Η Γραμμένη Οξυά είναι ορεινό χωριό που βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της πρώην επαρχίας Ναυπακτίας. Βρίσκεται κτισμένη σε υψόμετρο 1.160 μέτρων, στις βορειοδυτικές πλαγιές των Βαρδουσίων και είναι ένα από τα ορεινότερα χωριά της Αιτωλοακαρνανίας και της Ελλάδας (βλ. ελληνικά ορεινά χωριά).
Ανήκε στον πρώην Καποδιστριακό δήμο Αποδοτίας μέχρι το 2010. Με την εφαρμογή του Προγράμματος Καλλικράτης (2011) εντάχθηκε στον νέο Δήμο Ναυπακτίας και αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Γραμμένης Οξυάς της Δημοτικής Κοινότητας Αποδοτίας. Ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 291 κατοίκους, ενώ αποτελεί το βορειότερο οικισμό του νέου δήμου.
Η αρχική ονομασία του χωριού ήταν Σιτίστα, πιθανότατα λόγω των σιτηρών της περιοχής και με βασιλικό διάταγμα, το 1927, το χωριό μετονομάστηκε σε Γραμμένη Οξυά. Το όνομα Οξυά οφείλεται στη μεγάλη κάλυψη της περιοχής από οξυά και είναι το νοτιότερο σημείο της Eυρώπης με τέτοια βλάστηση.
Ορεινό, γνήσιο ρουμελιώτικο χωριό, σκαρφαλωμένο στις ανατολικές πλαγιές του όρους Οξυάς, απλώνεται μέχρι τον ορμητικό Εύηνο, με ορίζοντα τα Βαρδούσια. Απέχει 89 χλμ. βορειοανατολικά από τη Ναύπακτο και 13 χλμ. βόρεια από την Αρτοτίνα. Σπιτάκια σκορπισμένα μέσα σε καστανιές, καρυδιές και περιβόλια και τριγύρω λόγγοι με οξυές, έλατα και βελανιδιές συνθέτουν την εικόνα του. Ο χρόνος κτήσης του χωριού χάνεται στα βάθη του χρόνου. Το γεγονός ότι ο τόπος είναι διάσπαρτος από διάφορα κεραμικά, πιθάρια, λαξευμένες πέτρες, ενεπίγραφες πλάκες, ίχνη παλιού πήλινου υδραγωγείου και εμφανή ερείπια κτισμάτων οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η περιοχή αυτή κατοικούνταν από τα αρχαία χρόνια.
Την περίοδο της τουρκοκρατίας, η Γραμμένη Οξυά ήταν το λημέρι του αρχικλεφτοκαπετάνιο Τσαμ Καλόγερου και η παράδοση αναφέρει ότι σε ένα δυνατό ανεμοστρόβιλο στη τοποθεσία «Πεντιβί» μόλις πρόλαβε και σώθηκε όταν κατάφερε και πιάστηκε από μια οξιά, ενώ οι δύο σύντροφοί του χάθηκαν. Το 1794, στο διάσελο της Γραμμένης Οξυάς, έγιναν μάχες μεταξύ των Κοντογιανναίων και του Γιουσούφ Αράπη σταλμένο από τον Μαχμούτ Πασά των Ιωαννίνων. Οι μάχες συνεχίστηκαν στο μοναστήρι της Στάγιας, κοντά στις πηγές του Εύηνου ποταμού.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1828, στη θέση «Ρίπα» έγινε η μάχη της Γραμμένης Οξυάς, όπου ο τουρκικός στρατός νικήθηκε από τους Έλληνες και υποχώρησε στο Γαρδίκι.
Δείτε το εντυπωσιακό video του Frank Kotsos:
Γραμμένη Οξυα from Frank Kotsos on Vimeo.
agrinioppress.gr
