“Σ’αφήνω την καληνυχτιά Αγι’- Αγάθη μου γλυκιά, ρίχνω και μια κουμπουριά να πέσουν τ’ άρματα, γεια σου, Αρχόντισσα Κυρά”
Γενικά
Κάθε καλοκαίρι, στην καρδιά ακριβώς του Αυγούστου, το Αιτωλικό, απ’ άκρη σ’ άκρη, ζει και αναπνέει στους ρυθμούς του ζουρνά και του νταουλιού. Οι Αιτωλικιώτες γιορτάζουν την Αγι’- Αγάθη τους και πανηγυρίζουν. Ένα πανηγύρι με πολύ σύνθετο χαρακτήρα, όπου το θρησκευτικό στοιχείο συνυφαίνεται με το ιστορικό, το κοινωνικό και το συμβολικό. Μια ολάκερη παράδοση που κρατά και αντιστέκεται ακόμη πεισματικά στον φθοροποιό χρόνο και στα ξενόφερτα πολιτισμικά στοιχεία. Χαρακτηριστικό του η ιδιαίτερη τελετουργία και ο τόσο αναπαραστατικός χαρακτήρας του.
Ιστορικά στοιχεία
Από πλευράς γένεσής του λογίζεται ως το παλαιότερο και ιστορικότερο, με τη μορφή αυτή, πανηγύρι της Κάτω Αιτωλίας. Σύμφωνα με την παράδοση είναι η συνέχεια ενός άλλου μεγάλου πανηγυριού, αυτό της Ψηλής Παναγιάς, με καθαρά θρησκευτικό χαρακτήρα, του οποίου οι ρίζες χάνονται στην ιστορία και που γινόταν στις 23 Αυγούστου στην ομώνυμη κορυφή του Ζυγού.
Ο ιστορικός χαρακτήρας προστέθηκε στο πανηγύρι το 1835 προκειμένου να τιμηθούν όσοι έπεσαν στον επαναστατικό αγώνα του Αιτωλικού. Για το σκοπό αυτό καθιερώθηκαν αναμνηστικές γιορτές με αρματωμένους στους χώρους εκείνους που διαδραματίστηκαν τα σημαντικότερα γεγονότα της τοπικής ιστορίας. Το γεγονός το οποίο συνδέει τον τόπο με την τέλεση του πανηγυριού έχει σχέση με την πτώση του Αιτωλικού.
Μετά την πτώση του Ντολμά, στις 28 του Φλεβάρη του 1826, και λίγο πριν το Αιτωλικό πέσει στα χέρια του Ιμπραήμ, τα γυναικόπαιδα, για να γλιτώσουν, μεταφέρθηκαν με γαϊτες στη βόρια πλευρά της λιμνοθάλασσας του Αιτωλικού και εκεί λίγο πιο κάτω από το σημερινό εκκλησάκι της Αγι’ – Αγάθης, προδομένα από τα κλάματα των μωρών έπεσαν στα χέρια των Τούρκων. Σε ανάμνηση, λοιπόν, αυτού του γεγονότος αποφάσισαν μεταξύ των άλλων εκδηλώσεων να ανεβαίνουν και να πανηγυρίζουν και στο σημερινό εκκλησάκι της Αγι’ – Αγάθης, χτισμένο περίπου γύρω στο 1840.
Η οργάνωση του πανηγυριού
Ηψυχή του πανηγυριού και ο κορμός, γύρω από τον οποίο πλέκεται αυτό, είναι οι αρματωμένοι και οι καβαλαραίοι, που συμμετέχουν στο πανηγύρι κατά παρέες, ολιγομελείς, δηλαδή, και με στρατιωτική πειθαρχία ομάδες, αποτελούμενες από 15 έως 20 άτομα, οργανωμένες σύμφωνα με τα πρότυπα των κλέφτικων ομάδων του ’21. Η κάθε μια έχει τον αρχηγό της, τον καπετάνιο, τον πρώτο μεταξύ των ίσων.
Οι αρματωμένοι συμμετέχουν ντυμένοι όπως οι παλιοί κλέφτες κι οι αγωνιστές του ’21. Σφίγγουν στη μέση τη χιονάτη φουστανέλα, φορούν γιλέκο χρυσοκέντητο και βάζουν στο κεφάλι χρυσοκεντημένη σκούφια. Έχουν τσαρούχια με πλουμιστά γαντζούδια, κρεμούν ασημένιες παλάσκες, κιουστέκια και ασημοσουγιές και φέρνουν όπλα: καριοφίλια, κουμπούρες, μαχαίρια και γιαταγάνια. Οι έφιπποι ή καβαλαραίοι, δίνουν ζωντάνια στο πανηγύρι ιππεύοντας περήφανα άλογα.
Το Πανηγύρι σήμερα
Το πανηγύρι στο Αιτωλικό κορυφώνεται στις 23 Αυγούστου αλλά η προετοιμασία του αρχίζει από το δεκαπενταύγουστο. Την ημέρα αυτή συγκροτούνται οι παρέες και οι πανηγυριστές βάζουν το ‘’ρεφενέ‘’, τα χρήματα δηλαδή που θα χρειαστούν, για να καλυφθούν τα έξοδα τις παρέας. Το γλέντι, στους ήχους του ζουρνά και του νταουλιού, διαρκεί όλη τη μέρα και όλο το βράδυ με μια ανάπαυλα το απόγευμα.
Στο διάστημα, που μεσολαβεί από τις 16 έως τις 19 Αυγούστου, οι παρέες κάνουν τις τελικές ετοιμασίες.Στις 20 Αυγούστου το πανηγύρι αρχίζει. Οι παρέες, κατά το βραδάκι, συγκεντρώνονται στα στέκια τους για το ολονύχτιο γλέντι. Αυτή τη μέρα βάζουν στα τραπέζια τους τα “αγκωνάρια”, όπως συνηθίζουν να αποκαλούν το γλυκό ριβανί. Στις 21 Αυγούστου και από νωρίς το πρωί γίνεται το αρμάτωμα και η μάζωξη των αρματωμένων. Ο καπετάνιος συνοδευόμενος από τη ζυγιά περιδιαβαίνει τα σπίτια των αρματωμένων και συγκεντρώνει έτσι την παρέα του. Αφού όλοι μαζί γυρίσουν στα σοκάκια του Αιτωλικού καταλήγουν το μεσημέρι στο στέκι τους για φαγητό. Το απόγευμα τις ίδιας ημέρας όλες οι παρέες συγκεντρώνονται μπροστά στο ναό της Παναγίας και αφού προσκυνήσουν αναχωρούν για το εξωκλήσι της Αγι’- Αγάθης.
Εκεί παραμένουν γλεντώντας μέχρι το μεσημέρι της 23ης Αυγούστου. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας συγκεντρώνονται στο Σταθμό Αιτωλικού και από εκεί, σε παράταξη, πομπικά, πρώτα οι Αρματωμένοι και ύστερα οι έφιπποι, κάνουν πανηγυρική είσοδο στο Αιτωλικό. Πλήθος κόσμου περιμένει να τους υποδεχτεί και να τους καμαρώσει. Όλοι μαζί καταλήγουν στην κεντρική πλατεία για τον καθιερωμένο χορό των αρματωμένων. Αυτή τη νύχτα το Αιτωλικό απ’ άκρη σ’ άκρη γλεντάει. Το γλέντι θα συνεχιστεί και το επόμενο βράδυ, στις 24 Αυγούστου. Το πανηγύρι τελειώνει με την καθιερωμένη Μπαντονάδα στα στενά του Αιτωλικού. Αρματωμένοι και φίλοι χαιρετιούνται, ανταλλάσσουν ευχές, ασπάζονται ο ένας τον άλλον και χωρίζουν. Το πανηγύρι τελειώνει όχι μόνο γι’ αυτούς αλλά και για όλο το Αιτωλικό. Λίγο πριν χωρίσουν δε ξεχνούν να αναφερθούν και στην Αγι’- Αγάθη κι όλοι μαζί τραγουδούν:
“Σου αφήνω την καληνυχτιά, Αγι’- Αγάθη μου γλυκιά. Ρίχνω και μια κουμπουριά, κάτω τ’ άρματα”
topoikaitropoi.gr
