτηρίου στη χώρα μας.

Η αντιμετώπιση επιτυγχάνεται:

α) με την αποφυγή εισόδου του παθογόνου στη χώρα,

β) με την εφαρμογή των αυστηρών μέτρων φυτοϋγειονομικού ελέγχου για τα παθογόνα καραντίνας,

γ) με αυστηρούς ελέγχους κατά την διακίνηση φυτικών ειδών και πολλαπλασιαστικού υλικού, που αναφέρονται ως ενδημικά του βακτηρίου μεταξύ των φυτουγειονομικών αρχών

δ) τα φυτικά είδη και το πολλαπλασιαστικό υλικό πρέπει να συνοδεύονται από φυτουγειονομικά διαβατήρια κατά την διακίνηση τους εντός της Ε.Ε. και να είναι απαλλαγμένα εντόμων φορέων του βακτηρίου,

ε) με απαγόρευση εισόδου δένδρων ελιάς από περιοχές της Ιταλίας, και της Ισπανίας όπου ανιχνεύτηκε η παρουσία του φυτοπαθογόνου βακτηρίου,

στ) με επισκοπήσεις (surveys) στις εγκατεστημένες καλλιέργειες (ελιά, αμυγδαλιά πυρηνόκαρπα, εσπεριδοειδή κ.λ.π.),

ζ) οι διακινητές φυτικών ειδών (δένδρων και πολ/κού υλικού) να εισάγουν φυτά πιστοποιημένα και από ελεγχόμενα φυτώρια περιοχών απαλλαγμένων από το παθογόνο βακτήριο και

η) χρησιμοποίηση ανθεκτικών στο παθογόνο καλλιεργούμενων ποικιλιών και ειδών. Κατά την εισαγωγή ευπαθών φυτών που προορίζονται για φύτευση από τρίτες χώρες πρέπει να συνοδεύονται από πιστοποιητικό φυτουγείας με ειδικές πρόσθετες δηλώσεις.

Οι φυτωριακές μονάδες να τηρούν πιστά την φυτουγειονομική νομοθεσία και να καταγράφουν σε αρχείο τις παραλαβές τους. Ουσιώδης υποχρέωσή τους είναι η ενημέρωση των οικείων ΔΑΟΚ για τις παραλαβές φυτών από άλλες χώρες.

Παρακαλούνται οι παραγωγοί να διενεργούν συστηματικούς ελέγχους στις καλλιέργειές τους για την διαπίστωση τυχόν συμπτωμάτων και να ενημερώσουν αμέσως τις αρμόδιες φυτουγειονομικές αρχές των υπηρεσιών (ΔΑΟΚ και Π.Κ.Π.Φ.Π.Φ.Ε) σε περίπτωση εντοπισμού τέτοιων συμπτωμάτων.

Η διατήρηση της χώρας μας απαλλαγμένης από το επικίνδυνο βακτήριο είναι θέμα Εθνικής Σημασίας και Υψίστου Δημοσίου Συμφέροντος. ΤΟ ΒΑΚΤΗΡΙΟ (Χyllela fastidiosa) ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΝΤΟΠΙΣΘΕΙ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ.